گام به گام خودارزیابی صفحه 19 درس 1 علوم و فنون ادبی (1) (مبانی تحلیل متن)

1 مفهوم «متن» را با ذکر دو مثال توضیح دهید.

2 یکی از آسان ترین و کاربردی ترین شیوه ها در بررسی و تحلیل متن چیست؟

3 با توجّه به قلمرو فکری، دیدگاه خود را دربارۀ محتوا و موضوع سرودۀ زیر بنویسید. آب را گل نکنیم؛

در فرودست انگار، کفتری می خورد آب

یا که در بیشۀ دور، سیر های پرَ می شوید

یا در آبادی، کوزه ای پُر می گردد.

آب را گل نکنیم؛

شاید این آب روان، می رود پای سپیداری، تا فرو شوید اندوه دلی؛

دست درویشی شاید، نانِ خشکیده فرو برده در آب ... .

                                                                                    سهراب سپهری

4 در خوانش دقیق شعر زیر، به چه نکاتی باید توجّه کرد؟

نهنگی بچۀ خود را چه خوش گفت:             به دین ما حرام آمد کرانه

به موج آویز و از ساحل بپرهیز                   همه دریاست ما را آشیانه

                                                                                    اقبال لاهوری

5 سرودۀ زیر را بخوانید و با توجّه به قلمرو ادبی، «کنایه، تشبیه، تشخیص، مَثَل و مراعات نظیر» را شناسایی کنید.

هر که زین گلشن،لبی خندان تر از گل بایدش        خاطری فارغ ز عالم چون توکّل بایدش

خُردهای از مال دنیا در بساط هر که هست          جبهۀ وا کرده ای پیوسته چون گُل بایدش

هرکه می خواهد که از سنجیده گفتاران شود         بر زبان، بند گرانی از تأمّل بایدش

صبر بر جور فلک کن تا برآیی رو سفید                 دانه چون در آسیا افتد تحمّل بایدش

قطرۀ آبی که دارد در نظر گوهر شدن                    از کنار ابر، تا دریا تنزّل بایدش

                                                                                           صائب تبریزی

6 با توجه به متن زیر، به پرسش ها پاسخ دهید.

شنیدم که خلیف های خوابی دید، بر آن جمله که پنداشتی که همۀ دندا نهای او بیرون افتادی به یک بار. بامداد، خوابگزاری را بخواند و پرسید که: تعبیر این خواب چیست؟

مُعبرِّ گفت: زندگانی امیر، دراز باد، همۀ اقَربای تو پیش از تو بمیرند، چنان که کس از تو باز نماند.

خلیفه گفت: این مرد را صد چوب بزنید؛ چرا بدین دردناکی سخن اندر روی من بگفت؟! چه اگر همۀ اقربای من پیش از من بمیرند، پس آن گاه، من که باشم؟! خوابگزاری دیگر بیاوردند. همین خواب با وی بگفت.

خوابگزار گفت: بدین خواب که امیر گفت، دلیل کند که خداوند، دراز زندگان یتر از همۀ اقربای خویش بوَد.

خلیفه گفت: تعبیر از آن بیرون نشد (سخن همان است)؛ امّا از عبارت تا عبارت، بسیار فرق است؛ این مرد را صد دینار بدهید.

                                                                                            قابوس نامه

7 حکایت زیر را بخوانید و آن را از دید قلمرو ادبی و فکری، بررسی کنید.

روزی شخصی پیش بهلول، ب یادبی نمود. بهلول او را ملامت کرد که چرا شرط ادب به جا نیاوردی؟

او گفت: چه کنم؟ آب و گِل مرا چنین سرشت هاند.

گفت: آب و گلِ تو را نیکو سرشت هاند، امّا لگد کم خورد هاست!

                                                                                    لطایف الطوّایف