نمونه سوالات فصل 5 تاریخ معاصر ایران همراه با جواب تشریحی

محمد علی میرزا با عنوان محمدعلی شاه

محمدعلی شاه

محمد علی شاه یکی از شاهان خودکامه دوره قاجار بود.

محمد علی شاه خودکامه بود و نمی خواست که در برابر قانون اساسی و مجلس شورای ملی تمکین کند.

او در ۲۸ دی ۱۲۸۵ جشن تاج گذاری بر پا کرد و از اشراف و نمایندگان دولت های خارجی برای شرکت در این مراسم دعوت به عمل آورد اما نمایندگان مجلس شورای ملی را دعوت نکرد.این، اولین بی اعتنایی محمدعلی شاه نسبت به نمایندگان مجلس ملی بود.

او ملت را بنده و برده خود می پنداشت و نمایندگان مجلس را برای دخالت در امور کشور و مشورت در سیاست، لایق نمی دانست.

او نمایندگان مجلس را برای دخالت در امور کشور و مشورت در سیاست، لایق نمی دانست.

1.  
2. تدوین متمم قانون اساسی و شدت گرفتن اختلاف ها
3. خودداری محمدعلی شاه از امضای متمم قانون اساسی
4. اهداف انگلستان و روسیه برای مداخله در نهضت مردم
5. قرارداد 1907 روس و انگلیس
6. اقدام انقلابی مردم و مجلس
7. به توپ بستن مجلس و استبداد صغیر

این قانون در پنجاه و یک اصل تنظیم شده بود.

این قانون در پنجاه و یک اصل تنظیم شده بود و در حقیقت نظام نامه ای بود که اداره امور مجلس و حدود آن را روشن می ساخت. در این قانون، از حقوق و تکالیف دولت نسبت به ملت و بالعکس سخن به میان نیامده بود.

قانونی که در زمان مظفر الدین شاه به نام قانون اساسی تنظیم شد دارای ضعف های زیادی بود. این قانون در پنجاه و یک اصل تنظیم شده بود و در حقیقت نظام نامه ای بود که اداره امور مجلس و حدود آن را روشن می ساخت. در این قانون از حقوق و تکالیف دولت نسبت به ملت و بالعکس سخن به میان نیامده بود. بنابراین لازم بود متممی بر آن نوشته و تکمیل می شد.

کمیسیونی متشکل از شش تن از نمایندگان، برای تدوین متمم قانون اساسی تشکیل شد.

هر دوره از مجلس هیئتی پنج نفره از مجتهدان و فقیهان اسلام که با اقتضاهای زمان آشنا بودند، به عنوان شرکت می کردند تا بر قانون هایی که تدوین و تصویب می شد نظارت کنند که خلاف قواعد اسلامی و دستورهای شرع نباشد.

شیخ فضل الله نوری به دلیل اعمال نفوذ غرب گرایان در نهضت مشروطه و انحراف آن از مسیر اسلامی و ملی اولیه از صف طرفداران مشروطه جدا شد.

مشروطه مشروعه

بی اعتنایی بعدی محمد علی شاه نسبت به نظام مشروطه در هنگام امضای متمم قانون اساسی مشروطه، رخ داد. هنگامی که متمم قانون اساسي تقديم او شد از امضای آن خودداری کرد.

خودداری محمدعلی شاه از امضای متمم قانون اساسی خودداری کرد. این برخورد مردم را به هیجان آورد؛ بازارها بسته شد، و چندین هزار نفر به سوی مجلس هجوم آوردند. مردم شهرهای دیگر همچون تبریز، اصفهان، شیراز، رشت و کرمان نیز با مردم تهران هم صدا شدند. مراجع تقلید، از نجف اشرف، طی تلگراف هایی، به نصیحت شاه پرداختند.

محمدعلی شاه در شهریور 1286 به ناچار متمم قانون اساسی را امضا کرد.

1. جلوگیری از نفوذ انگلیس که در لباس مشروطه خواهی از مشروطه طلبان حمایت می کرد.
2. کمک به محمد علی شاه که طرفدار روس بود.
3. پیشگیری از قیام ملت های منطقه قفقاز برای گرفتن آزادی تحت تاثیر پیروزی مشروطه خواهان در ایران.

