نمونه سوالات فصل 2 تحلیل فرهنگی همراه با جواب تشریحی

فرهنگ هم عناصر ثابت دارد و هم عناصر متغیر مثلاً یکی ازعناصر ثابت ایرانی ها خداجو بودن آنهاست که تقریباً در طول تاریخ همیشه بوده  است ولی برخی از نمادها ،هنجارها ، الگوهای رفتاری ایرانیان ،مصادیق فرهنگ ،مانند معماری پوشش تغذیه، سبک زندگی در طول تاریخ تغییر داشته است.

۱- نیازهای ثابت: نیازهایی هستند که بدون زمان ،مکان ،جنسیت و مواردی از این قبیل هستند و به عبارتی ذاتی انسان هستند.( جز خصوصیات اصلی وجود آدمی است.) مانند امنیت، احساس آرامش، میل به محبت و دوستی، نیاز به خودشکوفایی، عدالت خواهی ،پرسشگری زیبا دوستی

۲- نیازهای متغیر ا:ین نیاز ها تحت تاثیر شرایطی مانند  جنسیت ، محل جغرافیایی گروه قومی تغییر پیدا میکند مانند پوشاک، معماری ،تغذیه

در برخی از اصول مانند خداجو بودن ،عبادت کردن و مواردی از این قبیل ما دارای شباهتی های بسیاری باآنها هستیم ولی از نظر  نمادها ،هنجارها و الگوهای رفتاری و آداب و رسوم قطعًاً دارای تفاوت های بسیاری هستیم. مثلا آداب و رسوم ازدواج و عزاداری در دوران گذشته با شکل زندگی کنونی متفاوت بوده است. امروزه آداب ازدواج و عزاداری نسبت به گذشته مختصرتر برگزارمی شود و در گذشته به علت فرصت بیشتری که در زندگی داشتند آداب و رسوم گستردهتر و شاخ و برگ بیشتری داشته است.

پیش قدم شدن خانواده پسر در امر خواستگاری و انجام خواستگاری از طریق پسر همچنان در طول تاریخ ثابت باقی مانده است ولی شکل و نوع اهداء هدایا و برگزاری آداب جشن تفاوتهای بسیاری کرده است. در خصوص عزاداری نیز همراهی مردم در تشییع پیکر جان باخته و انجام مراسم ختم و نیایش در اماکن مذهبی در طول تاریخ برای ما ایرانی ها ثابت بوده است ولی میزان ، زمان و مکان عزاداری در طول تاریخ با تغییراتی روبرو بوده است.

ابعاد محسوس و لایههای سطحی فرهنگ دائماً در حال تغییر است مثًلاً نمادها، الگوهای عمل ،ابزارها،سبک زندگی، ولی بعد غیرمحسوس و بنیادین فرهنگ چون بیشتر با نیازهای ذاتی انسان در ارتباط است به کمتردچار تغییر می شوند. مثًلاً ایرانیها همیشه خدا جو عدالت محور و آزادی طلب بوده اند.

گاهی آرام و به تدریج صورت می گیرد و جامعه با آن سازگار می شود و گاهی ناگهانی و سریع روی می دهد.

دگرگونی در لایه های سطحی فرهنگ مانند دگرگونی در نماد ها هنجار ها ،ابزارها مادی فرهنگ، الگوهای رفتاری نشان دهنده تغییر فرهنگی است ولی اگر لایه های بنیادین فرهنگ دگرگون شود یعنی آرمان ها، عقاید ،باورها و ارزشها(ریشه های فرهنگ)عوض شوند این دگرگونی، تحول فرهنگی نامیده می شود

موجب ناتوانی  مدیریت تغییر و تحولات فرهنگی شده و این عدم مدیریت صحیح به تحجر و عقب ماندگی جامعه منجر می شود.

تحول فرهنگی موجب دگرگونی در همه ارکان فرهنگ میشود و هویت اجتماعی و هویت فرهنگی جامعه را دگرگون می کند . به عبارتی در بلند مدت موجب می شود که ارزش های بنیادین و غیر محسوس فرهنگ عوض شود.

 ورود تلفن همراه به زندگی ما ایرانی ها در ابتدا در ابعاد محسوس فرهنگ (نمادها ،هنجار ها ومناسبات) تغییر به وجود آورده است ولی ممکن است به تدریج در طول زمان اعتقادات مردم را نسبت به برخی از ارزش ها و اصول فرهنگی خود دچار دگرگونی کند در این صورت با تحول فرهنگی روبرو شده ایم.

