نمونه سوالات فصل 8 علوم و فنون ادبی دهم همراه با جواب تشریحی

بی‌كار نيستم كه مرا عشق اوست كار / بی‌يار نيستم چو غمش هست يار من

شيخ با او گفت زاهد نيستم / من به زهد خويش عابد نيستم

عقل كجا پی برد شيوه‌ی سودای عشق / باز نيابی به عقل سرّ معمّای عشق

سرو شد افراخته، كار چمن ساخته / نعره زنان فاخته، بر سر بيد و چنار

تو / قُف / کُ / نی / دی / جَ / وا / نان / چُست / کِ / دَر / کا / رِ / وا / نَند / پی / را / نِ / سُست  

تَ / وَقُف / کُن / ی / دِی / جَ / وان / ان / چُست / کِ / دَر / کارـِ / وان / ـَ ند / پی / را / نِ / سُست 

تَ / وَق / قُف / کُ / نی / دِی / جَوان / ان / چُست / کِ / دَر / کا / رِ / وا / نَند / پی / را / نِ / سُست 

تَ / وَق / قُف / کُ / نی / دِی / جَ / وا / نا / نِ / چُست / کِ / دَر / کا / رِ / وا / نَن / د / پی / را / نِ / سُست 

گل بخندید و باغ شد پدرام / ای خوشا این جهان، بدین هنگام (تشخیص، مراعات‌النظیر) 

چون بُناگوش نیکوان شد باغ / از گل سیب و از گل بادام (تشبیه، تکرار)  

در رفتن جان از بدن، گویند هر نوعی سخن / من خود به چشم خویشتن، دیدم که جانم می‌رود (سجع متوازن، واج آرایی با «ن»)

بر سرِ آنم که گر ز دست برآید / دست به کاری زنم که غصّه سرآید (کنایه، جناس)  

آوازه ← آوازِ (آ / وا / زِ) – مقرری ← مُقَررَری (مُ / قَر / رَ / ری)

اوراق ← اوراق (اُ / را / ق) – غم خوارگان ← غَمخوارِگان (غَم / خوار / رِ / گان)

مخزن الاسرار ← مَخزنُل اَسرار (مَخ / زَ / نُل / اَس / رار) – حلقه‌به گوش ← حلقِ بِ گوش (حَل / قِ / بِ / گوش)

قافیه‌دار ← قافیی دار (قا / فی / یِ / دار) – جمال‌الدین ← جمالِددین (جَ / ما / لِد / دین)

گر من از سرزنش مدّعیان اندیشم:

(گَر / مَ / نَز / سَر / زَ / نِ / شِ / مُ / دَ / عِ / یا / نَن / دی / شَم)

من اگر باده خورم ور نه چه کارم با کس:

(مَن / اَگر / با / دِ / خو / رَم / وَر / نَ / چِ / کا / رَم / با / کَس)

که در سراچهٔ ترکیب تخته‌بند تنم:

(کِ / دَر / سَ / را / چِ / یِ / تَر / کی / ب / تَخ / تِ / بن / دِ / تَ / نَم)

برو ای ناصح و بر دُردکشان خرده مگیر:

(بُ / رو / ای / نا / صِ / حو / بَر / دُر / د / کِ / شان / خُر / دِ / مَ / گیر)

ای لبت میگون و جانم می‌پرست ... ما خراب افتاده و چشم تو مست

هر سحر یاد کز آن زلف و بناگوش کنیم ... روز خود با شب غم دست در آغوش کنیم

مست آمدم ای پیر که مستانه بمیرم ... مستانه در این گوشهٔ میخانه بمیرم

به دنبال محمل چنان زار گریم ... که از گریه‌ام ناقه در گل نشیند

بدین‌سان کار او در پا میفکن (U ـ ـ ـ UU ـ UU ـ ـ)

چو گل هر دَم به بویت جامه در تن (U ـ ـ ـ UU ـ ـ ـ U ـ)

دلم را مشکن و در پا مینداز (U ـ ـ ـ U ـ ـ ـ UU ـ)

