نمونه سوالات فصل 16 تاریخ یازدهم همراه با جواب تشریحی

رنسانس به معنای نوزایی و تجدید حیات است و از نظر تاریخی به دگرگونی های فکری و فرهنگی گفته می شود که به منظور احیای فرهنگ فراموش شده یونان و روم باستان از ایتالیا آغاز شد و به تدریج در بخش های دیگر اروپا گسترش یافت (سده های ۱۴- ۱۷ م).

رنسانس به تغییر و تحولات اساسی در جنبه های مختلف فرهنگی اجتماعی اقتصادی و سیاسی جوامع اروپایی در عصر جدید (۱۵۰۰-۱۸۰۰ م) انجامید و پایه های تمدن نوین مغرب زمین را بنیان نهاد.

در قرن ۱۴ م هنگامی که فرهنگ قرون وسطایی بر سراسر اروپا سیطره داشت گروهی از نویسندگان و اندیشمندان که در شهرهای ثروتمند ایتالیا می زیستند هدایت جریان فکری و فرهنگی را به دست گرفتند و تفکر و سبک جدیدی از زندگی را باب کردند. این تفکر و سبک جدید زندگی که اساس آن بر نوزایی و تجدید حیات فرهنگ یونان و روم باستان قرار داشت به رنسانس معروف شد. رنسانس به تدریج در دیگر سرزمین های اروپایی گسترش یافت.

رشد شهرنشینی و تجارت- گسترش روابط فرهنگی با جهان اسلام- پیشینه فرهنگی و تاریخی.

از سده ۱۱ م به تدریج در اروپا شهرنشینی و تجارت در پیوندی تنگاتنگ با یکدیگر دوباره رونق گرفت.

جنگ های صلیبی.

تأثیر این جنگ ها بر رونق و شکوفایی شهرها در ایتالیا بیش از سایرسرزمین های اروپایی بود.

شهرهای بندری و نیز و جنوا و ....

فلورانس.

با گسترش شهرها و رشد تجارت مشاغل و حرفه های گوناگونی شکل گرفت و قشر جدیدی از شهرنشینان ثروتمند شامل بازرگانان بانک داران و صاحبان صنایع سر برآوردند که به آنها «بورژوا» می گفتند.

آنان اهمیت و ارزش فراوانی برای علم فرهنگ و هنر قائل بودند و در ترویج آنها می کوشیدند افراد و خاندان های حاکم بر این شهرها نیز حامی ،ادیبان نقاشان معماران موسیقی دانان و غیره بودند.

خاندان معروف مدیچی که بر فلورانس حکومت می کرد نام برد.

بورژواها اهمیت و ارزش فراوانی برای علم فرهنگ و هنر قائل بودند و در ترویج آنها می کوشیدند افراد و خاندان های حاکم بر این شهرها نیز حامی ادیبان نقاشان معماران موسیقی دانان و غیره بودند- از سوی دیگر درگیری های پاپ ها و پادشاهان در اواخر قرون وسطا استقلال و آزادی عمل بیشتری برای دولت شهرهای ایتالیایی به وجود آورد. این استقلال موقعیتی را برای متفکران و دانشمندان این شهرها ایجاد کرد که بتوانند تفکر و فرهنگ جدیدی را نشردهند که کاملاً با اندیشه و فرهنگ حاکم بر قرون وسطا متفاوت بود.

دانشمندان اروپایی در قرون وسطا از طریق اندلس اسپانیای مسلمان و سیسیل با دستاوردهای فکری و فرهنگی جهان اسلام آشنا شدند- جنگ های صلیبی و گسترش روابط تجاری میان اروپا و شرق باعث افزایش آشنایی و آگاهی های اروپاییان با ابعاد مختلف تمدن اسلامی و پیشرفت های علمی مسلمانان شد.

آثار و نوشته های علمی دانشمندان و عالمان مسلمان.

ابتدا از طریق ترجمه آثار و کتاب های فیلسوفان مسلمان به ویژه این سینا و ابن رشد به زبان لاتینی به دست آمد.

مدارس عالی و دانشگاه های تازه تأسیس ایتالیایی.

سرزمین ایتالیا قلب امپراتوری روم باستان به شمار می رفت و آثار و بناهای عظیم تمدن یونانی - رومی در گوشه و کنار این سرزمین به چشم می خورد. وجود این آثار در پایان قرون وسطا برای بسیاری از شهرنشینان مرفه ایتالیایی یادآور روزگار عظمت و شکوه فرهنگی اقتصادی و سیاسی گذشته آنان بود. در این دوره تعدادی از نویسندگان و اندیشمندان ظهور کردند که با اشتیاق فراوان به مطالعه و پژوهش درباره فرهنگ یونان و روم باستان پرداختند و در صدد احیای آن برآمدند.