۱- نوجویی و نوآوری

۲ -پذیرش اجتماعی و فرهنگی

۳- طرد اجتماعی و فرهنگی

۴- تلفیق و انطباق

۱- مثلاً کنجکاوی و میل به کشف و اختراع موجب شده است که وسایل جدیدی مانند تلفن همراه وارد زندگی بشر شود و تغییرات و تحولات را به دنبال داشته باشد(نوجویی و نوآوری)

۲. عناصر جدید فرهنگی بر اساس نوآوری یا مبادله فرهنگی با جوامع دیگر وارد جامعه شود و موجب تحول فرهنگی شود( پذیرش اجتماعی و فرهنگی)

۳- عنصر جدید فرهنگی برای مدتی پذیرفته شود ولی به تدریج آن کنار گذاشته شود و ترس شود مثلاً نمادها و هنجارهای مانند وزارتخانه پست و تلگراف و تلفن که به وزارت ارتباطات تغییر شکل داد.( طرد اجتماعی و فرهنگی)

۴- عناصر فرهنگی جدید نیاز به زمان دارند تا در جامعه با فرهنگ سازگار شوند مثلا ورود تلفن همراه و ایجاد مشاغل جدید و حذف بسیاری از مشاغل ثابت یا مثلا ورود ماشین و خودرو و حذف برخی از مشاغل مربوط به گاری ودرشکه( تلفیق و انطباق)

 و چه نمادها و هنجارهای مجددا به زندگی ما را پیدا کرده اند؟ پاسخ: بسیاری از نمادها و هنجارهای شغلی در طول زمان دچار تغییر شده اند به عنوان مثال ما مشاغلی مانند درشکه چی یا کارگر  تلگرافخانه نداریم و حذف شده اند. در سالهای اخیر برخی از جوانان به دنبال استفاده مجدد و بازآفرینی برخی از نمادهای زرتشتی مانند فرهر در زندگی خود هستند یا به طالع بینی و پیشگویی و فال قهوه و مواد از این قبیل می پردازند.

تأخر فرهنگی یا واپس ماندگی فرهنگی نوعی عدم تعادل فرهنگی به حساب می آید و یعنی فاصله بین عناصر و اجزاء محسوس فرهنگ با ارزش ها عقاید و باورهای فرهنگی .

بعضی از عناصر فرهنگی نظیر فنون و ابزارهای مادی زودتر از اندیشه ها و عقاید یا سازمانهای اجتماعی پذیرفته شود مثلا تلفن همراه وارد زندگی می شود ولی شیوه صحیح استفاده آن از نظر ارزش ها رعایت نمی شود. مثلاً منزل مادر بزرگ رفته ایم و به جای صحبت با مادر بزرگ سرمان در گوشی تلفن است رانندگی می کنیم ولی با شتاب آب چاله ها را به اطرافیان می پاشیم.

زیرا تحولات فرهنگی در ارزش ها و عقاید بنیادین بسیار کند است و نسبت به این دگرگونی و تغییرات مقاومت فرهنگی صورت می گیرد ولی پذیرش اشکال محسوس و مادی فرهنگ ساده تر و سریعتر انجام می شود.

بله من با باورها، ارزش ها،اخلاق و رفتار دوستانه  که دارم با از اطرافیانم ارتباط فرهنگی دارم.

اثرپذیری و اثرگذاری ما در روابط اجتماعی کاهش می یابد.

انتقال پیام ها و معانی به کمک نمادها، ارتباط یک کنش اجتماعی است که ما را به گروه ها و شبکه های اجتماعی پیوند می دهد.

ارتباطات از خانواده آغاز می شود و به گروه دوستان می رسد و روز به روز گسترش می یابد. امروزه با استفاده از رسانه های جمعی به کل جامعه و سراسر جهان تسری می یابد.

نحوه تکوین هویت ما به میزان و چگونگی برقراری ارتباطات ما و ساختن شبکه های ارتباطی وابسته است.

هرچه ارتباط ما با دیگران آگاهانه تر، دقیق تر ،صمیمی تر و صادقانه تر باشد موفقیتم فزون تر و پایدارتر خواهد بود

از طریق ارتباط با دیگران انجام می شود از خانواده تا دوستان و هم محله ای ها

انسانی است که توانایی برقراری ارتباط سالم با دیگران را دارد.

