گام به گام ابحث العلمیه صفحه 119 درس يا مَنْ فِي الْبِحارِ عَجائِبُهُ عربی (1) رشته انسانی

اِبحَثْ عَنْ آياتٍ أَوْ أَحاديثَ أَوْ أَمثالٍ لَها مُعادِلٌ فِي الْأدَبِ الْفارسيِّ، کَالْأمَثِلَةِ التّاليَةِ.

«وَ ما تُقَدِّموا لِأَنفُسِكُم مِن خَيرٍ تَجِدوهُ عِندَ اللهِ» (اَلبَقَرَة: 110)

برگ عیشی به گور خویش فرست                کس نیارد ز پس، تو پیش فرست (سعدی شیرازی)

«وَ جَزاءُ سَیِّئَة سَیِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللّهِ» (الشّوری: 40)

بلی صامت سزای جنگ، جنگ است            کُلوخ انداز را پاداشْ سنگ است (صامت بروجردی)

«فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ» (آلُ عُمران: 159)

گفت پیغمبر به آوازِ بلند با توکّل زانوی اُشتُر ببند (مولوی)

آب دریا را اگر نتوان کشید

هم به قدر تشنگی باید چشید (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۸)

نظیر سخن پیامبر(ص): مالایدرَک کلُّهُ لایترَک کلُّهُ؛ (عوالی اللآلی ، ج ۴، ص ۵۸)

آنچه را کامل به دست نمی آید ، نباید به تمامی وانهاد.

آبرویی که ریخته شد نمی شود جمع کرد (دوازده هزار مثل فارسی ، ص ۵)

نظیر سخن امام صادق(ع): إذا رَقَّ العِرضُ استُصعِبَ جَمعُهُ؛ (أعلام الدّین، ص ۳۰۳)

جمع کردن آبروی ریخته دشوار است.

دانا چون طبله عطار است خاموش (دوازه هزار مثل فارسی ، ص ۴۹۱)

نظیر سخن امام علی(ع): إذا تَمَّ العَقلُ نَقَصَ الکلامُ؛ (نهج البلاغه ، حکمت ۷۱)

چون عقل کمال یابد ، سخن اندک شود.

آتش اول خودش را می سوزاند (قند و نمک ، ص ۹)

نظیر سخن امام علی(ع): مَن شَبَّ نارَ الفِتنَهِ کانَ وَقُوداً لَها؛ (غررالحکم و دررالکلم، ح ۹۱۶۳)

هر کس آتش فتنه برافروزد ، خود هیزم آن می شود.

آدم باید به پایین تر از خود نگاه کند ، نه بالاتر

نظیر سخن پیامبر(ص): اُنظُروا إلی مَن هُوَ أسفَلُ مِنکم ولاتَنظُروا إلی مَن هُوَ فَوقَکم؛ (مشکاه الأنوار، ص ۱۶۱)

به فرو دست خود بنگرید و به فرا دست خود ننگرید.

آدم باید پایش را قدر گلیمش دراز کند (کتاب کوچه ، ج ۱ ، حرف آ ، ص ۳۵۵)

نیز: منه بیرون ز حدّ خویشتن پای (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۱۷۵۱)

نظیر سخن امام علی(ع): أفضَلُ الأدَبِ أن یقِفَ الإنسانُ عِندَ حَدِّهِ؛ (عیون الحکم والمواعظ ، ح ۲۷۸۵)

برترین ادب این است که انسان در حدّ خویش باز ایستد.

آدم زنده زندگی می خواهد (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۲۵)

نظیر سخن امام حسن(ع): إعمَل لِدُنیاک کأنَّک تَعِیشُ أبَداً وَاعمَل لاِخِرَتِک کأنَّک تَمُوتُ غَداً؛ (مستدرک الوسائل ، ج ۱، ص ۱۴۶)

برای دنیایت چنان کار کن که گویی همیشه زنده خواهی بود و برای آخرتت چنان کار کن که گویی فردا خواهی مرد.

آدم فقیر در وطن خودش هم غریب است

نظیر سخن امام علی(ع): اَلفَقرُ فِی الوَطَنِ غُربَهٌ وَالغِنی فِی الغُربَهِ وَطَنٌ؛ (نهج البلاغه ، حکمت ۵۶)

فقر در وطن ، مایه غربت ، و ثروتمندی در غربت [مانند زیستن در] وطن است.

