گام به گام فعالیت صفحه 86 درس 14 مطالعات اجتماعی هشتم (میراث فرهنگی ایران در عصر سلجوقی)

1- کار برگۀ شمارۀ (9)، (شخصیّت های تاریخی) را در کلاس انجام دهید.

                               کاربرگۀ شمارۀ 9      شخصيت های تاريخی

متن ها را بخوانید و به پرسش ها پاسخ دهید.

متن (1):

من در یکی از روستاهای نیشابور به نام کُندر، زاده شدم. درس خواندم و در ادب فارسی و عربی، مهارتی حاصل کردم.

نخستین سلطان سلجوقی مرا به عنوان کاتب (نویسنده فرمان ها و نامه ها) برگزید و چون در این سمت خودی نشان دادم، منصب مهم وزارت را در حالی که جوان بودم، به من سپرد. من نقش مؤثری در گسترش حکومت سلجوقیان به عهده گرفتم و تلاش کردم تا رسم کشورداری را به حاکمان جدید بیاموزم و اوضاع مملکت را سر و سامان دهم. تا مرگ اولین سلطان سلجوقی به مدت بیست سال وزیر بودم. من به عنوان یک ایرانی به زبان مادری خود یعنی زبان پارسی، علاقه مند بودم و برایم ناخوشایند بود که دفترهای ایران و فرمان های حکومتی و نامه ها به زبانی غیر از فارسی نوشته می شد. به همین سبب دستور دادم دفترها و نامه ها به خط و زبان فارسی نوشته شود و این رسم برای همیشه در ایران ماندگار شد. براثر دسیسه رقیبم که در اندیشه جانشینی من بود، آلب ارسلان، دومین سلطان سلجوقی، فرمان به برکناری و سپس قتل من داد. چون فرمان قتل خود را دیدم، به جانشینم پیغام دادم: «وزیر را بگو، بد رسمی نهادی و وزیر کشتن را به سلاطین آموختی. عجب، اگر بر خود و نسل خود، این معنی باز نبینی».

متن (2)

من در توس به دنیا آمدم. در زمان آلب ارسلان، ملکشاه پسر و جانشین او، وزیر بودم. در سی سال وزارتم، تلاش زیادی برای گسترش قلمرو و قدرتمندی حکومت سلجوقی انجام دادم. آلب ارسلان و ملکشاه به کمک و راهنمایی های من، موفق شدند رقیبان و مخالفان را از سر راه بردارند و به امور کشور نظم بدهند. من برای آبادانی و عمران سرزمین خود و رونق تجارت و کشاورزی کوشش زیادی کردم. در دوران وزارت من، فعّالیت های اقتصادی رونق یافته و خزانه دولت، وضع مطلوبی داشت.

من همچنین مدارس و بیمارستان های زیادی بنا کردم. نوشتم و در این «سیاست نامه» کتابی به زبان فارسی با عنوان کتاب آیین فرمانروایی و راه و رسم کشورداری را به صورت پند و اندرز بیان کردم.

قدرت و نفوذ فراوان من و بستگانم، حسادت و دشمنی عده ای را برانگیخت. رقیبان من می کوشیدند ملکشاه را بر ضد من، تحریک کنند. وقتی یکی از فدائیان اسماعیلیه، کاردش را در بدنم فرو کرد، به یاد آخرین پیغام وزیر قبل از خود افتادم.

1- شخصیت های متن (1) و (2)، چه کسانی هستند؟

2- کدام یک از این دو در حوزه زبان و ادب فارسی، اقدام مهمی انجام داده است؟ چگونه؟

٣- پیغامی که در انتهای متن (1) آمده، خطاب به چه کسی بود؟

4- هدف شخصیت متن (2) از نگارش سیاس تنامه چه بود؟

5- اقدامات مشترک هر دو شخصیت چه بود؟

2- دیوان های دورۀ سلجوقی را به موارد مشابه امروز مربوط کنید.

٭ عرض                                   سازمان امور اقتصادی و مالیات

٭ اشراف                              وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

٭ استیفا                                           وزارت كشور

                                               سازمان بازرسی كل كشور

1- پاسخ کاربرگه 9

1) متن (1): آلپ ارسلان  -    متن (2): خواجه نظام الملک

2) آلپ ارسلان – با توجه به متن (1) « من به عنوان یک ایرانی به زبان مادری خود یعنی زبان پارسی، علاقه مند بودم و برایم ناخوشایند بود که دفترهای ایران و فرمان های حکومتی و نامه ها به زبانی غیر از فارسی نوشته می شد. به همین سبب دستور دادم دفترها و نامه ها به خط و زبان فارسی نوشته شود و این رسم برای همیشه در ایران ماندگار شد.»

3) خوجه نظام الملک

4) در این کتاب آیین فرمانروایی و راه و رسم کشورداری را به صورت پند و اندرز بیان کرده است.

5) آموزش راه و رسم کشورداری، سر و سامان دادن به اوضاع کشور.

2- عرض = وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح           

اشراف = سازمان بازرسی کل کشور         

استیفا = سازمان امور اقتصادی و مالیاتی