که دارد در سرِ زلف تو مسکن (U ـ ـ ـ UU ـ UU ـ ـ)

گرچه در هجران آن مه جان من فرسود: گَر چِ در هج / را نِ آن مه / جا نِ من فَر / سود

از لطف ما را وارهان زین گمرهی: اَز لُطف ما / را وا رَ هان / زین گُم رَ هی

تا سفری شد دل من جان و دلم شد سفری: تا س فَ ری / شُد د لِ من / جا نُ دِ لَم / شُد س ف ری

که نمانده است کنون طاقت بیداد مرا: کِ نَ مان دِه / اَس ت کُ نو / ن طا قَ تِ / بی دا د مَ را

- U - - - U - - - U - - - U -

− UU − −UU − −UU − −U − −

− −U − − − U − − − U − − − U −

− U − − − U − − − U − − − U − −

هم نامه‌ی نانوشته خوانی

هم نام ی نانوشت خانی

هم نام ی نانوشته خوانی

هم نام ی نانوشته خانی 

دو،سه

سه،دو

یک، چهار

چهار،یک

رسیدن ـ هواداری‌ ـ پریدن ـ تقلّا

رهایی ـ زیان‌آور ـ عاشقان ـ مراتب

تبادل ـ پایداری ـ بهاران ـ بی‌کسی

تأمّل ـ پرستاری ـ نگون‌سار ـ مواهب

بی / ا / بِ / شا / مِ / غَ / ریب / ان / و / آ / بِ / دی / دِ / یِ / مَن / بین / بِ / سا / ن / با / دِه / صا / فی / در / آب / گی / نِ / یِ / شا / می  

ب / یا / بِ / شا / مِ / غَ / ری / با / نُ / آبِ / دی / دِ / یِ / مَن / بین / بِ / سا / نِ / بادِ / یِ / صا / فی / دَ / را / بِ / گی / نِ / یِ / شا / می  

ب / یا / بِ / شا / مِ / غَ / ری / بانُ / آ / بِ / دی / دِ / یِ / مَن / بین / به / سان / با / ده / صا / فی / در / آب / گی / نِ / شا / می  

ب / یا / بِ / شا / مِ / غَ / ری / با / نُ / آ / بِ / دی / دِ / یِ / مَن / بین / بِ / سا / نِ / با / دِ / یِ / صا / فی / دَ / را / ب / گی / نِ / یِ / شا / می  

زمین آمد از سم اسبان به جوش *** به ابر اندر آمد فغان خروش

حور خطا گفتم اگر خواندمت ترک ادب رفت و قصور ای صنم

بوی جوی مولیان آید همی *** یاد یار مهربان آید همی

ای نفس خرم باد صبا *** از بر یار آمده‌ای مرحبا

چشم تو خدنگ از سپر جان گذراند:

چَش / مِ / تُ / خَ / دَن / گَز / سِ / پَ / رِ / جان / گُ / ذَ / را / نَد

گویی بدهم کامت و جانت بستانم:

گو / یی / بِ / دَ / هَم / کا / مَ / تُ / جا / نَت / بِ / سِ / تا / نَم

شیرین‌تر از آنی به شکرخنده که گویم:

شی / رین / تَر / از / آ / نی / بِ / شِ / کَر / خَن / دِ / کِ / گو / یَم

گفتند خلایق که تویی یوسفِ ثانی:

گُف / تَن / د / خَ / لا / یِق / کِ / تُ / یی / یُو / سُ / فِ / ثا / نی

امشب که بزمِ عارفان از شمعِ رویت روشن است (امشَب کِ بَزمِ عارِفان اَز شَمعِ رویَت رَشَنَست)

چه پیش آمد جان را که پس انداخت جهان را (چِ پیشامَد جان را کِ پَسَنداخت جَهان را)

خرقه را زنّار کردم، خانه را خمار کردم (خِرقِ را زُننار کردم، خانِ را خَمار کَردم)

سپهدار چون بوالمظفر بود (سپهدار چُن بوالمُظففَر بُوَد)

