گام به گام تدبر صفحه 22 درس یگانۀ بی همتا دین و زندگی (3) رشته انسانی

الف) با توجه به اهمیت سوره توحید و جایگاه آن در قرآن کریم، در آيات این سوره تدبّر کنید و پیام های آن را به دست آورید.

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ * قُل هُوَاللهُ اَحَدً (1) اَللهُ الصَّمَدُ (2) لَم یَلِد وَ لَم یولَد (3) وَ لَم یَکُن لَهُ کُفُوًا اَحَدٌ (4)

ب) با توجه به آیه 16 سوره رعد، به سوالات زیر پاسخ دهید:

قُل مَن رَبُّ السَّماواتِ و الاَرضِ                  بگو پروردگار آسمان ها و زمين كيست؟

قُلِ اللّٰهُ                                                  ..................................

قُل اَفَاتَّخَذتُم مِن دونِه أولِیاءَ                     ..................................

لايَملِكونَ لاَِنفُسِهِم نَفعًا وَ لا ضَرًّا               ..................................

قُل هَل يَستَوِى الاَعمىٰ وَ البَصيرُ               ..................................

اَم هَل تَستَوِى الظُّلُماتُ وَ النّورُ                 ..................................

اَم جَعَلوا لِلّٰهِ شُرَكاء                                 ..................................

خَلَقوا کَخَلقِه فَتَشابَهَ الخَلقُ عَلَيهِم            كه ] آن شریكان هم[ مثل خداوند آفرینشی

                                                            داشته اند و در نتیجه [این دو] آفرینش بر آنان

                                                            مشتبه شده است [و از اینرو شریکان را نیز

                                                            مستحق عبادت دیدهاند؟!]

قُلِ اللّٰهُ خالِقُ كُلِّ شَىء                           ..................................

وَ هُوَ الواحِدُ القَهّارُ                                  و او يكتای مقتدر است.

1- کسی را می توانیم به عنوان ولی و سرپرست خود انتخاب کنیم که ...................

2- کسی که اختیار سود و زیان .............. نمی تواند ....................

3- در چه صورت جا داشت که مردم در اعتقاد به توحید در شک بیفتند؟

ج) مراتب توحید یا شرک را در آیات صفحه قبل مشخص کنید.

الف) اگر آنچه را که مشرکان شریک خدا قرار می دهند، همچون خدا مخلوقاتی خلق کرده بودند در این صورت جا داشت که انسان به شک بیفتد و به خدایان دیگر نیز معتقد شود.

ب)

قُل مَن رَبُّ السَّماواتِ و الاَرضِ                  بگو پروردگار آسمان ها و زمين كيست؟

قُلِ اللّٰهُ                                                  بگو خدا است،

قُل اَفَاتَّخَذتُم مِن دونِه أولِیاءَ                     بگو آيا غير از او سرپرستانى گرفته ايد که

لايَملِكونَ لاَِنفُسِهِم نَفعًا وَ لا ضَرًّا               [حتّی] اختیار سود و زيان خود ندارند؟

قُل هَل يَستَوِى الاَعمىٰ وَ البَصيرُ               بگو آيا نابینا و بينا برابر است؟

اَم هَل تَستَوِى الظُّلُماتُ وَ النّورُ                 آيا تاریکی ها و روشنایی برابرند؟

اَم جَعَلوا لِلّٰهِ شُرَكاء                                 یا آنها شریک هایی براى خدا قرار داده اند

خَلَقوا کَخَلقِه فَتَشابَهَ الخَلقُ عَلَيهِم            كه ] آن شریكان هم[ مثل خداوند آفرینشی

                                                            داشته اند و در نتیجه [این دو] آفرینش بر آنان

                                                            مشتبه شده است [و از اینرو شریکان را نیز

                                                            مستحق عبادت دیدهاند؟!]

قُلِ اللّٰهُ خالِقُ كُلِّ شَىء                           بگو خالق همه چيز خداست.

وَ هُوَ الواحِدُ القَهّارُ                                  و او يكتای مقتدر است.

1- کسی را می توانیم به عنوان ولی و سرپرست خود انتخاب کنیم که خالق جهان است (قل الله)

2- کسی که اختیار سود و زیان خود را ندارد  نمی تواند ولی و سرپرست مردم باشد.

3- اگر آنچه را که مشرکان شریک خدا قرار می دهند، همچون خدا مخلوقاتی خلق کرده بودند در این صورت جا داشت که انسان به شک بیفتد و به خدایان دیگر نیز معتقد شود.

ج) قل هو الله احد: همه مراتب توحید (توحید در خالقیت، مالکیت، ولایت و ربوبیت)

الله الصمد: این آیه به یکی از صفات خدا پرداخته و اشاره به بحث مراتب توحید ندارد.

لم یلد و لم یولد: این آیه اشاره به مراتب توحید و شرک ندارد.

و لم یکن له کفواً احد: همه مراتب توحید (توحید در خالقیت، مالکیت، ولایت و ربوبیت)

قل من رب السماوات والارض: توحید در ربوبیت

قل افاتخذتم من دونه اولیاء: شرک در ولایت

ام جعلو الله شرکاء خلقوا کخلقه فتشابه الخلق علیهم: شرک در خالقیت

قل الله خالق کل شیء: توحید در خالقیت

و هو الواحد القهار: همه مراتب توحید

الف) 1- (قل هو الله احد): اشاره به یگانگی خدا دارد. (دانش آموز در تدبر بعدی متوجه می شود که این یگانگی هم شامل یگانگی در خالقیت می شود، هم در مالکیت، هم در ولایت و هم در ربوبیت)

2- (الله الصمد): صمد در لغت به دو معناست: اول به معنای شخص بزرگی است که نیازمندان برای رفع نیاز خود به سوی او می روند و دوم به معنای چیزی است که تو خالی نیست بلکه پُر است. با توجه به این مطلب معنای صمد، در این آیه این است که خداوند غنی است (از هر جهت پُر و کامل است) که تمام خلوقات جهت رفع نیاز خود رو به سوی او دارند و همه در همه امورشان به او محتاجند. بنابراین پیام های برآمده از این آیه عبارتند از این که:

اولاً خداوند از هر جهت کامل و بی نیاز است. ثانیاً تنها خداوند است که سزاوار قصد کردن و برطرف کردن نیاز مخلوقات است. ثالثاً توجه تمام موجودات خواسته یا ناخواسته به سوی خداست.

3- (لم یلد و لم یولد): رابطه خداوند با موجودات، رابطه آفرینش است نه زایش. او موجودات را می آفریند یعنی از نیستی به هستی می آورد نه آنکه خود بزاید (لم یلد).

خداوند علتی ندارد و از چیزی به وجود نیامده است. مولود، معلول است و نمی تواند خدا باشد، (و لم یولد)

4- (و لم یکن له کفواً احد): کفو به معنای هم طراز در مقام و منزلت است و در این آیه هرگونه هم طرازی سایر موجودات با خداوند چه در ذات او چه در صفات و چه در افعال نفی می شود. به عبارت دیگر معنای این آیه این است که خداوند هیچ همتا و شبیهی ندارد.

توجه: از مجموع این سه تعبیر که در آیه (لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد) آمده است و با توجه به آنچه در درس اول خواندیم از این آیه برداشت می شود که خداوند پدیده ای نیست و نیازی به پدیده آورنده ندارد بلکه او تنها پدید اورنده ای است که تمام جهان، هستی او را از او می گیرند