گسترش اندیشه اومانیسم انسان گرایی- تحولات علمی- اكتشافات جغرافیایی و شروع استعمارگری اروپاییان- اصلاح دینی و نهضت پروتستان.

فرهنگ یونان باستان.

حرمت نهادن به اعتبار و ارزش انسان و تصدیق استعداد و توانایی های او بود که از آن به عنوان اومانیسم یا انسان گرایی تعبیر می شود.

انسان گرایان یا اومانیست ها به تبعیت از یونانیان باستان انسان را محور و مدار جهان می شمردند و اعتقاد داشتند که معیارهای اخلاقی و ارزشها و هنجارهای اجتماعی باید بر پایه خواسته های انسان و تمایلات دنیوی او ایجاد شود.

در حالی که انسان گرایان انسان را موجودی می شمردند که زندگی دنیوی او ارجمند و مهم است کلیسا مروج این عقیده بود که انسان فقط برای خدمت به خداوند خلق شده است و دنیاگرایی و میل به لذت جویی او را از رسیدن به سعادت و خوشبختی در جهان آخرت باز می دارد.

تفکر اومانیستی و گرایش های انسان گرایانه بیش از هر جای دیگر در قلمرو ادبیات هنر و معماری و تعلیم و تربیت انعکاس یافت و به نهضت ادبی و شکوفایی هنر و معماری در ایتالیا منجر شد.

خصوصاً نقاشی پیکر تراشی مجسمه سازی و معماری.

هنرمندان این دوره با محور قرار دادن انسان و طبیعت آثار بی نظیری به وجود آوردند آنان بر زیبایی و ویژگی های ظاهر و خصلت های درونی شخصیت های مورد نظر خود تأکید فراوان می کردند.

هنر رنسانس با وجود سه هنرمند مشهور ایتالیایی یعنی لئوناردو داوینچی ، رافائل و میکل آنژ به اوج پیشرفت و شکوفایی رسید.

شام آخر و مونالیزا یا ژوکند.

ساختمان های رم باستان.

کاخ ها و کلیساهایی که در عصر رنسانس در شهرهای مختلف ایتالیا به ویژه رم فلورانس و ونیز ساخته شد.

در اندیشه انسان گرایی برای تعالی و رشد جسمی و روحی انسان اهمیت و ارزش فراوانی قائل بود و انساگرایان بر اصل آموزش پذیری انسان و شکوفایی استعدادها و توانمندی های بالقوه او از طریق آموزش به شدت تأکید می کردند.

می خواستند شهروندانی را تربیت کنند که نقش سودمندی در جامعه ایفا کنند و در حیات شهری فعال باشند.

در نتیجه آشنایی آنان با پیشرفت های علمی مسلمانان و اشاعه اندیشه های اومانیستی.

در اواسط قرن شانزدهم نیکلاس کوپرنیک در رساله گردش اجرام سماوی نظریه چرخش زمین به دور خورشید را مطرح کرد- اختراع تلسکوپ توسط گالیله استاد دانشگاه پیزا فرضیه های کپرنیک را بیش از پیش مورد تأیید قرار داد- ویلیام ها روی در زمینه کارکرد قلب و چگونگی گردش خون به موفقیت های مهمی دست یافت- در فیزیک و ریاضیات نیز پیشرفت هایی صورت گرفت و در قرن هفدهم با وسعت بیشتری ادامه یافت- در زمینه جغرافیا و نقشه برداری نیز اروپاییان از تجربیات مسلمانان بهره های فراوانی بردند و به پیشرفت های چشمگیری نایل آمدند.

اهتمام و اعتنا به روش تجربی به تدریج سبب پیشرفت های جدیدی در بسیاری از علوم شد و زمینه انقلاب علمی را در سده ۱۷ م و سپس در قرن ۱۸ م فراهم ساخت این پیشرفت ها تنها مدیون اطلاعات جدید نبود بلکه بیشتر مدیون دیدگاه های نوینی بود که توسط دانشمندان و فلاسفه ای چون دکارت (۱۵۹۶ – ۱۶۵۰ ) بنیانگذار سبک تحقیق در ریاضی و فرانسیس بیکن (۱۵۶۱ – ۱۶۲۱) از طرفداران روش شناخت تجربی در مطالعات علمی حاصل شد.

اختراع دستگاه چاپ توسط یوهانس گوتنبرگ آلمانی از مهم ترین ابداعات فناوری در عصر رنسانس بود.

