نمونه سوالات فصل 1 فارسی دهم همراه با جواب تشریحی

معنی هر یک از واژه های مشخص شده را بنویسید.

الف) تاج سر گلبن و صحرا منم

ب) چون بگشایم ز سر مو شكن

ج) وان همه هنگامۀ دریا بدید

د) از آن جانب که آب درمی آمد، برفور بیرون رفت

در مصرع (در بن این پرده نیلوفری )منظور از پرده نیلوفری چیست ؟

معنی واژه های (پیرایه ،برازندگی،خیره)را بنویسید ؟

در مصرع (باغ ز من صاحب پیرایه شد)پیرایه استعاره از چیست

ارایه به کار رفته در مصرع (گه به دهان بر زده کف چون صدف) چیست ؟

معنای واژه (همسری )را در متن و با معادل امروزی مقایسه کنید ؟

با توجه به شعر نیما (چشمه) نماد چه کسانی است؟

در این مصرع ( فروغ رویت اندازی سوی خاک )مجاز را بیابید؟

در این مصرع(کز همه شیرین سخنی گوش ماند) چه آرایه‌ای وجود دارد؟

مقصود شاعر از مصرع( بگشایم ز سر مو شکن ) چیست؟

مصراع ( زهی گویا ز تو کام و زبانم) به چه چیزی تلمیح دارد؟

کدام گزینه معنای واژه نمط است؟

آثار تعلیمی چه موضوعاتی را بیان می‌کند؟

کدام مورد از آثار تعلیمی است؟

کدام آرایه در بیت (گفت در این معرکه یکتا منم تاج سر گلبن و صحرا منم)دیده نمی‌شود؟

در مصرع (در این معرکه یکتا منم) معرکه استعاره از چیست؟

(حقیقت پرده برداری ز رخسار )کنایه از چیست ؟

در مصرع (گل از شوق تو خندان در بهار است )واژه (خندان ) در چه نقشی به کار رفته ؟

بیت (به نام کردگار هفت افلاک /که پیدا کرد آدم از کفی خاک) چه تعداد جمله دارد ؟

مصرع( تویی رزاق هر پیدا و پنهان)چه مفهومی میرساند؟

مصرع (عجایب نقش ها )چه ترکیبی است ؟

آثار تعلیمی اثر است با هدف .......

آثار تعلیمی می‌توانند......باشند

آمیختن دو یا چند حس و یا یک حس با پدیدهای ذهنی( انتزاعی)، در کالم را......میگویند

به معنایی حقیقی واژه ....... و به معنای غیرحقیقی آن....... میگویند

شاعر یا نویسنده خواسته است موضـوع و مفهومی رفتـاری، یا مسـئله ای اجتماعی و پندآمـوز را به شـیوۀ ..........بیان کند

شاهنامه یکی از شاهکار ادبی است که جنبه تعلیمی دارد

اثر تعلیمی اثری است با هدف آموزش و تعلیم

در آثار تعلیمی مسائل به صورت روایی یا نمایشی ارائه میشود.

از خجلی سر به گریبان بردن کنایه از شرمندگی و گوشه گیری.

(ابر ز من حامل سرمایه شد) سرمایه مجاز از آب است .

بیت زیر را بر اساس ترتیب اجزای جمله در زبان فارسی، مرتّب کنید.

«گشت یکی چشمه ز سنگی جدا     غلغله‌زن، چهره‌نما، تیزپا»

آمیختن دو یا چند حس و یا یک حس با پدیده‌ای ذهنی (انتزاعی)، در کلام را «حس‌آمیزی» می‌گویند.

نمونه‌ای از کاربرد این آرایۀ ادبی را در سرودۀ نیما بیابید.

هر یک از بیت‌های زیر را از نظر آرایه‌های ادبی بررسی کنید.

چون بگشایم ز سر مو، شکن     ماه ببیند رخ خود را به من

با توجّه به شعر نیما، «چشمه» نماد چه کسانی است؟

در شعر این درس، دو نمونه «مَجاز» بیابید و مفهوم هر یک را بنویسید.

پس از رسیدن به دریا، چه تغییری در نگرش و نحوه تفکّر «چشمه» ایجاد شد؟

معنی و مفهوم بیت زیر را به نثر روان بنویسید.

«نعره برآورده، فلک کرده کر     دیده سیه کرده، شده زهَره در»

با توجّه به شعر نیما، «چشمه نماد» چه کسانی است؟ 

پس از رسیدن به دریا، چه تغییی در نگرش و نحوهٔ تفّکر «چشمه» ایجاد شد؟

درس دو نمونه مَجاز بیابید و مفهوم هر یک را بنویسید.