آدم که پیر شد حرصش جوان می شود (حریص تر می شود) (کتاب کوچه ، ج ۱ ، حرف آ ، ص ۳۶۴)

نظیر سخن پیامبر(ص): یهرُمُ ابنُ آدَمَ و یشُبُّ فیهِ اثنَتانِ، الحِرصُ و طُولُ الأمَلِ؛ (معدن الجواهر، ص ۲۵)

آدمیزاده پیر می شود و دو خوی در او جوان می گردد: آز و درازْ آرزویی.

آدمی از زبان خود به بلاست (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۲۶)

نظیر سخن پیامبر(ص): بَلاءُ الإنسانِ مِنَ اللِّسانِ؛ (بحارالأنوار ، ج ۷۱، ص ۲۸۷)

گرفتاری انسان از زبان او است.

آدمی را بتر از علّت (بیماری) نادانی نیست (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۲۸)

نظیر سخن امام علی(ع): اَلجَهلُ أدوَأُ الدَّاءِ؛ (غررالحکم و دررالکلم ، ح ۱۹۶۹)

نادانی ، دردناکترین بیماری است.

آدم یک بار پایش به چاله می رود (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۲۹)

نظیر سخن پیامبر(ص): إنَّ المُؤمِنَ لایلدَغُ مِن جُحرٍ مَرَّتَینِ؛ (بحارالأنوار ، ج ۱۹ ، ص ۳۴۵)

مؤمن از یک سوراخ دوبار گزیده نمی شود.

آدمی مخفیست در زیر زبان (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۲۹)

یا:

تا مرد سخن نگفته باشد

عیب و هنرش نهفته باشد (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۵۳۷)

برگرفته از سخن امام علی(ع): اَلمَرءُ مَخبوءٌ تَحتَ لِسانِهِ؛ (الأمالی، صدوق ، ص ۵۳۲)

آدمی زیر زبان خویش پنهان است.

چیزی که عیان است، چه حاجت به بیان است؟ (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۴۷)

نظیر سخن امام علی(ع): لِسانُ الحالِ أصدَقُ مِن لِسانِ المَقالِ؛ (غررالحکم و دررالکلم ، ح ۷۶۳۶)

زبان حال، راستگوتر از زبان گفتار است.

آنچه برای خود نمی پسندی برای دیگران مپسند (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۴۸)

برگرفته از سخن امام علی(ع): أحبِب لِغَیرِک ماتُحِبُّ لِنَفسِک وَاکرَه لَهُ ما تَکرَهُ لِنَفسِک؛ (بحارالأنوار ، ج ۷۴، ص ۲۲۲)

برای غیر خود آن را دوست بدار که برای خود دوست داری ، و آن را ناپسند دار که برای خود ناپسند می داری.

آنچه در آینه جوان بیند

پیر در خشت خامْ آن بیند (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۴۹)

نظیر سخن امام علی(ع): رَأی الشَّیخِ خَیرٌ مِن مَشهَدِ الغُلامِ؛ (نهج البلاغه، حکمت ۸۶)

نظر پیر بهتر از حضور فعال جوان است.

زخم زبان بدتراز زخم شمشیر است (دوازه هزار مثل فارسی ، ص ۵۹۵)

نظیر سخن امام علی(ع): طَعنُ اللِّسانِ أمضی مِن جَرحِ السَّنانِ؛ (عیون الحکم والمواعظ ، ح ۵۵۵۸)

زخم زبان از زخم نیزه کاری تر است.

آنچه شیران را کند روبه مزاج احتیاج است احتیاج است احتیاج (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۵۱. مولوی)

نظیر سخن امام علی(ع): ضَروراتُ الأحوالِ تُذِلُّ رِقابَ الرِّجالِ؛ (غررالحکم و دررالکلم، ح ۵۸۹۲)

احتیاج است که گردن مردان را فرود می آورد.

آن ممه را لولو برد (امثال و حکم ، ج ۱ ، ص ۶۸)

نظیر سخن امام علی(ع): وأمّا تِلک الَّتی تُریدُ فإنَّها خُدعَهُ الصَّبِی عَنِ اللَّبَنِ فی أوَّلِ الفِصالِ؛ (نهج البلاغه ، نامه ۶۴)

آنچه تو می خواهی، مانند فریب دادن کودک است در آغاز گرفتن او از شیر.

به دانش بُوَد بی گمان زنده، مَرد (امثال و حکم، ج ۱، ص ۳۹۹)

نظیر سخن امام علی(ع): بِالعِلمِ تَکونُ الحَیاهُ؛ (غررالحکم و دررالکلم، ح ۴۲۲۰)

زندگی، با دانش به دست می آید.