۱۴

۱۵

۱۶

۱۲

بی‌كار نيستم كه مرا عشق اوست كار / بی‌يار نيستم چو غمش هست يار من

شيخ با او گفت زاهد نيستم / من به زهد خويش عابد نيستم

عقل كجا پی برد شيوه‌ی سودای عشق / باز نيابی به عقل سرّ معمّای عشق

سرو شد افراخته، كار چمن ساخته / نعره زنان فاخته، بر سر بيد و چنار

خروشید کای مرد جنگ‌آزمای / هماوردت آمد مشو باز جای

نبُد کارگر گرز بر ترگ اوی / اگر چند می‌جُست خود مرگ اوی

تهمتن چنین داد پاسخ بدوی / که ای بیهده مرد پرخاشجوی

یکی تیر زد بر بر اسب اوی / که اسب اندر آمد ز بالا به روی

الف ـ ج

ب ـ د

ج ـ د

الف ـ ب

من کبوترهای شعرم را دهم پرواز: (- U - / - - U - / - - U - / - - U - - / -)

تو دردی نداری که دردت مباد: (U - U / - - U / - -U / - - U)

چه مکتوبش نویسم من که باشد خامه‌ام خام: (U / - - - U / - - - U / - - - U -)

گیتی رباطی با دو در، یک در فنا یک در عدم: (- - U - - / - U - - / - U - - / - U -)

کی به فردوس دهد چهرهٔ گندم‌گون را؟: کِی بِ فردُس دَهَد چِهرِهٔ گَندُم‌گون را؟

زندگی را سوز و ساز از نار تو است: زِندِگی را سوزُ ساز از نارِ تُ است

از چهرهٔ زرّین من زر در نظرها خوار شد: از چِهرِیِ زَرینِ مَن زَر دَر نَظَرها خوار شُد

حساب خود اینجا کن، آسوده دل شو: حساب خُد اینجا کن آسوده دل شُ

رسیدن ـ هواداری‌ ـ پریدن ـ تقلّا

رهایی ـ زیان‌آور ـ عاشقان ـ مراتب

تبادل ـ پایداری ـ بهاران ـ بی‌کسی

تأمّل ـ پرستاری ـ نگون‌سار ـ مواهب

خروشید کای مرد جنگ‌آزمای / هماوردت آمد مشو باز جای

نبُد کارگر گرز بر ترگ اوی / اگر چند می‌جُست خود مرگ اوی

تهمتن چنین داد پاسخ بدوی / که ای بیهده مرد پرخاشجوی

یکی تیر زد بر بر اسب اوی / که اسب اندر آمد ز بالا به روی

شش

پنج

سه

چهار

تو / قُف / کُ / نی / دی / جَ / وا / نان / چُست / کِ / دَر / کا / رِ / وا / نَند / پی / را / نِ / سُست  

تَ / وَقُف / کُن / ی / دِی / جَ / وان / ان / چُست / کِ / دَر / کارـِ / وان / ـَ ند / پی / را / نِ / سُست  

تَ / وَق / قُف / کُ / نی / دِی / جَوان / ان / چُست / کِ / دَر / کا / رِ / وا / نَند / پی / را / نِ / سُست  

تَ / وَق / قُف / کُ / نی / دِی / جَ / وا / نا / نِ / چُست / کِ / دَر / کا / رِ / وا / نَن / د / پی / را / نِ / سُست

دوستان در پرده می‌گویم سخن: (10)

کسی با شوق روحانی نخواهد ذوق جسمانی: (16)

جمع تو دیدم پس از این هیچ پریشان نشوم: (15)

دل گشت چون دلداده‌ای جان شد ز کار افتاده‌ای: (14)

_ U _ U _ _ _ _ U _ U _ _ _

_ _ _ U _ _ U _ _ U _ U _ _ _

_ _ U U _ _ _ _ U _ U _ _ _

_ U _ U _ _ U _ _ U _ U _ _ _

رُ / زی / کِ / چَر / خ / از / گِ / لِ / ما / کو / زه / ها / کُ / نَد / زِن / ها / ر / کا / سِ / یِ / سَ / رِ / ما / پُر / ش / را / ب / کن  

