گام به گام فعالیت 4 صفحه 135 درس 10 تاریخ دوازدهم ایران و جهان معاصر (انقلاب اسلامی)

بررسی شواهد و مدارک

در درس ٨ خواندید که پس از جنگ جهانی دوم، رژیم صهیونیستی با اشغال سرزمین فلسطینی ها اعلام موجودیت کرد. دولت های مسلمان منطقه (حتی آنان که رابطه خوبی با غرب داشتند) این رژیم را تحریم کرده و حاضر به برقراری رابطه اقتصادی و سیاسی با آن نبودند و حتی به رژیم صهیونیستی نفت نمی فروختند. در این میان حکومت محمدرضاشاه شروع به برقراری رابطه با اسرائیل و کمک به قدرت گرفتن این رژیم کرد. این رابطه از ترس اعتراضات مردمی و نیز دوری از ایجاد تنش با همسایگان مخفیانه و غیرعلنی بود. اسناد ذیل نشان دهنده رابطه عمیق بین حکومت پهلوی و رژیم صهیونیستی است. متن هایی که در ادامه آمده است، برگرفته از اسناد به دست آمده از سفارت آمریکا است و گوشه ای از روابط ایران و اسرائیل را در زمان حکومت محمدرضاشاه نشان می دهد. این اسناد را بخوانید و به پرسش های مربوط به آنها پاسخ دهید.

شماره 1:

متنی که می خوانید بخشی از نامه ای است که از طرف وزارت خارجه آمریکا به سفارت آمریکا در تهران (یک سال قبل از شروع جریانات انقلاب) ارسال شده است:

سرّی

از وزارت امور خارجه

2 ژانویه 1977 / 12 دی 1355

ایران مقدار زیادی نفت برای آمریکا و متحدانش صادر می کند و بیش از ٨ درصد نفت وارداتی ایالات متحده از ایران وارد می شود و بیش از ١٦ درصد نفت ایران برای اروپای غربی و تقریبا ٢٤ درصد برای ژاپن و ٧٠ درصد نفت اسرائیل از ایران تأمین می شود. با وجود کشمکش های لاینفک در روابط خرید و فروش، ایران برای ما یک منبع نفتی مستقل بوده است. ایران در سال های ٧٤ - ١٩٧٣ برخلاف پیمان اعراب در تحریم حمل و نقل نفت به اسرائیل، شرکت نکرده و صدور نفت خود را به این کشور ادامه داده است. رهبران ایران غالبا اظهار داشته اند که ایران در جنبش های سیاسی تحریمی شرکت نخواهد کرد.

(همان، جلد 1، ص 426)

شماره 2:

اسنادی و نوشته هایی که در فاصله زمانی آگوست 1978 / مرداد 1357 تا اکتبر 1979 / آبان 1358 (مقارن با اوج جریانات انقلاب) توسط کارمندان و مأموران آمریکایی نوشته شده بیشتر به تجزیه و تحلیل جریانات سیاسی روز و عناصر دخیل در آن می پردازد. متن زیر بخشی از یکی از این نوشته هاست:

خیلی محرمانه

تاریخ 4 ژانویه 1979 / 14 دی 1357

از: سفارت آمریکا، تل آویو

به: وزارت خارجه، واشنگتن

1- خلاصه: اسرائیلی ها با حالت بهت زده و هراسناکی سیر فروریختگی ایران به اعماق را نظاره کرده اند [چون] انتظار می رود که انقراض رژیم شاه ... به طور مؤثر بر فروش نفت به اسرائیل تأثیر می گذارد ... .

2- درست مثل همه ما، اسرائیلی ها با حالت بهت زده و هراسناک سیر فروریختگی ایران به اعماق را نظاره کرده اند. آنها معتقدند رژیم ثابت قدم، وفادار، دوست و طرفدار غرب شاه به صورت اصلاح ناپذیری از هم پاشیده شده و در انتظار جانشین پیش بینی شده اش می باشد در برخی افراد این شبهه وجود دارد که دولت بعدی تهران به رهبری هرکه باشد، به اکثر و اگر نه تمام جنبه های رابطه نزدیک و از روی دقت ایجاد شده بین ایران و اسرائیل پایان می بخشد. ازنظر برخی تحلیل گران اسرائیلی فقط یک کودتای نظامی به اسرائیل توانایی می دهد تا حداقل مقداری از روابط خود را با ایران نجات دهد.

3- برای اسرائیل یک رابطه نزدیک با ایران از کیفیتی عالی و بنیادی و همچنین اهمیتی سمبلیک برخوردار می باشد. همکاری نظامی و اطلاعاتی پراهمیتی در خلال سالیان دراز بین دو کشور ایجاد شد. شرکت های اسرائیلی در پروژه های عمرانی و ساختمانی ایران شرکت داشته اند که با احتساب صادرات، سالیانه ٣٠٠ میلیون دلار به دست آورده اند. از نظر سمبلیک، اسرائیلی ها به رابطه نزدیکشان با ایران مسلمان به عنوان نشانه ای دال بر اینکه کشور یهودی در خاورمیانه از نظر همه مطرود محسوب نمی شود، نگریسته اند. هرچند ایران روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار ننمود ولی دفاتر رابط به عنوان هیئت های نمایندگی دیپلماتیک در همه امور عمل کردند، منتها به صورت بی نام.

(همان، جلد 7، صص 25 و 26)

1- با توجه به اطلاعات داده شده در اسناد صفحه قبل، ویژگی های روابط ایران و رژیم صهیونیستی در دوره پهلوی را فهرست کنید.

2- با توجه به پاسخ پرسش اول، چرا اسرائیلی ها در آستانه انقلاب اسلامی، حالت بهت زده و هراسناک داشتند؟

1- الف) ایران صادر کننده 70 درصد نفت مایحتاج رژیم اسرائیل بود.

ب) روابط دیپیماتیک با این رژیم نداشت، ولی دفاتر رابط به این دو به عنوان هیئت های نمایندگی دیپلمات در همه امور عمل می کردند.

ت) در پروژه های عمرانی و ساختمانی ایران شرکت داشته اند که از این جایگاه سالیانه 300 میلیون دلار برای خود ارزآوری می کرده اند.

پ) به غیر از ایران، همه کشورهای مسلمان خلیج فارس و حتی مصر، اسرائیل را تحریم کردند.

2- به این دلیل که می دانستند که حکومت مورد علاقه آنان در ایران فرو می پاشد و همچنین می دانستند که چه کسی رهبری ایران را بدست خواهد گرفت و در نتیجه تماما ارتباط خود را با این رژیم قطع خواهد نمود.