گام به گام پیشنهاد صفحه 154 درس 13 پیام های آسمانی هفتم (بر بال فرشتگان)

دربارهٔ زندگی و آثار علمی یکی از دانشمندان مسلمان تحقیق کنید و نتیجهٔ آن را در کلاس بخوانید.

الف) ابوعلی سینا:

ابوعلی سینا در تاریخ ۱ شهریور ۳۵۹ در خانواده‌ای مذهبی چشم به جهان گشود محل تولد او روستایی به نام خرمیثن در قلب بخارا که در آن زمان پایتخت ساسانیان به شمار می آمد بود. پدر او اصالتا برای بلخ بود اما مادر او اهل روستایی به نام افشنه بود.

ابوعلی سینا از همان دوران کودکی نسبت به هم سن و سالانش تفاوت‌های بسیار زیادی داشت و هوش بالای او مورد توجه مادر و پدر بود، ابن سینا زودتر از باقی هم سن و سالانش شروع به حرف زدن کرد و اولین قدم های زندگی‌­اش را برداشت.

ابن سینا از همان کودکی به تمامی موضوعات و تصاویر از زاویه‌ای تازه نگاه می کرد و همین موضوع پدر او را به این فکر واداشت که برای پرورش این هوش و استعداد در ذهن فرزندش باید به فکر اعمال آموزش های حرفه‌ای برای او باشد.

آغاز فعالیت علمی ابوعلی سینا:

ابوعلی سینا در روزهای آغازین ورودش به جهان علم و دانش سعی کرد در علوم ریاضیات و پزشکی دارای تبحر و دانش بالا شود اما طولی نکشید که این دانشمند سرشار از دانایی در سایر علوم از جمله ریاضی، فیزیک، شیمی، ادبیات، موسیقی، منطق، نجوم و … دارای علم و دانش بالا شد تا حدی که پس از مدتی بو علی سینا را دانشمندی همه چیز دان خطاب می کردند.

سفرهای ابوعلی سینا:

وی دانشمندی کنجکاو و دانا بود و برای افزایش آگاهی خود در طول دوران حیاتش سفر های زیادی را رفت، گرگان، جرجان، خراسان، قزوین و همدان جزو مهم ترین سفر های ابن سینا هستند که در طول دوران حیات خود به آن ها سفر نموده است.

علت مرگ:

یکی از سوالات مهمی که ممکن است برای همه ایجاد شود آن است که علت فوت ابو علی سینا چه بود؟ آیا او به قتل رسیده است یا اینکه مرگ او یک مرگ طبیعی بوده است!؟ ابو علی سینا به سختی درگیر بیماری قولنج بود و و در روزهای پایانی عمرش این موضوع به شدت او را آزار می داد تا اینکه بالاخره بیماری قولنج او را از پای درآورد و دار فانی را وداع گفت.

ب) دکتر سید محمود حسابی:

محمود حسابی در ۳ اسفند سال ۱۳۸۱ در تهران به دنیا آمد، نام اصلی او محمود خان میرزا حسابی بود، در سن چهارده سالگی او خانواده‌اش به بیروت نقل مکان کردند و در دبستان ان جا به تحصیل مشغول شد، حسابی دوران دبیرستان خود را می‌گذراند که جنگ جهانی اول شروع شد، سپس مدارس تعطیل شدند و به همین دلیل حسابی تحصیل خود را دو سال در خانه ادامه داد و در سال ۱۹۹۲ مدرک مهندسی را ای دانشگاه آمریکایی بیروت بدست آورد.

حسابی موفق شد که در سن ۱۷ سالگی لیسانس ادبیات و در سن ۱۹ سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ کند. محمود حسابی به تحصیل در سایر رشته از جمله ریاضیات، ستاره شناسی، پزشکی پرداخت و پس مدت کوتاهی وارد شرکت راهسازی فرانسوی شد که به پاس قدردانی از زحمات او برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام شد و به مدرسه عالی برق پاریس راه یافت، سپس در سال ۱۹۲۵‌ میلادی فارغ التحصیل شد.

حسابی در دانشگاه تهران دانشکده‌های علوم و مهندسی را مدیریت می‌کرد او در طی سال‌ها فعالیت علمی که داشت است با اینشتین، بورن، فرمی، شرودینگر و چند فیزیکدان دیگر همکاری داشته است و تنها شاگرد ایرانی پروفسور آلبرت اینشتین بوده است.

فعالیت های شغلی و اجتماعی:

با اینکه شرایط ادامه تحقیقات و تحصیل برای دکتر حسابی در خارج از کشور فراهم بود، اما به ایران بازگشت سپس به پایه گذاری علوم نوین و تاسیس دانشسرا‌ های عالی، دانشکده‌های فنی و علوم، پایه گذاری فیزیک و مهندسی نوین و نگارش ده‌ها کتاب و جزوه پرداخت.

