نمونه سوالات فصل 6 جغرافیای ایران دهم همراه با جواب تشریحی

در فصول سرد سال،ریزش برف و باران به صورت جریان آب رودها،منابع آب کشور را تغذیه میکند ودر فصول گرم،آب های فرو رفته در زمین به صورت چشمه،چاهو قنات،آب موردنیاز ساکنان بخش های مختلف را تأمین می نمایند.

پدران ما در قرن های گذشته با توجه به کم آبی و خشک بودن سرزمین ایران برای دستیابی به آب،حفر قنات را ابداع کرده اند تا در تمام سال،آب مورد نیاز را در اختیار داشته باشند.

1. درایران بیشتر بارش ها در اواخر فصل پاییز تا اوایل فصل بهار رخ میدهد،به این دلیل هر چه به پایان این دوره نزدیک تر می شویم،آب دهی رودها بیشتر می شود.
2. با توجه به ناهمواری ها و جهت آن ها،هر چه از غرب به سمت شرق کشور برویم،مقدار آب رودها کم تر می شود.
3. رودهایی که از کوهستان های بلند و برف گیر تغذیه می شوند،دائمی هستند.اگر این رودها در نواحی مرطوب،جریان یابند مقدار آب آنها بیش تر خواهد بود.
4. رودهای مناطق نسبتاً خشک بیشتر طغیانی،تصادفی و اتفاقی،و مقدار آب آنها در سال های مختلف متفاوت است.

در مناطق کوهستانی،مکان هایی وجود دارد که آب بخش هایی از رودها را تأمین می کنند. به این مکان ها کانون های آبگیر می گویند.

حوضه های آبریز

گاهی آب کانون های آبگیر وارد چند حوضه آبریز نزدیک خود می شوند.بنابراین رودهایی که از کانون های آبگیر سرچشمه می گیرند ممکن است در جهات مختلف جریان یابند.

1. دائمی
2. فصلی
3. اتفاقی

کانون های آبگیری که بیش از 500میلیمتر بارش داشته باشند و حداقل در هشت ماه از سال، این بارش ها اتفاق بیفتد،به آنها کانون های دائمی میگویند.

اگر کانون های آبگیر در فصول سرد سال،ذخیره برف خود را تا ابتدای ماه های گرم سال حفظ کنند،بدون توجه به میزان ِ بارش و زمان آن جزء کانون های فصلی به شمار می رود.

در کوهستان های نزدیک به مناطق گرم وخشک،که گاهی بارش های کوتاه و اتفاقی رخ می دهد، نوعی کانون آبگیرموقت شکل می گیرد که آنها را کانون های اتفاقی می نامند.

به محدوده ای که با توجه به شکل زمین و شیب ناهمواری ها،آب های جاری را به سوی پایین ترین نقطه آن هدایت کند،حوضه آبریز می گویند.

1. داخلی
2. خارجی

سرزمینی که رودهای آن به دریاهای اطراف کشور می ریزد؛اما در طول مسیر، مورداستفاده قرار می گیرند.

یعنی رودهایی که تمام آب آنها در کشور جریان دارد و وارد دریاچه های داخلی می شود.

در شمال و جنوب کشورمان دریاهای مهمی قرار دارد.در شمال،دریای خزر و در جنوب، خلیج فارس و دریای عمان.

دریاها از این نظر،که ما را به سایر نقاط جهان متصل می کنند،بسیار اهمیت دارند،به گونه ای که ما در جنوب کشوراز طریق دریای عمان با اقیانوس هند ارتباط داریم و در شمال، دریای خزر از طریق کانال راه دن -ولگا به دریای سیاه ارتباط پیدا کرده است.

دریای خزر،پهنه آبی بزرگی است که در امتداد شمال به جنوب کشیده شده است.

این دریا ازبقایای دریای عظیم تتیس است که زمانی بخش اعظم نیمکره شمالی را پوشانیده بود.از حدود 60میلیون سال پیش این دریا از بقیه آب های قدیمی جدا ماند و به شکل بزرگ ترین دریاچه جهان درآمد.

به دلیل وسعت زیاد،نام دریا را بر آن نهادند.

این دریا را به نام های مختلفی می نامند؛از جمله دریای مازندران،کاسپین،قزوین،گرگان، طبرستان،هیرکانی و دریای دیلم.درحال حاضر نام آن،دریای خزر است ودر نقشه های خارجی کاسپین نامیده میشود.

طول این دریا حدود 1200کیلومتر و عرض متوسط آن 300کیلومتر است.مساحت آن با توجه به تغییرات سطح آب متفاوت است.سطح آب این دریا ازسطح آبهای آزاد حدود 28متر پایین تر است.

بستر دریا از دو چاله تشکیل شده و دنباله رشته کوههای قفقاز،آن را به دو بخش تقسیم کرده است.

