گام به گام کارگاه تحلیل فصل 1 صفحه 34 درس 3 علوم و فنون ادبی (2) (تشبیه)

1- متن زیر را از نظر تاریخ ادبیات و زیبایی شناسی بررسی کنید:

»پس از ابرکرم، باران محبّت بر خاک آدم بارید و خاک را گل کرد و به ید قدرت در گل از گل دل کرد.»    (مرصاد العباد)

2- با توجه به آموخته های فصل یکم، شعر زیر را بررسی و تحلیل کنید:

مرده بدم زنده شدم؛ گریه بدم خنده شدم         دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم

دیدة سیر است مرا، جان دلیر است مرا            زهره شیر است مرا، زهرة تابنده شدم

گفت که شیخی و سری، پیشرو و راهبری         شیخ نیام، پیش نیام، امر تو را بنده شدم

گفت که با بال و پری، من پر و بالت ندهم        در هوس بال و پرش بیپر و پرکنده شدم

چشمه خورشید تویی، سایه گه بید منم            چون که زدی بر سر من پست و گدازنده شدم

شکر کند چرخ فلک، از مَلک و مُلک و مَلَک        کز کرم و بخشش او روشن و بخشنده شدم

شکر کند عارف حق، کز همه بردیم سبق             بر زبر هفت طبق، اختر رخشنده شدم

(مولوی)

1- این اثر به قرن هفتم بر می گردد. نثر در این دوره تاریخی بیشتر به دو جریان «ساده  نویسی» و «پیچیده نویسی» گرایش پیدا می کند که آثاری چون مرصاد العباد و طبقات ناصری از جمله آثار جریان «ساده نویسی» می باشند.

2- شعر مولوی شاعر قرن هفتم، موضوع شعر عرفانی است در قالب غزل و با زبان نرم و دلنشین سروده شده و از معانی عمیق انسانی و آسمانی برخوردارد است.

زیباشناسی ابیات :

وزن شعر : مفتعلن مفتعلن مفتعلن

پایه های آوایی بیت اول :

بیت 1 : دولت عشق : تشبیه فشرده – ترکیبی

بیت 2 : زهره تابنده شدم : تشبیه گسترده – غیر ترکیبی

بیت 5 : چشمه خورشید : تشبیه فشرده – ترکیبی / چشمه خورشید تویی : تشبیه فشرده – غیر ترکیبی

سایه گه بید منم : تشبیه فشرده – غیر ترکیبی

بیت 6 : چرخ فلک : تشبیه فشرده – ترکیبی

بیت 7 : اختر رخشنده شدم : تشبیه فشرده – غیر ترکیبی