منصب های سیاسی:

در زمان حکومت پهلوی دکتر حسابی یک سناتور انتصابی در شهر تهران برای دوره‌های اول تا سوم مجلس سنای ایران بود. همچنین در زمان نخست وزیری دکتر مصدق وزیر آموزش و پرورش ایران منصوب شد.

اقدامات علمی و خدمات:

پایه گذاری اولین مدارس عشایری در کشور

پایه گذاری دانشسرای عالی

ساخت اولین رادیو در کشور

اولین نقشه برداری فنی و تخصصی در کشور

اولین راهسازی مدرن و علمی در ایران

پایه گذاری دارالمعلمین عالی

راه اندازی اولین آنتن فرستند در کشور

راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران

پایه گذاری دانشکده‌های علوم و فنی در دانشگاه تهران

پایه گذاری شورای عالی معارف

تعیین ساعت ایران

راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور

تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران

پایه گذاری اولین بیمارستان خصوصی به نام گوهرشاد در ایران

شرکت در پایه گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی

پایه گذاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران

ایجاد اولین ایستگاه هوا شناسی کشور

پایه گذاری اولین رصد خانه نوین در ایران

پایه گذاری کمیته پژوهشی فضای ایران

پایه گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی

ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور

درگذشت:

محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هنگام معالجه بیماری قلبی در دانشگاه ژنو درگذشت آرامگاه او در شهر تفرش است.

پ) ابوریحان بیرونی:

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی معروف به «ابوریحان بیرونی» به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان مسلمان و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان ایرانی در طول تمام اعصار به تاریخ ۳ ذیحجه ۳۶۲ هجری قمری در حومه (بیرون) شهر کاث، مرکز امارت خوارزم دیده به جهان گشود؛ به همین جهت به او لقب «بیرونی» دادند. وی را می ‌توان جزو همه چیزدان‌ های تاریخ دانست که در علومی همچون ریاضی‌، انسان شناسی، ستاره ‌شناسی، تقویم‌، انسان ‌شناسی، تاریخ ‌نگاری و ... توانایی و دانش بالایی داشت.

ابوریحان بیرونی به زبان‌ های متعددی همچون خوارزمی، فارسی، عربی و سانسکریت مسلط بود و با زبان‌ های یونانی باستان، عبری توراتی و سریانی آشنایی داشت.

وی ۲۵ سال اول زندگی خود را در شهر محل تولد خودش سپری کرد و به یادگیری زبان عربی، فقه و الهیات اسلامی، علوم یونانی، ریاضیات، نجوم، طب و ... مشغول بود. وی در همین دوره برخی از آثار اولیه ‌اش را بر روی کاغذ آورد و با ابن سینا، دیگر دانشمند ایرانی در رابطه با فلسفه طبیعی ارسطو و فلسفه مشاء به مکاتبه و تبادل نظر پرداخت.

پس از آن ابوریحان بیرونی در نتیجه جنگی که بین حاکم سرزمین او با سرزمین دیگری شکل گرفت، به مقصد بخارا، پایتخت امارت آل سامان مهاجرت کرد. پس از آن نیز به گرگان رفت و مدت زیادی را در آنجا گذراند. در گرگان بود که اولین اثر مهمش به نام آثار الباقیه عن القرون الخالیه را تالیف کرد. مقصد بعدیش شهر ری بود و پس از چندی دوباره به گرگان بازگشت.

آثار و تالیفات ایشان:

نگاهی به فهرست آثار ابوریحان، گویای آن است که وی یکی از پرکارترین نویسندگان دوره اسلامی بوده است. اگر بخواهیم بر اساس آثار برجای ماند بیرونی داوری کنیم، باید گفت که تقریبا همه آثار وی پژوهشی ژرف در برداشته و پیداست که مؤلف برای نگارش آن وقت بسیار صرف کرده است. با این توضیحات، آثار و تالیفات ابوریحان بیرونی عبارتند از:

تحقیق ماللهند:

موضوع این کتاب مذهب و عادات و رسوم هندوان و نیز گزارشی از سفر به هند است.

قانون مسعودی:

این کتاب در یازده بخش و درباره نجوم و تقویم نوشته شده است. وی در بخش‌هایی از این کتاب به بررسی مثلثات کروی و نیز زمین و ابعاد آن و خورشید و ماه و سیارات پرداخته است.

التفهیم لاوایل صناعة التنجیم:

این کتاب نیز در نجوم و به فارسی نوشته شده ‌است و برای چند قرن، به عنوان مرجع برای تدریس و یادگیری ریاضیات و نجوم مورد استفاده قرار گرفته است.

