گام به گام خودارزیابی صفحه 50 درس 5 علوم و فنون ادبی (1) (هماهنگی پاره های کلام)

1) صامت ها و مصوّت های مصراع اوّل بیت نخست را مشخّص نمایید.

نشاید که خوبان به صحرا روند        همه کس شناسند و هر جا روند

حلالست رفتن به صحرا، ولیک        نه انصاف باشد که بی ما روند

                                                                                       سعدی

2) هر بیت را به هجاهای تشکیل دهندۀ آن تجزیه کنید؛ سپس هر هجا را با علامت خاصّ آن بنویسید.

الف)

عجب نیست از گل که خندد به سروی             که در این چمن پای در گل نشیند

                                                                                      طبیب اصفهانی

ب)

اگر    هوشمندی    به    معنی    گرای              که معنی بماند نه صورت به جای

                                                                                       سعدی

3) در بیت زیر، چند هجای کوتاه وجود دارد؟

تا رنج تحمّل نکنی، گنج نبینی             تا شب نرود، صبح پدیدار نباشد

                                                                                       سعدی

4) برای کاربردهای گوناگون (صامت، مصوّت) هریک از واج های زیر، نمونه هایی بنویسید.

5) علامت هجاهای کدام بیت، چهار بار (U  - - - ) تکرار شده است؟

الف)

الا یا اَیّها السّاقی أدِر کأساً و ناوِلها           که عشق آسان نمود اوّل، ولی افتاد مشک لها

                                                                                       حافظ

ب)

خلوتم چراغان کن، ای چراغ روحانی         ای ز چشمۀ نوشت، چشم دل چراغانی

                                                                                       شهریار

پ)

من   از  اینجا    به    ملامت    نروم         که    من    اینجا    به   امیدی   گروم

                                                                                       سعدی

1) ن/-َ/ش/ا/ی/-َ/د/ک/-ِ/خ/و/ب/ا/ن/ب/-ِ/ص/-َ/ح/ر/ا/ر/-َ/و/-َ/ن/د

ص/م/ص/م/ص/م/ص/ص/م/ص/م/ص/م/ص/ص/م/ص/م/ص/ص/م/ص/م/ص/م/ص/ص

صامت : ص ، مصوت : م

2) الف) عَ / جَب / نیست / از / گل / کِ / خَن / دَد / بِ / سَر / وی

هجا:  U / - / -U  / - / - / U / - / - / -U  / - / - 

کِ / دَر / این / چَ / مَن / پای/ در / گل / نِ / شی / نَد

هجا:  U / - / - U / U / - / -U  / - / - / U / - / -

ب) اَ / گَر / هوش / مَن / دی / بِ / مَع / نی / گِ / رای

هجا:  U / - / - U / - / - / U / - / - / U / - U

کِ / مَع / نی / بِ / ما / نَد / نَ / صو / رَت / بِ / جای

هجا:  U / - / - / U / - / - / U / - / - / U - / - U

3) تا  ←  تا (بلند)      رنج  ←  رَنج (کشیده)   تحمل  ←  تَ / حَم / مُل     1 هجای کوتاه

نکنی  ←  نَ / کُ / نی     2هجای کوتاه

گنج  ←  گَنج (U  -)      نَبینی  ←  نَ / بی / نی   یک هجای کوتاه

تا  ←  تا (  -  )           شب   ←   شَب (  -  )          نرود  ←  نَ / رَ / وَد       دو هجای کوتاه

صبح  ←  صُبح (-  U )      پدیدار  ←  پَ / دی / دار    یک هجای کوتاه

نباشد  ←  نَ / با / شَد   یک هجای کوتاه

4) « و » : صامت: وَقت، وقار، محو، جوانی – تقوا – هوا، دیو، هوس – وف – مهرورز -روان   

مصوت: آهو، جادو، هشیار، مور، روح – مفتوح – آموزگار – آرزو – کوه – ابرو - نور

« ی » : صامت: یار ، سِیل – یاد – شیدا

مصوت : امید – سنگین – خورشید – آیین، شیون

« ه » : صامت: ماه – راه – کوه – ابله – شاه

مصوت: آینده، نامه – جامه – خانه – قافیه – آرمیده – عارفانه – قطر

5) اَ    لا    یا   اَی   یُ  :  U  -  -  -

هَس   سا   قی  :   U  -  -  -

اَ  درِ   کا  سَن  :   U  -  -  -

وَ  نا  وِل    ها  :   U  -  -  -

کِ عش  قا     سان :  U  -  -  -  U

نِ   مود   او  وَل :  U  -  U  -  -

وَ  لی  اُف  تا :  U  -  -  -

د مُش  کِل   ها :  -  -  -

چهار بار (U - - -) تکرار شده است.

ب) خَل وَ تَم چِ را غان کُن اِی چِ را غِ رو حا نی

هجا:  - U – U - - U - - U – U - - -

اِی زِ چِش مِ نِ وِشت چِش مِ دِل چِ را غا نی

هجا:  - U – U U – U – U – U - - -

پ) مَن از این جا بِ مَ لا مَت نَ رَ وَم

هجا:  - - - U - U U - - U U -

کِ من این جا بِ اُ می دی گُ رَ وَم

هجا:  - U U - - U U – U - - U