انسان های منزوی و فاقد روابط اجتماعی ،از آرامش و آسایش لازم در زندگی فردی و اجتماعی برخوردار نیستند و در معرض انواع بیماری ها و آسیب های روانی و اجتماعی قرار دارند.

جوامع موفق جوامعی هستند که با رعایت مبانی و اصول فرهنگی خویش توانایی برقراری ارتباط با دیگران را دارند.

به ارتباطات اجتماعی و فرهنگی وابسته است.

ارتباط اجتماعی باید دو سویه ودو طرفه باشد و ارتباط یک طرفه و بی قیدوشرط آسیب زا است. ارتباط اجتماعی یک طرفه موجب می شود که هویت فرهنگی جامعه دچار آسیب شود.

جهت حفظ هویت فرهنگی و پویایی فرهنگ

کوچ، تبلیغات مبلغان مذهبی ،جنگ ،تجارت و گردش موجب میشد تا ارتباطات فرهنگی بین جوامع رشد کند

رسانه ها و فناوری ها ،نهادهای آموزشی ،فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، مهاجرت، گردشگری

کار فصلی و مهاجرت از روستا به شهر در بعد مثبت موجب افزایش اشتغال و ارتباط فرهنگی روستاییان با شهر می شود. از نظر منفی کار فصلی و مهاجرت به شهر: مشکلات سکونت، حاشیه نشینی و تضاد و تعارض فرهنگی

ارتباطات  فرهنگی بین جوامع گاهی مثبت است که جنبه اشاعه فرهنگی و تبادل فرهنگی دارد و گاهی منفی و مخرب است که جنبه سلطه گرانه دارد.

سرایت طبیعی عناصر فرهنگی در طول زمان از یک جامعه به جامعه دیگر اشاعه فرهنگی است. مثلا آداب و رسوم، سنت ها، روش ها، ضرب المثل ها ،قصه ها ،ابزار غذاها، پوشاک، شیوه مسکن می تواند از یک جامعه به جامعه دیگر انتقال یابد.

تمایل و ارتباط دو عنصری هستند که موجب وام گرفتن و سرایت عناصر فرهنگی از یک جامعه به جامعه دیگر می شود که به خاطر جذابیت و قدرت یکی از آنهاست که به صورت آزادانه انجام می شود. مثلا ورود کلمات از یک زبان به زبان دیگر(البته وام گرفتن عناصری که با عناصر بنیادین فرهنگ خودی مطابقت داشته باشد)

برخی از مردم اروپا دارای ارزش ها و فرهنگ دینی اسلامی هستند بنابراین پوشش و حجاب اسلامی را رعایت می کنند. زنان مسلمان اروپایی فکر می کنند که با رعایت حجاب میتوانند از امنیت اجتماعی بیشتر برخوردار باشند و می توانند ارزشهای اجتماعی خود را به اطرافیان نشان دهند. البته برخی از حکومت ها و دولت های اروپایی از ورود دانشجویان محجبه به دانشگاه ها جلوگیری می کنند چون فکر می کنند که استفاده از حجاب نوعی تبلیغات دینی محسوب می شود و ارزش های اروپایی را مورد هجوم قرار می دهد.

شهرستان محل سکونت ما از برخی از مناطق روستایی و مناطق همجوار مهاجر می پذیرد و به شهر اصفهان و شهرهای بزرگ تر و پایتخت کشور مهاجر می فرستد. در شهرستان محل سکونت ما اقوام ترک لر فارس زندگی می کنند. هر کدام از این اقوام دارای خرده فرهنگ هایی هستند. برخی از آداب و رسوم مانند جشن ها مراسم ازدواج و عزاداری را نشان می دهند. برخی از واژه ها و ضرب المثلها بین این اقوام تبادل می شود.

نشان دهنده ی اهمیتی است که اسلام برای تبادل فرهنگی و جذب ویژگی های مثبت دیگر فرهنگ ها، قائل است

بله اول اروپاییان از اسلام خیلی از پدیده های فرهنگی را دریافت کردند امروزه مسلمانان از اروپا بخش محسوس فرهنگ را دریافت کرده اند.

هجوم و سرایت یکجانبه عناصر و پدیدههای فرهنگی از یک فرهنگ و فرهنگی دیگر با استفاده از برتری فناوری و قدرت سیاسی اقتصادی اجتماعی و نظامی

موجب تخریب و نابودی فرهنگ مقابل میشود هویت فرهنگی جامعه مقابل از بین می رود زیرا که از روش های برنامه ریزی شده و تحمیلی استفاده می کنند

مهاجم فرهنگی کسی است که درصدد سلطه فرهنگی است.