الجماهر فی معرفة الجواهر:

موضوع این کتاب معرفی مواد معدنی و بررسی فلزات، مخصوصا جواهرات مختلف است. وی در این کتاب به شرح فلزها و جواهرهای قاره‌ های آسیا، اروپا و آفریقا می‌ پردازد و ویژگی‌ های فیزیکی مانند بو، رنگ، نرمی و زبری حدود ۳۰۰ نوع کانی و مواد دیگر را شرح می ‌دهد و نظریه ‌ها و گفتارهای دانشمندان یونانی و اسلامی را درباره آن‌ها بیان می ‌کند.

الصیدنة فی الطب:

این کتاب دربارهٔ داروهای گیاهی و خواص و طرز تهیه آن‌ها نوشته شده‌است.

آثار الباقیه عن القرون الخالیه (اثرهای مانده از قرن ‌های گذشته):

ابوریحان در این کتاب مبدأ تاریخ‌ ها و گاه ‌شماری اقوام مختلف را مورد بحث و بررسی قرار داده ‌است. از جمله این اقوام به ایرانی ها، یونانی‌ ها، یهودی‌ ها، مسیحی‌ ها، عرب‌ های زمان جاهلیت و عرب‌ های مسلمان نام برده و درباره اعیاد هر یک به تفصیل سخن گفته‌است. این کتاب را می‌توان نوعی تاریخ ادیان دانست.

ابوریحان در فصل بیستم از «آثار الباقیه»، آن‌گاه که می‌ خواهد از ماه ‌های قمری نزد مسلمانان بنویسد، هنگام پرداختن به ماه محرم، از روز عاشورا نیز نوشته است. وی درباره پیشینه عاشورا به این نکته مهم اشاره کرده است که این روز، یعنی دهمین روز از ماه محرم، تا پیش از آنچه در عاشورای سال ۶۱ هجری رخ داد و آن مصیبت بزرگ واقع شد، نزد مسلمانان روزی خجسته بوده است.

عاشورا در تاریخ جاهلیّت عرب از روزهای عید رسمی و ملّی بوده و در آن روزگار، در چنین روزی روزه می‏ گرفتند، روز جشن ملّی، مفاخره و شادمانی بوده است و در چنین روزی لباس‌ های فاخر می‌پوشیدند و چراغانی و خضاب می‌ کردند.

استیعاب الوجوه الممکنة فی صنعة الاصطرلاب:

این کتاب درباره ارائه روش‌ های مختلف برای ساخت انواع اسطرلاب است.

اختراعات:

شخصیت علمی، حقیقت‌ جویی و تجربه‌ گرایی ابوریحان بیرونی به گونه ‌ای بوده است که وی نیز بارها خود را خادم علم دانسته و به ویژه از اینکه «توانسته از روزگار کودکی یکسره به خدمت علم درآید»، از بخت بلند خود سپاس ‌گزار بوده است. با این توصیفات، اختراعات ابوریحان بیرونی بسیار متعدد و متنوع است. از مهمترین اختراعات ابوریحان بیرونی می‌توان به ساخت و طراحی ترازویی برای اندازه‌گیری وزن مخصوص جامدات و نیز تعیین مقدار طلا و نقره در اجسام مرکب اشاره کرد. سایر اختراعات ابوریحان بیرونی عبارتند از:

چگالی ‌سنج

بدست ‌آوردن سینوس یک درجه

حرکت خاصه وسطی خورشید

رصد خسوف و کسوف

خاصیت فیزیک الماس و زمرد

قاعده تسطیح کره و ترسیم نقشه‌های جغرافیایی

چاه آرتزین:

چاه آرتزین نوعی چاه آب است که یک جریان آب دائمی را تامین می‌ کند. در چاه آرتزین، آب با فشار مربوط به موازنه آب ‌های ساکن (فشار هیدروستاتیک) مجبور به بالا آمدن از دهانه چاه می ‌شود بدون اینکه نیاز به وارد آوردن نیرویی دیگر باشد. این فشار به علت مخرج چاه است که در عمقی زیر سطح منبع آب قرار دارد.

جزر و مد رودها و نهرها

اشکال هندسی گل ‌ها و شکوفه ‌ها

چشمه ‌های متناوب

امکان خلأ

کیفیت و چگونگی ساختن عسل توسط زنبور عسل

مقدار حرکت دوری ثوابت

تصاعیف خانه ‌های شطرنج

ساختن کره جغرافیایی

ساختن آلات و افزارهای رصدی همانند سه میله، شاغول و ... .

ابوریحان بیرونی پس از زحمات زیادی که طی حدود هفتاد و هشت سال در راه کشف علوم و تالیفات خود کشید، در سال ۴۴۲ هجری قمری در غزنی دیده از جهان فروبست و در همان شهر در افغانستان کنونی به خاک سپرده شد.