اختراع و توسعه صنعت چاپ کمک فراوانی به فراگیر شدن پژوهش های علمی و نشر علم در اروپا کرد. علاوه بر آن چاپ کتاب های غیر مذهبی از قبیل کتاب های فلسفی رمان و داستان و آثاری در موضوع حقوق تاریخ و .... تأثیر ژرفی بر وضعیت فکری و فرهنگی جوامع اروپایی گذاشت.

علاوه بر دستاوردهای علمی که در حوزه دانش دریانوردی و جغرافیا در پی داشت موجب به هم خوردن موازنه تجارت جهانی و آغاز استعمارگری اروپاییان شد.

از قدیم الایام سرزمین های شرق دور مانند هند و چین برای اروپاییان جاذبه فراوانی داشت- افزایش اطلاعات جغرافیایی و توسعه مهارت دریانوردی.

سرزمین های شرق دور مانند هند و چین از گذشته های بسیار دور برای اروپاییان جاذبه فراوانی داشت. آنان همواره در اندیشه رسیدن به آن سرزمین ها بودند؛ اما حکومت های قدرتمند ایرانی و خلافت ها و سلسله های بزرگ مسلمان که از دوره باستان تا قرون جدید بر فلات ایران و مناطق ساحلی شرق و جنوب دریای مدیترانه تسلط داشتند مانع جدی برای رسیدن اروپاییان به هندوستان و چین بودند.

پرتغالی ها و اسپانیایی ها که از تجارت پررونق دریای مدیترانه و سرزمین های پیرامون آن نفعی نمی بردند انگیزه و شوق بیشتری برای کشف راه ها و سرزمین های جدید از خود نشان دادند زیرا از یک سو قادر به رقابت با دولت شهرهای ایتالیایی که تجارت این منطقه را در انحصار خود داشتند نبودند و از سوی دیگر با حکومت عثمانی که بر مناطق شمال شرق و شرق مدیترانه مسلط بود. دشمنی و ستیز داشتند- اروپاییان در دوران پس از جنگ های صلیبی و اواخر قرون وسطا نیز تأثیر شایانی در کشف سرزمین ها و راه های جدید داشت. آنان تا اواسط سده ۱۵ م فنون نقشه کشی را تکامل بخشیدند و نقشه های نسبتاً دقیقی از دنیای شناخته شده آن روزگار طراحی کردند. به علاوه اروپاییان در ساختن کشتی و بهره گیری از تجهیزات دریانوردی مانند قطب نما که چینی ها اختراع کرده بودند و اسطرلاب

وسیله ای که موقعیت اجرام آسمانی را معلوم می کرد به پیشرفت فوق العاده ای رسیدند.

دریانوردان پرتغالی آنان با دور زدن دماغه امید نیک در جنوب قاره آفریقا وارد اقیانوس هند شدند و مسیر خود را ادامه دادند تا به سواحل جنوب شرقی هندوستان رسیدند.

دولت پرتغال ناوگان دریایی خود را به فرماندهی آلبوکرک به هند گسیل کرد این اقدامات به منزله نخستین گام های اروپاییان برای استعمار سرزمین های دیگر محسوب می شود.

كريستف کلمب ایتالیایی – اسپانیا.

حدود نیمه قرن ۱۶ م اسپانیایی ها با سرکوب بومیان آمریکای مرکزی و بخش اعظم آمریکای جنوبی را تحت استعمار خود در آوردند.

بر اساس منشوری که پادشاه اسپانیا به کریستف کلمب و جانشینان او داده بود کاشفان می بایستی سهم عمده ای از غنایمی را که به دست می آوردند به خزانه آن کشور بدهند بدین گونه طلا و نقره غارت شده بومیان آمریکا اسپانیا را به نیرومندترین کشور اروپایی در سده های ۱۶ و ۱۷م تبدیل کرد.

هلندی های و انگلیسی ها و سپس فرانسوی ها.