معنی قسمت مشخص شده در کدام گزینه نادرست است؟

معنی درست واژه‌های «زهی - ورطه - مولع - تیمار» به ترتیب در کدام گزینه آمده است؟

در گروه کلمات زیر چند غلط املایی و رسم‌الخطی دیده می‌شود؟ 

«هوای نفس – طریق و نمط – لیاقت و برازنده گی – فروق و روشنایی – نهاد و سرشت – خوار و مخزول – فیاض و بخشنده – طبع وقریهه – مطربی و نوازندگی – مهال و ناممکن – غرابت و خویشی – اقبال و نیک‌بختی – سیم ومفتول – عنود و ستیزه‌کار»

معنای واژه «راست» در کدام بیت متفاوت است؟

در کدام گزینه هر دو واژه مشخص شده در یک معنا آمده‌اند؟ 

در کدام گزینه غلط املایی وجود دارد؟

با توجه به بیت زیر کدام گزینه درست است؟

گه به دهان، بر زده کف چون صدف              گاه چو تیری که رود بر هدف

زیبا یک کلمه مشتق است

در کید و کاید=ترادف روابط معنایی بین واژه ها درست است

با توجه به متن درس، شاعر چه نوع مرگی را غبطه بزرگ زندگانی می داند؟

پاسخ: مرگ در راه خدا (شهادت)

در بیت پنجم، استعاره‌ها را مشخّص کنید و مفهوم هر یک را بنویسید.

شیران ← استعاره از مردان بزرگ و دلیر و شجاع

سگان ← استعاره از مردان پست و فرومایه و ظالم

عوعو ← استعاره از نیرو و قدرت ظاهری

درس دو نمونه مَجاز بیابید و مفهوم هر یک را بنویسید.

گهر : مجاز از سبزه ، گل و گیاه / پرده نیلوفری : مجاز از آسماننمونه‌ای کاربرد این آرایۀ ادبی را در سرودۀ نیما بیابید.

پاسخ: شیرین سخنی در مصراع: کز همه شیرین سخنی گوش ماند

پس از رسیدن به دریا، چه تغییی در نگرش و نحوهٔ تفّکر «چشمه» ایجاد شد؟

چشمه با دیدن عظمت دریا، حیرت زده شد و به حقارت 

و کوچکی خود در برابر دریا پی برد و سکوت کرددر شعر این

با توجّه به شعر نیما، «چشمه نماد» چه کسانی است؟ 

م نماد انسان های مغرور و پر هیاهو خود شیفته

معنی و مفهوم بیت زیر را به نثر روان بنویسید.

«نعره برآورده، فلک کرده کر     دیده سی کرده، شده زهَره در»

دریا فریاد می‌کشید به طوری که از صدایش گوش فلک کر شده بود، چشمانش از شدت غضب سیاه شده بود به‌ طوری که چشمه را می‌ترساند.

پس از رسیدن به دریا، چه تغییری در نگرش و نحوه تفکّر «چشمه» ایجاد شد؟

وقتی عظمت و شکوه دریا را دید، ناچیزی خودش را دریافت و فهمید، جهان بزرگ‌تر و شگفت‌انگیزتر از آن است که او فکر می‌کرد، ترس تمام فکر او را پر کرد، می‌خواست خودش را از آن حادثه‌ای که به سرعت به سویش می‌رفت دور کند، اما آنقدر شگفت‌زده شده بود که آن‌همه غرور و شیرین زبانی به سکوت و خاموشی تبدیل شد.

کلمه «همسری» در این بیت به معنی «برابری، هم‌سنگ بودن» آمده است اما امروزه این کلمه به معنای «ازدواج» به کار می‌رودمعنای واژه‌های مشخّص شده را با معادل امروزی آنها مقایسه کنید.

در بن این پرده نیلوفری      کیست کند با چو منی همسری؟

آمیختن دو یا چند حس و یا یک حس با پدیده‌ای ذهنی (انتزاعی)، در کلام را «حس‌آمیزی» می‌گویند.

بیت زیر را بر اساس ترتیب اجزای جمله در زبان فارسی، مرتّب کنید.

«گشت یکی چشمه ز سنگی جدا     غلغله‌زن، چهره‌نما، تیزپا»

یکی چشمه [نهاد]، غلغله‌زن، چهره‌نما، تیزپا [هر سه کلمه قید]، ز سنگی [متمّم قیدی] جدا [مسند] گشت [فعل اسنادی].

بیت زیر را بر اساس ترتیب اجزای جمله در زبان فارسی، مرتّب کنید.