رو / زی / کِه / چَر / خ / از / گِ / لِ / ما / کو / زِ / ها / کُ / نَد / زِن / ها / ر / کا / سِه / سَ / رِ / ما / پُر / شَ / را / ب / کن  

رو / زی / کِ / چَر / خ / از / گِ / لِ / ما / کو / زِ / ها / کُ / نَد / زِن / ها / ر / کا / سِ / یِ / سَ / رِ / ما / پُر / شَ / را / ب / کُن  

رُ / زی / که / چَر / خَز / گِ / لِ / ما / کو / زِ / ها / کُ / نَد / زِن / ها / ر / کا / سِه / یِ / سَ / رِ / ما / پُر / شَ / را / ب / کُن  

هر سحر از عشق دمی می‌زنم / روز دگر می‌شنوم برملا

مرا گر تو بگذاری ای نفس طامع / بسی پادشاهی کنم در گدایی

این چه نظر بود که خونم بریخت / وین چه نمک بود که ریشم بخست

گر گله از ماست شکایت بگوی / ور گنه از توست غرامت بیار

هم نامه‌ی نانوشته خوانی

هم نام ی نانوشت خانی

هم نام ی نانوشته خوانی

هم نام ی نانوشته خانی 

در اقصای عالم بگشتم بسی

چو شد روز رستم بپوشید گبر

اگر پای در دامن آری چو کوه

نخستین بار گفتش کز کجایی؟

گرچه در هجران آن مه جان من فرسود: گَر چِ در هج / را نِ آن مه / جا نِ من فَر / سود

از لطف ما را وارهان زین گمرهی: اَز لُطف ما / را وا رَ هان / زین گُم رَ هی

تا سفری شد دل من جان و دلم شد سفری: تا س فَ ری / شُد د لِ من / جا نُ دِ لَم / شُد س ف ری

که نمانده است کنون طاقت بیداد مرا: کِ نَ مان دِه / اَس ت کُ نو / ن طا قَ تِ / بی دا د مَ را

چو روزگار نسازد ستیزه نَتْوان برد: (Uـ U ـ UU ـ ـ U ـ U ـ ـ ـ)

اگرم نمی‌پسندی مدهم به دست دشمن: (UU ـ U ـ U ـ ـ UU ـ U ـ U ـ ـ)

سخن‌ها دارم از دست تو در دل: (U ـ ـ ـ U ـ ـ UU ـ ـ)

در آن نفس که بمیرم در آرزوی تو باشم: (ـ ـ U ـ UU ـ U ـ ـ U ـ U ـ ـ ـ)

استعاره، کنایه، جناس، تشبیه

کنایه، ایهام، استعاره، سجع

لف و نشر، کنایه، تشبیه، واژه‌آرایی

تشبیه، سجع، کنایه، جناس 

رسیدن ـ هواداری‌ ـ پریدن ـ تقلّا

رهایی ـ زیان‌آور ـ عاشقان ـ مراتب

تبادل ـ پایداری ـ بهاران ـ بی‌کسی

تأمّل ـ پرستاری ـ نگون‌سار ـ مواهب

چشم تو خدنگ از سپر جان گذراند:

چَش / مِ / تُ / خَ / دَن / گَز / سِ / پَ / رِ / جان / گُ / ذَ / را / نَد

گویی بدهم کامت و جانت بستانم:

گو / یی / بِ / دَ / هَم / کا / مَ / تُ / جا / نَت / بِ / سِ / تا / نَم

شیرین‌تر از آنی به شکرخنده که گویم:

شی / رین / تَر / از / آ / نی / بِ / شِ / کَر / خَن / دِ / کِ / گو / یَم

گفتند خلایق که تویی یوسفِ ثانی:

گُف / تَن / د / خَ / لا / یِق / کِ / تُ / یی / یُو / سُ / فِ / ثا / نی

کی به فردوس دهد چهرهٔ گندم‌گون را؟: کِی بِ فردُس دَهَد چِهرِهٔ گَندُم‌گون را؟

زندگی را سوز و ساز از نار تو است: زِندِگی را سوزُ ساز از نارِ تُ است

از چهرهٔ زرّین من زر در نظرها خوار شد: از چِهرِیِ زَرینِ مَن زَر دَر نَظَرها خوار شُد