جواب احمقان (ابلهان) خاموشی است (امثال و حکم، ج ۲، ص ۵۸۹)

نظیر سخن امام علی(ع): اَلسُّکوتُ عَلَی الأحمَقِ أفضَلُ مِن جَوابِهِ؛ (غررالحکم و دررالکلم، ح ۱۱۶۰)

سکوت در برابر احمق بهتر از جواب دادن به او است.

جوجه را آخر پاییز می شمرند (امثال و حکم، ج ۲، ص ۵۹۱)

نظیر سخن پیامبر(ص): مِلاک العَمَلِ خَواتیمُهُ ؛ (الاختصاص، ص ۳۴۳)

ملاک (ارزش) کارها، پایان آن است.

چراغی که به خانه روا است، به مسجد حرام است (امثال و حکم، ج ۲، ص ۶۱۰)

نظیر سخن پیامبر(ص): إذا أعطَی اللّهُ أحَدکم خَیرا فَلیبدَأ بِنَفسِهِ و أهلِ بِیتِهِ؛ (العمده، ص ۴۲۲)

هرگاه خداوند به یکی از شما خیری عطا کرد، باید [بهره مندی آن را] از خود و خانواده اش آغاز کند.

چشم عاشق کور است (امثال و حکم، ج ۲، ص ۱۰۸۴)

نظیر سخن پیامبر(ص): حُبُّک الشَّی ءَ یعمِی و یصمُّ؛ (عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۱۲۴)

محبّت تو به چیزی کور و کرت می کند.

چو دانی و پرسی سؤالت خطاست

نظیر سخن امام علی(ع): سَل تَفَقُّهاً ولا تَسأَل تَعَنُّتاً؛ (الخصال، ص ۲۰۹)

برای آموختن بپرس نه برای آزردن.

چو می بینی که نابینا و چاه استاگر خاموش بنشینی گناه است (دوازده هزار مثل فارسی، ص ۱۳۱)

نظیر سخن امام صادق(ع): مَن رَأی أخاهُ عَلی أمرٍ یکرَهُهُ فَلَم یرُدَّهُ عَنهُ ـ و هُو یقدِرُ عَلَیهِ ـ فَقَد خانَهُ؛ (الأمالی، صدوق، ص ۳۴۳)

هر که برادرش را گرفتار کاری ببیند که برای او ناخوشایند است و او را از آن باز ندارد ـ در حالی که به این کار توانا است ـ به او خیانت کرده است.

چون که باکودک سر وکارت فتاد

پس زبان کودکی باید گشاد (امثال و حکم، ج ۲، ص ۶۶۶)

نظیر سخن امام علی(ع): مَن کانَ عِندَهُ صَبِی فَلیتَصابَ لَهُ؛ (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۴۸۲)

هرکس کودکی دارد، باید با او کودکانه رفتار کند.

حرف حق تلخ است

برگرفته از سخن پیامبر(ص): اَلحَقُّ ثَقیلٌ مُرٌّ؛ (بحارالأنوار، ج ۷۴، ص ۸۲)

حق، سنگین و تلخ است.

حرمت ریش سفید بر همه کس لازم است (قند و نمک، ص ۳۰۳)

نظیر سخن پیامبر(ص): مِن إجلالِ اللّهِ إجلالُ ذِی الشَّیبَهِ المُسلِمِ؛ (الکافی، ج ۲، ص ۱۶۵)

از بزرگداشت خداوند، یکی هم بزرگداشت ریشْ سفیدِ مسلمان است.

حسود هرگز نیاسود (امثال و حکم، ج ۲، ص ۶۹۶)

نظیر سخن امام صادق(ع): لاراحَهَ لِحَسودٍ؛ (الخصال، ص ۱۶۹)

حسود را آسایشی نباشد.

حق به حقدار می رسد (امثال و حکم، ج ۲، ص ۶۹۷)

نظیر سخن امام صادق(ع): یرُدُّ اللّهُ الحَقَّ إلی أهلِهِ؛ (کمال الدّین و تمام النعمه، ص ۶۴۷)

خداوند حق را به اهل آن باز می گرداند.

خورشید (آفتاب) پشت ابر مخفی نمی ماند (کتاب کوچه، ج ۱، حرف آ، ص ۵۳۳)

نظیر سخن امام جواد(ع): الأیامُ تَهتِک لَک الأمرَ عَنِ الأسرارِ الکامِنَهِ؛ (بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۳۶۵)

روزگار پرده اسرار پنهان را می درد.

منبع: وبسایت http://hadith.net