زیرا هویت یک ملت را نشانه می گیرد.

بازی با آرایی و جذاب سازی فرهنگ خویش سعی بر جلب نظر و اندیشه نیروهای رقیب می نمایند تا آنان با اختیار و انتخاب خود و یا با اجبار و اکراه فرهنگ محسوس و غیر محسوس سلطه گر را بپذیرند.

ترویج ویژگیهای مثبت فرهنگ مانند روحیه وقت شناسی، وجدان کاری، کنجکاوی علمی کمتر پرداخته می شود ولی بیشتر به ترویج لابالیگری فرهنگی می پردازند.

مجموعه اقداماتی که موجب ایجاد و تقویت رابطه بین سلطه گر و سلطه پذیر می شود. امپریالیسم سیاسی، اقتصادی، نظامی ،فرهنگی

انحصار علمی، آموزشی ،فرهنگی که نوعی استعمار فرانو است

تسلط یکسویه بر بازار ، مواد اولیه و نیروی کار  دیگرجوامع

باید به ارزش های اسلامی و ایرانی خود پایبند باشیم تا در عمل آنان متوجه پیشرفت و اثرات مثبت فرهنگ ما در داخل و خارج شوند.(گاهی متاسفانه ما در عمل به ارزش های اصیل دینی و ایرانی خود پایبند نیستیم و موجب می شود که از توسعه حقیقی برخوردار نباشیم)

هجوم به لایه های عمیق فرهنگ اسلامی مانند جایگاه نبوت، جایگاه امامت و جایگاه ولایت. زیرا اگر این لایه های عمیق فرهنگ دچار دگرگونی شدند سایر لایه ها به آسانی دچار دگرگون می شوند و فرهنگ اسلامی ایرانی دچار دگرگونی می شود. یکی از نمونههای آن انتشار کتاب آیات شیطانی اثر سلمان رشدی و نمونه دیگر آن ارائه انواع بازی های رایانه ای و تولید فیلم های ضد ایرانی اسلامی است

مبادله ایدهها، اطلاعات، هنر، نحوه زندگی، نظام ارزشی و سنت ها و اعتقادات به منظور دستیابی به مفاهیم مشترک و تقویت تفاهم متقابل میان ملت ها و کشورها(دیپلماسی فرهنگی نوعی قدرت نرم در سیاست خارجی است)

دیپلماسی عمومی، دیپلماسی رسانه ای ،دیپلماسی آموزشی، دیپلماسی اقتصادی

به منظور تامین منافع ملی و با استفاده از ابزارهای فرهنگی و با بهره مندی از ظرفیت بخش غیردولتی به معرفی و انتقال فرهنگ و تمدن سرزمین خود به مردم سایر کشورها می پردازند

دیپلماسی فرهنگی موجب گسترش ارتباطات میان مردم کشورهای مختلف می شود و زمینه برقراری روابط مستحکم و دوستانه میان آنها را فراهم می آورد. 

دیپلماسی فرهنگی بر خلاف دیپلماسی سیاسی الزاماً متکی و وابسته به دولت ها نیست و توسط دولت ها انجام نمی شود بلکه بیشتر ملت ها با استفاده از ابزار و روش هایی مانند موسسات و تشکل های غیردولتی نهادهای مدنی میراث فرهنگی جشنواره های بین المللی ورزشی فرهنگی و هنری و... به ارتباطات فرهنگی با هم می پردازند.

نظام سلطه با طراحی و اجرای پروژه جهانی سازی درصدد است تا فرهنگ و اندیشه خود را بر جهان حاکم کند. بنا براین اساس دیپلماسی فرهنگی و گسترش آن در عصر جدید بر نفی جهانی سازی و حاکمیت فرهنگ نظام سلطه بر جهان استوار است و با به رسمیت شناختن و احترام به فرهنگ های دیگر زمینه تعاملات و تبادلات فرهنگی را بین کشورها و ملت ها فراهم می آورد

هنر، صنایع دستی ،معرفی میراث فرهنگی و... از جمله مواردی است که می توانیم آنها را انتشار دهیم.

نگاه به دنیا از دریچه رسانه

گسترش سریع شبکههای اطلاعاتی، ذخیره و انتقال حجم وسیع داده ها، گسترش پیام های فرهنگی.