جمعیت زیادی از مردم بومی مستعمرات به ویژه در آمریکا در نتیجه سرکوب سنگدلانه و انتشار بیماری های مرگبار از بین رفتند- اروپاییان تمدن های بومی و ساختارهای سیاسی و کهن قاره آمریکا را نابود کردند و نهادها مذهب زبان و فرهنگ اروپایی را به جای آن نشاندند- کشفیات جغرافیایی در حوزه اقتصادی بیشترین تأثیر را برجای گذاشت اروپاییان در هر جای دنیای جدید که گام نهادند در پی یافتن طلا و نقره برآمدند در نتیجه اکتشاف جغرافیایی و دست یابی اروپاییان به منابع ثروت در سرزمین های جدید حجم عظیمی از فلزات گران بها به اروپا سرازیر شد که تا آن زمان سابقه نداشت- اندوخته فلزات قیمتی موجب رونق اقتصادی و رشد تجارت و شهرهای اروپایی شد. دامنه رونق حتی به مناطق روستایی رسید و کشاورزان توانستند محصولات خود را به بهای گران تری بفروشند و پرداخت پول را جایگزین خدمات خود سازند- این وضع به ضرر اشراف فئودال و زمین دار بود و جایگاه ممتازی را که در قرون وسطا داشتند از دست دادند. در مقابل اعتبار و منزلت تجار را بالا برد- افزایش سریع اندوخته طلا و نقره از شاهان اروپایی فرمانروایانی نیرومند و کارآمد ساخت و آنان را بر اشرافیتی که تا آن زمان گردن فرازی میکرد برتری بخشید- شاهان همچنین با استفاده از منابع مالی عظیمی که حاصل غارت مستعمرات بود ارتش های ملی و ناوگان های دریایی خود را مجهز و قوی تر کردند.

زیرا اروپایی هایی که مزارع وسیعی را در آن قاره تصاحب کرده بودند به نیروی کار مجانی و ارزان نیاز داشتند. به همین دلیل پرتغالی ها تجارت برده از آفریقا به آمریکا را در انحصار خود گرفتند. بعدها بازرگانان هلندی و انگلیسی نیز به این تجارت پرسود وارد شدند.

در فاصله قرون ۱۴ تا ۱۷م سلسله حوادث و تحولاتی در قلمرو مسیحیت در اروپا رخ داد که مورخان از مجموع آنها تعبیر به اصلاح دینی می کنند جنبش اصلاح دینی با انتقاد و اعتراض به برخی از نظریات و عملکرد کلیساییان شروع شد.

رنسانس و تحولاتی که در پی آن به وقوع پیوست تأثیر بسزایی بر شکل گیری این انتقادها و اعتراض ها داشت.

انسان گرایان هم که شیفته و مروج ادبیات و آثار کهن یونانی و لاتینی بودند از سویی دیگر تعالیم مرسوم مدارس و دانشگاه ها را ناسودمند و ناکافی می شمردند- اما مهم تر از همه گروهی از مصلحان دینی بودند که از درون کلیسا پا به عرصه اعتراض و انتقاد نهاده بودند و آموزه های کلیسا را درباره انسان وخدا به چالش می کشیدند- همچنین در این دوره نهضتی دینی تحت عنوان نهضت شورایی برای اصلاح کلیسای سنتی و تأسیس دوباره آن به وجود آمده بود.

مهم ترین شخصیتی که نهضت اصلاح دینی به نام او شناخته میشود مارتین لوتر آلمانی است که در اعتراض به مسیحیت کاتولیک یکسره از کلیسا برید و مذهب تازه ای بنیاد نهاد لوتر با اشتیاقی وصف ناپذیر به تحصیل در رشته الهیات روی آورده و استاد تدریس کتاب مقدس در دانشگاه ویتنبرگ شده بود اولین مسئله ای که ذهن او را به خود مشغول کرد ارتباط ایمان با انجام دادن کارهای نیک بود.

او در طی مطالعات و تأملات گسترده خود در باب آیین مسیح و کتاب مقدس به این نتیجه رسیده بود که بر خلاف دیدگاه غالب کلیساییان آنچه مایه رستگاری انسان می شود ایمان است نه انجام دادن کارهای نیک لوتر با ابراز این نظر در واقع به جنگ با کلیسا برخاست. وی بعداً بر پایه همین نظر خود بود که مسئله آمرزش گناهان توسط کلیسا در برابر پرداخت پول و انجام برخی خدمات را مورد نقد قرار داد. او خدا را پدری مهربان می شمرد که بی هیچ چشمداشتی گناهان بندگانش را می بخشد.

لوتر در ۱۵۱۷م فهرستی از نظریات خود را در ۹۵ اصل تدوین کرد و بر در کلیسای ویتنبرگ آویخت و از مردم خواست درباره آنها با هم گفت و گو کنند.

پاپ با تکفیر لوتر از امپراتور مقدس روم خواست تا او را سرکوب کند. اما شاهزادگان آلمانی از لوتر حمایت کردند و به پاپ و امپراتور اعتراض کردند از این روی آنان به پروتستان معروف شدند.

سلام بینگ.

رنسانس 

ایتالیا

چهاردهم 

اروپا 

بورژوا

استقلال و آزادی

ایتالیایی 

ایتالیا 

ایتالیا 

انسان گرایان یا اومانیست ها