«گشت یکی چشمه ز سنگی جدا     غلغله‌زن، چهره‌نما، تیزپا»

نقش «ش» در بیت «گر خوانمش قیامت دنیا، بعید نیست  /  این رستخیز عام که نامش محرم است» متمم - مضاف‌الیه است

بیت ای حیات عاشقان در مردگی  /  دل نیابی جز که در دل‌بردگی با بیت «من ایرانی‌ام، آرمانم شهادت  /  تجلی هستی است، جان کندن من» قرابت بیشتری دارد

در کدام یک از بیت‌های زیر همۀ آرایه‌های تشخیص، حس تعلیل و کنایه وجود دارد؟

در همه‌ی گزینه‌ها به جز گزینه‌ی ......... «حس آمیزی» به کار رفته است.

منظور از واژه‌ای که مشخص شده در بیت زیر چیست؟راست به مانند یکی زلزله / داده تنش بر تن ساحل یله

کدام گزینه با ابیات زیر تناسب معنایی ندارد؟«چشمهٔ کوچک چو به آنجا رسید / وان همه هنگامهٔ دریا بدیدخواست کزان ورطه، قدم درکشد / خویشتن از حادثه برتر کشدلیک چنان خیره و خاموش ماند / کز همه شیرین سخنی گوش ماند»

در همه‌ی گزینه‌ها به جز گزینه‌ی . . . غلط املایی وجود دارد.

درکدام بیت «دو نقش مفعولی» وجود دارد؟

در کدام گزینه اجزای جمله نامرتب است؟

معنی چند واژه در مقابل آن نادرست است؟

 (ورطه: مهلکه) (یله: پهلوان) (هنگامه: آشوب) (شکن: پیچ و خم زلف) (خیره: بیهوده)

نقش گروه اسمی نمایان شده در کدام گزینه دیده می‌شود؟«دید یکی بحر خروشنده‌ای / سهمگنی نادره جوشنده‌ای

در کدام یک از گزینه‌های زیر حس آمیزی به کار نرفته است؟

آرایۀ درج شده در مقابل کدام گزینه نادرست است؟

معادل معنايی واژۀ «شيوه» در كدام گزينه است؟

معنای کدام واژه مشخص شده در کمانک نادرست آمده است؟

با توجه به شعر «چشمه و سنگ» در نحوۀ نگرش «چشمه» بعد از رسیدن به دریا چه تغییری ایجاد شد؟

معنی واژگان همه‌ی گزینه‌ها به جز گزینه‌ی ............. همگی درست آمده است.

در بیت زیر نقش ضمیر «من» چیست؟«چون بگشایم ز سر مو شکن / ماه ببیند رخ خود را به من»

در بیت «من می شنوم رنگ صدا را آبی * آهنگ تر ترانه ها را آبی» چه آرايۀ ادبی به كار رفته است؟

همه‌ی واژه‌های کدام گزینه درست معنی شده است؟

کدام بیت «حس‌آمیزی» دارد؟

در گروه کلمات زیر معنی چند واژه درست است؟ (ننگ:شرم) (داد:عدل) (نهاد:فطرت) (رَسته:رویید)(میاسا:آرام‌نگیر) (داور:حاکم) (نموده:آشکارکرده)

...............در درس به معنای « عینأ درست» و امروزه به معنای «طرف راست. سخن درست

............ در بیت درس به معنای « رقابت، برابری» و امروزه به معنای « زناشویی. ازدواج» است

در شعر ............، قطره باران در مقابل عظمت دریا، فروتنی می کند و چون خودش را پست و بی ارزش می بیند، به مقام ارزشمند می رسد

در شعر ........، چشمه مغرور است و خودش را برتر از دیگران می بیند و زمانی که با دریای طوفانی و سهمگین روبه رو می شود مبهوت و حیران می ماند و چاره ای جز سکوت و تسلیم شدن ندارد

چشمه نماد انسان های............است

در بن این پرده نیلوفری کیست کند با چو منی همسری؟ کلمه «همسری» در این بیت به معنی «برابری، هم‌سنگ بودن» آمده است اما امروزه این کلمه به معنای............... به کار می‌رود

راست به مانند یکی زلزله داده تنش بر تن ساحل، یله کلمه «راست» در این بیت به  معنی ............... آمده است امروزه این کلمه در چند معنا کاربرد دارد: «مستقیم، مقابل کج»، «مقابل دروغ» و «دارای رفتار درست است

آمیختن دو یا چند حس و یا یک حس با پدیده‌ای ذهنی (انتزاعی)، در کلام را ............ می‌گویند

شعر سعدی ............. را بیان می‌کند.

شعر نیما درباره............ است

یکی از شیوه های...............نقیضه پردازی یا تقلید آثار ادبی است.