حساب خود اینجا کن، آسوده دل شو: حساب خُد اینجا کن آسوده دل شُ

دوستان گویند سعدی خیمه بر گلزار زن

وقت را غنیمت دان آن قَدَر که بتوانی

یاد ایّامی که در گلشن فغانی داشتم

کی شکیبایی توان کردن چو عقل از دست رفت

چهار

سه

دو

یک

ای يوسف آخر سوی اين يعقوب نابينا بيا: - - U - - - U - - - U - - - U -

ببين عذرا و وامق را در آن آتش خلايق را: U - - - U - - - U - - - U - - -

برو ای غصّه دمی زحمت خود كوته كن: UU - - UU - - UU - - - -

چو كوری كه در كف عصايی ندارد: - - - U - - U - - U - -

در زیر بارِ عشق تو از پا درآمدم

بوی آغوش تو را از نفس گل شنوم

تا بر تو عرضه دارد احوال ملک دارا

نمی‌باشد لباسی در بر من غیر عریانی

امشب که بزمِ عارفان از شمعِ رویت روشن است (امشَب کِ بَزمِ عارِفان اَز شَمعِ رویَت رَشَنَست)

چه پیش آمد جان را که پس انداخت جهان را (چِ پیشامَد جان را کِ پَسَنداخت جَهان را)

خرقه را زنّار کردم، خانه را خمار کردم (خِرقِ را زُننار کردم، خانِ را خَمار کَردم)

سپهدار چون بوالمظفر بود (سپهدار چُن بوالمُظففَر بُوَد)

دریغا جوانی دریغا جوانی

آمدم سویت نمی‌دانم چرا

نمی‌خواهم برایت درد باشم

چشمت به کرشمه چشم‌بندی

جان ریخته شد با تو، آمیخته شد با تو (۳)

در چشم تو، آفتاب گردون گم شد (۲)

عنقا شکار کس نشود دام بازچین (۳) 

چون گل سرخ گریبان ز طرب بدرانید (۲)

اگر عاقل بُود داند که مجنون صبر نتواند/ شتر جایی بخواباند که لیلی را بُود منزل

من از بیگانگان هرگز ننالم/ که با من هر چه کرد آن آشنا کرد

خرّم تن او که چون روانش/ از تن برود، سخن روان است

چون گل سرخ گریبان ز طرب بدرانید 

دلم از داغ او گداخت رهی / لاله داغدیده را مانم

نگشاید دلم چو غنچه اگر / ساغری از لبش نبوید باز

همه گو باد ببر خرمن عمر / دو جهان بی تو نیرزد دو جوم

تو و طوبی و ما و قامت یار / فکر هر کس به قدر همت اوست

آشکارا، آفتاب، خاطره، باد

پایداری، جهان، بی‌کسی، قند

آشنایی، بهار، عاشقان،‌ خانه

جاودانه، میان، آسمان، اشک

چه خوش است در فراقی همه عمر صبر کردن (− ∪ − − | ∪ − ∪ ∪ | − − ∪ − | ∪ − ∪ ∪ )

یارب که داده است این کمان آن ترک تیرانداز را (− ∪ − − | − ∪ − − | − ∪ − − | − ∪ − − )

کاش به کوی نیستی خاک شوم که آن پری (− − − ∪ | − ∪ ∪ − | − ∪ − ∪ | − ∪ ∪ − )

مرنجان دلم را که این مرغ وحشی (− − | ∪ − − ∪ | − − ∪ | − − ∪ )