1.  
2. افزایش اعتبار خود در ایران برای دستیابی به موقعیتی بهتر با برابر با روسیه
3. به قدرت رساندن مهره های انگلیسی در دستگاه حاکم و مجلس (کمکهای بی دریغ انگلیس به بست نشینان در سفارت این کشور در تهران و حمایت قرار دادن نزدیک به چهارده هزار نفر در سفارت به همین دلیل صورت گرفت.)
4. محافظت از مرزهای هندوستان و سایر مستعمرات انگلستان در منطقه

دليل رفع اختلافات روس و انگلستان حضور آلمان به عنوان یک قدرت جدید در صحنه سیاست جهان بود.

روس و انگلستان بنا به قرارداد 1907 ایران را بین خود تقسیم کردند.

این موضوع جدید حضور آلمان به عنوان یک قدرت جدید در صحنه سیاست جهان بود. با در خطر قرار گرفتن مستعمره های روس و انگلیس در جاهای دیگر دنیا، توسط استعمارگر جدید یعنی آلمان، آنها اختلاف ها را کنار گذاشتند و به موجب قرارداد ،1907 ایران را بین خود تقسیم کردند.

قرارداد ۱۹۰۷ بین دولت های روسیه، انگلیس و ایران بسته شد.

قرارداد ۱۹۰۷ با پادرمیانی کشور فرانسه که از قدرت روزافزون آلمان بیمناک بود بسته شد.

بر اساس قرارداد 1907 ایران به سه منطقه تقسیم شد.

مناطق شمال برای روسیه

مناطق جنوب برای انگلیس

مناطق مرکزی و کویری برای ایران

منطقه شمال از خط فرضی بین قصر شیرین اصفهان یزد خواف و مرز افغانستان، حوزه نفوذ روسیه شناخته شد.

منطقه جنوب از خط فرضی بین بندر عباس، کرمان بیرجند زابل و سرحدهای افغانستان که دارای ارزش حیاتی برای دفاع از هند بود قلمرو نفوذ انگلستان مقرر گردید.

منطقه مرکزی و کویری که شامل کویرها و بیابانهای بی آب و علف بود منطقه بی طرف و متعلق به ایران شناخته شد.

ایران را به سه منطقه تقسیم کردند منطقه شمال از خط فرضی بین قصر شیرین اصفهان یزد خواف و مرز افغانستان، حوزه نفوذ روسیه شناخته شد. منطقه جنوب از خط فرضی بین بندر عباس ،کرمان بیرجند زابل و سرحدهای افغانستان که دارای ارزش حیاتی برای دفاع از هند بود قلمرو نفوذ انگلستان مقرر گردید. قسمت سوم که شامل کویرها و بیابان های بی آب و علف بود منطقه بی طرف و متعلق به ایران شناخته شد.

آلمان – انگلستان

بر اساس قرارداد 1907 ایران به سه منطقه تقسیم شد.

منظور از منطقه بی طرف و متعلق به ایران آن بود که دولت روسیه تا حدودی از دولت انگلیس فاصله بگیرد و از برخوردهای احتمالی بین آنها، جلوگیری شود.

1.  
2. رد دریافت وام از دولت های خارجی
3. تاسیس بانک ملی به منظور رد دریافت وام از دولت های خارجی
4. اخراج نوز بلژیکی که پست مهم مالی ایران در دست او بود.

هنگامی که محمد علی شاه ساختمان مجلس را به توپ بست، روسیه از آن حمایت کرد و انگلیس نیز با سکوت خود، به آن رضایت داد.

علت دعوت شدن میرزا علی اصغرخان امین السلطان به ایران به این دلیل بود که او از مخالفان جدی مشروطه بود.

او در دوره نخست وزیری خود سیاستی دوگانه در پیش گرفته بود.

میرزا علی اصغرخان امین السلطان توسط یکی از طرفداران مشروطه ترور شد.

محمد علی شاه در یکی از خیابان های تهران مورد سوء قصد قرار گرفت ولی آسیبی ندید شاه، این اقدام را به مشروطه خواهان نسبت داد و به همین بهانه تصمیم گرفت مجلس را برای همیشه تعطیل کند.

دو سال پس از استقرار مشروطه محمدعلی شاه مجلس را به توپ بست.