1. ایران درجنوب دریای خزر
2. جمهوری آذربایجان درغرب دریای خزر
3. روسیه درشمال دریای خزر
4. قزاقستان درشرق و شمال شرق دریای خزر

طولانی ترین رودهایی که به این دریا می ریزند عبارت اند از رود ولگا و اورال از شمال، سفید رود و هراز از جنوب،رود اترک و گرگان از جنوب شرق و رود کورا و ارس از سمت جنوب غرب.

از جمله دلایل اهمیت این دریا می توان به تجارت دریایی،بهره برداری از منابع نفتی، ویژگی های خاص محیط زیست،گردشگری و صید ماهی اشاره کرد.انواع ماهیان خاویاری جهان فقط در این دریا زندگی می کنند.بعضی از تاالب های حاشیه این دریا،محل توقف پرندگان مهاجر است.در بستر این دریا منابع وسیعی از نفت و گاز ذخیره شده است.

پیشروی آب اقیانوس هند از طریق دریای عمان و تنگه هرمز به دره های زاگرس جنوب شرقی،خلیجی هلالی شکل درجهت شرقی ـ غربی به وجود آورده که صدها سال است به آن خلیج فارس یا دریای پارس میگویند.

طول آن حدود 900کیلومتر و عرض متوسط آن 250کیلومتر است.

1. کارون
2. کرخه
3. دالکی
4. مُند

کارون پرآب ترین و تنها رودخانه قابل کشتیرانی ایران است.

به خلیج های کوچک سواحل  خلیج فارس «خور» میگویند؛مثل خور موسی.

جزایر قشم،خارک،الوان،کیش،فرور،تنب بزرگ،تنب کوچک،ابوموسی،هنگام،الرک،هرمز.

قشم

از جمله دلایل اهمیت این خلیج،تجارت دریایی و وجود منابع عظیم نفت و گاز در بستر آن و انواع ماهی و میگو است.خلیج فارس از مهم ترین مراکز صید و پرورش مروارید است. تنگه هرمز،که محل اتصال این خلیج به دریای عمان است یکی از مهم ترین مکان های نظامی جهان است.

1. تنها دریای آزاد ایران،که از طریق آن می توان به آب های همه دریاهای جهان دسترسی داشت،دریای عمانَ (مُکران یا مَکران) است.
2. دریای عمان بخشی از آب های اقیانوس هند است که با تنگه مهم هرمز از خلیج فارس جدا می شود.
3. عمق این دریا گاهی تا 2000متر هم می رسد،از این نظر برای عبورکشتی های تجاری و نفتکش های غول پیکربسیار مناسب است.

این منطقه دارای ویژگی ها و قابلیت های منحصر به فرد بوده از جمله جنس ساحل،عمق بسیارخوب دریا و عدم نیاز به استفاده از آبراه و کانال های دریانوردی در سواحل مکران، امکان ساخت و توسعه بدون محدودیت بنادر،به ویژه جهت پهلوگیری کشتی های اقیانوسی را فراهم ساخته است.

ورود مستقیم یا غیرمستقیم هرگونه ماده یا انرژی به محیط زیست دریایی است که به کاهش تولید و همچنین کاهش رشد ونمو جانداران منجر شود و تأثیرات سوء،بر سلامت و بهداشت آبزیان وانسان داشته باشد.

1.  زباله های جامد مثل پلاستیک
2. فاضلاب های شهری،صنعتی و کشاورزی
3. استخراج و حمل و نقل نفت
4. آلاینده های شیمیایی شامل مواد آلی،معدنی و رادیواکتیو
5. ورود کودها و سموم شیمیایی مصرف شده در اراضی کشاورزی توسط رودها

1. دائمی
2. فصلی

دریاچه های قله سبلان ودماوند دریاچه آتش فشانی می گویند.دریاچه های یخچالی، ً تکتونیکی،سدی،ساحلی و هلالی،انواع دیگر دریاچه ها هستند.

دریاچه ارومیه

چیچست و کبودان

آب این دریاچه علاوه برچشمه های کف و حاشیه آن،از طریق رودهای متعددی تأمین می شود مانند تلخه رود و زرینه رود و سیمینه رود.

عمیق ترین نقطه این دریاچه در شمال غربی آن است.

جزیره کبودان (قویون داغی)،اشک داغی،آرزو و اسپیر.

به علت عبور برخی از این رودها ازلایه های نمکی،آب این دریاچه بسیار شور است،به حدی که هیچ موجود زنده ای نمی تواند در آب های آن زندگی کند.آرتمیا زمانی که هنوز آب دریاچه فروکش نکرده بود در آن زندگی می کرد.

وجود جزایر متعدد در آن است که محل سکونت انواع پرندگان مهاجر است.وهمچنین در اطراف دریاچه،املاح و رسوباتی است که برای درمان امراض پوستی مورد استفاده قرار میگیرد.آب این دریاچه موجب معتدل شدن آب و هوای منطقه شده است.