UU-U-UU-UU-U-UU-

U-U-UU--U-U-UU--

UU--UU--UU--U--

U--U--U--U--U--

طّی یِ بات - دَست اف شان - می خا هَم - بی یا بان - سا یِ بان

طّ یب بات - دَست اف شان - می خا هَم - بی یا بان - سا یه بان

طّی یِ بات - دَس تَف شان - می خا هَم - بِ یا بان - سا یِ بان

طّ یب بات - دَست اَف شان - می خوا هَم - بی یابان - سا یِ بان

بی‌کار نیستم که مرا عشق اوست کار / بی‌یار نیستم چو غمش هست‌ یار من

شیخ با او گفت زاهد نیستم / من به زهد خویش عابد نیستم

عقل کجا پی برد شیوه سودای عشق / باز نیابی به عقل سرّ معمّای عشق

سرو شد افراخته، کار چمن ساخته / نعره‌زنان فاخته، بر سر بید و چنار

با که با یَد گُفـ تین حا لِ عَ جیب

با که با یَد گفت ین حا لِ عَ جیب

با کِ با یَد گُفـ تین حا لِ عَ جیب

با کِ با یَد گف تین حا لِ عَج یب

گفتم که کفر ظلمت گمراه عالمم کرد/ گفتا اگر بدانی هم اوت رهبر آید

دینار نمی‌خواهم من عاشق دیدارم/ اغیار نمی‌گویم من شیفته یارم

فکرت برون کن، حیرت فزون کن/ نی مرد فکری، مرد صفایی

گر لب فرو بندم کنون، جانم به جوش آید درون/ ور بر سرش آبی زنم بر سر زند او جوش را

پای سیرم خشک گردید از غرور زهد کاش بادبانی چون حباب از دامن تر داشتم

نشتر از نامردمی در پرده چشمم شکست از ره هرکس به مژگان خار و خس برداشتم

کار روغن می‌کند با شعله بی‌باک آب شد زیاد از تیغ او شوری که در سر داشتم

چون سبو در گردنم می‌شد حمایل عاقبت دست کوتاهی که دایم در ته سر داشتم

تو را آتش ای یار دامن بسوخت

اگر مرگ داد است بیداد چیست؟

لب از تشنگی خشک بر طَرفِ جوی 

چنان خوبرویی بدان دلربایی

آن کیست کز روی کرم با ما وفاداری کند؟ رو یِ کَ رَم

گر چه دارد او جمالی بس جمیل او جَ ما لی

گفت ببخشند گنه، می بنوش د گُ نَه مِی

میارید در ماتمم جز رَباب د دَر ما

کی به فردوس دهد چهرهٔ گندم‌گون را؟: کِی بِ فردُس دَهَد چِهرِهٔ گَندُم‌گون را؟

زندگی را سوز و ساز از نار تو است: زِندِگی را سوزُ ساز از نارِ تُ است

از چهرهٔ زرّین من زر در نظرها خوار شد: از چِهرِیِ زَرینِ مَن زَر دَر نَظَرها خوار شُد

حساب خود اینجا کن، آسوده دل شو: حساب خُد اینجا کن آسوده دل شُ

خورشید را حاجب تویی، امید را واجب تویی

گفت: ای موسی دهانم دوختی

چو شد روز رستم بپوشید گبر

آینه‌‌ام، آینه‌‌ام، مرد مقالات نه‌‌ام

به مطربان صبوحی دهیم جامهٔ چاک / بدین نوید که باد سحرگهی آورد

معشوق چون نقاب ز رخ در نمی کشد / هر کس حکایتی به تصوّر چرا کنند

چگونه باز کنم بال در هوای وصال / که ریخت مرغ دلم پر در آشیان فراق

باغ سلام می‌کند سرو قیام می‌کند / سبزه پیاده می‌رود غنچه سوار می‌رسد

زمستانی، پنجره، تنهایی، جهان‌دار

غریبانه، کاینات، کوچیدن، تصاویر

تراویدن، ترسناک، دل‌داری، زمین‌لرزه

رهاییدن، بی‌بهار، انسانی، زبانه‌دار

رهاییدن - بی‌بهار - انسانی - زبانه‌دار

غریبانه - کاینات - کوچیدن - تصاویر

پریشانی - خاطرات - بارانی - نهانگاه

زمستانی - پنجره - تنهایی - کماندار