روسیه

نقش مشوق محمد علی شاه در به توپ بستن را داشتند.

لياخوف روسي فرمانده نيروهای قزاق

لياخوف روسي فرمانده نيروهای قزاق به دستور محمدعلی شاه مجلس را به توپ بست.

آیت الله سید محمد طباطبایی و سید عبد الله بهبهانی

به دستور شاه میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل ملک المتکلمین و سید جمال الدين واعظ اعدام شدند.

پس از به توپ بسته شدن مجلس ملی تمام خانه های مشروطه خواهان غارت شد و ماموران به دستگیری آنان پرداختند. آیت الله سید محمد طباطبایی و سید عبد الله بهبهانی، توسط قزاق ها دستگیر، شکنجه و تبعید شدند. به دستور شاه میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل ملک المتکلمین و سید جمال الدين واعظ اعدام شدند. بعضی از نمایندگان نیز که مورد تعقیب قرار گرفته بودند از جمله تقی زاده، به سفارت انگلیس پناه بردند.

هنگامی که محمد علی شاه ساختمان مجلس را به توپ بست، روسیه از آن حمایت کرد و انگلیس نیز با سکوت خود، به آن رضایت داد.

آیت الله سید محمد طباطبایی و سید عبد الله بهبهانی توسط قزاق ها دستگیر شکنجه و تبعید شدند.

پس از به توپ بسته شدن مجلس ملی به دستور محمدعلی شاه میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل ملک المتکلمین و سید جمال الدين واعظ اعدام شدند.

نمایندگانی که تحت تعقیب قرار گرفته بودند از جمله تقی زاده، به سفارت انگلیس پناه بردند.

بعد از به توپ بسته شدن مجلس ملی و اقدامات پس از آن موجب شد تا برای مدتی استبداد حاکم شود. این دوره که یک سال به طول انجامید بار دیگر استبداد به جای مشروطیت حاکم شد. از این رو آن را دوره استبداد صغیر نامیده اند.

استبداد صغیر پس از به توپ بسته شدن مجلس یک سال به طول انجامید.

پس از به توپ بستن مجلس جمعی از غرب گرایان که داعیه مشروطه خواهی و وطن دوستی داشتند، از هر طریق ممکن خود را به اروپا رساندند و در شهرهای پاریس، لندن، استانبول و کشور سوئيس، محفل هایی سیاسی به راه انداختند اما مردم و علما در داخل کشور به مقاومت پرداختند.

مقاومت اصلی مردم از شهر تبریز شروع شد.

ستار خان و باقرخان

مقاومت اصلی از تبریز آغاز شد و دو تن از مجاهدان نام اور آن خطه به نام های ستارخان و باقرخان بیش از نه ماه در برابر دشمنان مشروطه مقاومت کردند.

پس از به توپ بستن مجلس مقاومت اصلی مردم از شهر تبریز آغاز گردید.

آنچه آنان را در هدف هایشان پابرجا نگاه می داشت، حمایت مراجع تقلید مقیم نجف از مشروطه بود. آیت الله محمدکاظم خراسانی، آیت الله سیدعبدالله مازندرانی و آیت الله حاج میرزا حسین فرزند میرزا خلیل تهرانی، از مشروطه خواهان در برابر حکومت استبدادی محمدعلی شاه حمایت می کردند.

مراجع تقلید مقیم نجف در زمان انقلاب مشروطه آیت الله محمدکاظم خراسانی، آیت الله سیدعبدالله مازندرانی و آیت الله حاج میرزا حسین فرزند میرزا خلیل تهرانی بودند.

مراجع تقلید مقیم نجف از مشروطه خواهان در برابر حکومت استبدادی محمد علی شاه حمایت می کردند.

با مقاومت مردم تبریز و ایستادگی رهبران دینی و ملی، مردم فارس، اصفهان، قزوین، کرمانشاه، گیلان، همدان و برخی دیگر از شهرها، وارد صحنه مبارزه شدند و حکومت استبدادی را سخت در تنگنا گذاشتند

سر انجام مردم اصفهان ، بختياري ها ، گیلان راهی تهران شدند و محمد علی شاه به سفارت روسیه پناهنده و حکومت استبدادی به پایان رسید.