نسبت به گذشته میزان زمانی استفاده از شبکه های مجازی افزایش یافته است و گاهی ممکن است در فعالیت های آموزشی و پرورشی ما فرصت های را در اختیارمان بگذارد و بتوانیم به کمک شبکه های مجازی به اطلاعات و منابع  بیشتری دسترسی داشته باشیم و گاهی ممکن است که وقت زیادی از ما را صرف کند و یا ما را با  موضوعاتی غیر ضروری و وقت گیری آشنا کند که به فعالیت های آموزشی و پرورشی لطمه می زند.

۱- امکان دسترسی گسترده مردم به اطلاعات

۲- سرعت جمع آوری انباشت و توزیع اطلاعات بدون محدودیت زمانی و مکانی

۳- سهیم کردن همگان در بازتولید، پالایش و گسترش اطلاعات

۴- افزایش دانش عمومی در حوزه های علمی، زندگی مناسب، دانش بنیان

مردم دنیا با دلاوری ها ، شهادت طلبی ها و شرایط دفاع از میهن اسلامی ایران آشنا شدند.

۱- شکل گیری شخصیت فردی و اجتماعی

۲- گسترش جهان اجتماعی و جهان فرهنگی

۳- ایجاد ارزش ها آگاهی هاو هنجارهای جدید

۴- ایجاد و ترویج روحیه و مهارت کارگروهی ،کارآفرینی، قانون  محوری و نظم۵- تعامل بیشتر اندیشه ها

برخورداری از سواد رسانه ای تا مقهور و تسلیم جاذبه های ظاهری و فریبنده رسانه ها و پیامهای آنها نشوند.

منظور از اتاق شیشه ای در عصر رسانه ها این است که بسیاری از روابط و مناسبات خصوصی زندگی افراد توسط رسانه ها رصد میشود و به بیرون درز میکند. حریم خصوصی در فضای مجازی به این معناست که امور شخصی و خانوادگی مامحرمانه باقی بماند ودراین خصوص احساس امنیت کنیم. جهت حفظ این حریم خصوصی باید در استفاده از رسانه ها با احتیاط باشیم و از سواد رسانهای برخوردار باشیم.

۱- کسب مهارت فناوری های ارتباطی

۲- تشخیص باوری که رسانه ها می خواهند در ما ایجاد کنند

۳- تشخیص اطلاعات صحیح و غلط

۴- تشخیص مسایل فرهنگی و مهارت تحلیل آنها

۵- تحلیل پیام های رسانه ای

۶- مشارکت در ایجاد و پخش پیام های رسانه ای خودمان

۷- کمک به مقابله با امپریالیسم رسانه ای و تهاجم فرهنگی

فیلم سینمایی ۱۱۳ نمونه ای از این تخریب فرهنگ ایرانی است.

سعی در یکسان سازی فرهنگی سایر ملل به کمک ابزار رسانه ای مک لوهان معتقد است جنگ های آینده تسلیحاتی نیست بلکه رسانه ای است.

تغییر باورها ،اندیشه ها، گرایش های دیگران جهت هماهنگی با فرهنگ خویش که این کار را تراست های بزرگ و کارتل های عظیم رسانه ای انجام میدهند که نمونه آن مرداک غول رسانه ای شبکه های جم تی وی می باشد.( در ماهواره)

امپریالیسم رسانه ای به دنبال تشکیل امپراطوری فرهنگی است تا با تغییر هویت های فرهنگی، ملی، دینی، فرهنگ غرب را جایگزین فرهنگ های بومی و خودی کنند.

این دو فیلم به نوعی نشان دهنده ی ابعاد عاطفی و احساسی فرهنگی کودکان هستند.

رسانه های غربی سعی داشتهاند به نوعی فرهنگ و زندگی غرب را ایده آل تر از آنچه که وجود دارد نشان دهند به نوعی که تبدیل به کعبه آمال بسیاری از افراد شود. با آموزش سواد رسانه ای می توانیم در برابر تهاجم فرهنگی رسانه ای غرب مقاومت بسیار بهتری داشته باشیم همچنین با برنامه ریزی و تولید برنامه های آموزشی و هنری مناسب

تحولات فرهنگی 

فرهنگی 

‌واپس ماندگی 

فرهنگی

محسوس 

فرهنگ 

ثابت 

متغیر

متفاوت 

محسوس