1.  
2.  
3. کاهش بارش در حوضه آبریز دریاچه
4. گرم شدن عمومی هوا
5. برداشت بی حساب از چاه های اطراف دریاچه
6. تغییر کشت از محصولاتی که آب کمتری نیاز داشته اند،به محصولاتی که کشت آنها به آب زیادی احتیاج دارد.
7. تغییر در میزان آب ورودی به دریاچه،در مسیر رودهایی که به آن می ریخت (احداث سدهای متعدد.)
8. وجود موانعی که چرخه آب را در دریاچه تغییر داده است.
9. تغییرات زمین ساختی بستر،به شکل بالا آمدن کف دریاچه.

در فصول سرد سال، ریزش برف و باران به صورت جریان آب رودها، منابع آب کشور را تغذیه می کند و در فصول گرم، آب های فرو رفته در زمین به صورت چشمه، چاه و قنات، آب مورد نیاز ساکنان بخش های مختلف را تأمین می نمایند

 به علت عبور برخی از این رودها از لایه های نمکی، آب این دریاچه بسیار شور است، به حدی که هیچ موجود زنده ای نمی تواند در آب های آن زندگی کند .آرتمیا زمانی که هنوز آب دریاچه فروکش نکرده بود در آن زندگی می کرد

عمیق ترین نقطه این دریاچه در شمال غربی آن است

گاهی آب کانون های آبگیر وارد چند حوضه آبریز نزدیک خود می شوند. بنابراین رودهایی که از کانون های آبگیر سرچشمه می گیرند ممکن است در جهات مختلف جریان یابند

چیچست و کبودان 

 کانون های آبگیری که بیش از ۵۰۰ میلیمتر بارش داشته باشند و حداقل در هشت ماه از سال، این بارش ها اتفاق بیفتد، به آنها کانون های دائمی می گویند

دریاچه های قله سبلان و دماوند دریاچه آتش فشانی می گویند . دریاچه های یخچالی، تکتونیکی، سدی، ساحلی و هلالی، انواع دیگر دریاچه ها هستند

 در کوهستان های نزدیک به مناطق گرم و خشک، که گاهی بارش های کوتاه و اتفاقی رخ می دهد، نوعی کانون آبگیر موقت شکل می گیرد که آنها را کانون های اتفاقی می نامند .کانون های آبگیر اتفاقی را روی نقشه مشخص کنید

 داخلی – خارجی

این منطقه دارای ویژگی ها و قابلیت های منحصر به فرد بوده از جمله جنس ساحل، عمق بسیار خوب دریا و عدم نیاز به استفاده از آبراه و کانال های دریانوردی در سواحل مکران، امکان ساخت و توسعه بدون محدودیت بنادر، به ویژه جهت پهلوگیری کشتی های اقیانوسی را فراهم ساخته است

 یعنی رودهایی که تمام آب آنها در کشور جریان دارد و وارد دریاچه های داخلی می شود

خارک، لاوان، کیش، فرور، تنب بزرگ، تنب کوچک، ابوموسی، هنگام، لارک، هرمز ، جزایر قشم

این دریا از بقایای دریای عظیم تتیس است که زمانی بخش اعظم نیمکره شمالی را پوشانیده بود. از حدود ۶۰ میلیون سال پیش این دریا از بقیه آب های قدیمی جدا ماند و به شکل بزرگ ترین دریاچه جهان درآمد

کارون پرآب ترین و تنها رودخانه قابل کشتیرانی ایران است

 این دریا را به نام های مختلفی می نامند؛ از جمله دریای مازندران، کاسپین، قزوین، گرگان، طبرستان، هیرکانی و دریای دیلم. درحال حاضر نام آن، دریای خزر است و در نقشه های خارجی کاسپین نامیده می شود

 طول آن حدود ۹۰۰ کیلومتر و عرض آن حدود ۲۵۰ کیلومتر است

 طولانی ترین رودهایی که به این دریا می ریزند عبارت اند از رود ولگا و اورال از شمال، سفید رود و هر از از جنوب، رود اترک و گرگان از جنوب شرق و رود کورا و ارس از سمت جنوب غرب

از جمله دلایل اهمیت این دریا می توان به تجارت دریایی، بهره برداری از منابع نفتی، ویژگی های خاص محیط زیست، گردشگری و صید ماهی اشاره کرد. انواع ماهیان خاویاری جهان فقط در این دریا زندگی می کنند. بعضی از تالاب های حاشیه این دریا، محل توقف پرندگان مهاجر است. در بستر این دریا منابع وسیعی از نفت و گاز ذخیره شده است

بستر دریا از دو چاله تشکیل شده و دنباله رشته کوه های قفقاز، آن را به دو بخش تقسیم کرده است

 دریاها از این نظر، که ما را به سایر نقاط جهان متصل می کنند، بسیار اهمیت دارند، به گونه ای که ما در جنوب کشور از طریق دریای عمان با اقیانوس هند ارتباط داریم و در شمال، دریای خزر از طریق کانال راه دن- ولگا به دریای سیاه ارتباط پیدا کرده است

دریاها

خليج فارس 

تنگه هرمز

دریای عمان

کارون

کشتیرانی

حوضه آبریز 

فصلی 

کانون های آبگیر