تحولات هویت ایرانی در گذر زمان:

ويژگی هایی که افراد خود را با آن معرفی می کنند:

قد - قیافه - قدرت - ثروت - علم - مهارت - دانش - ایمان - تبار خانوادگی و ... .

ویژگی هایی که اقوام و ملت ها و گروه ها خود را با آن معرفی می کنند:

سرزمین - تاریخ - جمعیت - اقتصاد - سیاست - فرهنگ و... .

ویژگی های هویت ایرانی قبل از ظهور اسلام:

1) ایران قدمت تاریخی بیش از 7هزار سال دارد.

2) دارای هویت توحیدی، دینی و در برخی موارد آمیخته با اساطیر بود.

3) دارای هویت های اجتماعی متفاوت بود زیرا اقوام مختلفی در آن زندگی میکردند

4) دارای هویت فرهنگی واحدی بود زیرا اقوام مختلف در ارزش ها و عقاید دین زرتشت با یکدیگر اشتراک داشتند.

عقاید و ارزش های آیین زرتشت با اساطیر آمیخته بود و روایاتی از این هویت را در شاهنامه فردوسی میتوان دید.

تاثیرات اسلام بر هویت ایرانی:

1) ایرانیان پس از آشنایی با اسلام عناصر مشرکانه و اساطیری هویت خود را کنار گذاشتند و هویت توحیدی پیدا کردند.

2) ایران با پذیرش عقاید و ارزش های دین اسلام به جهان اسلام ملحق شد و هویت ایرانی به صورت بخشی از هویت جهان اسلام درآمد.

3) زبان فارسی دری به عنوان زبان دوم جهان اسلام معرفی شد.

دلیل معرفی زبان فارسی دری به عنوان زبان دوم جهان اسلام:

زیرا ایرانیان مشارکت فعالی در حیات فکری جهان اسلام داشتند و این زبان از محدوده زبان سیاسی مشترک اقوام ایرانی فراتر رفت و از مرز های گورکانی و عثمانی عبور کرد و تا هند و تبت و آسیای صغیر و شبه جزیره بالکان گسترش یافت.

زبان فارسی دری زبان سیاسی دربار ایران و زبان رسمی مشترک اقوامی بود که در ایران زندگی می کردند.

افرادی که با خدمات بی نظیر خود موجب گسترش زبان فارسی شدند:

حکیمان و شاعرانی چون مولوی ، سعدی و حافظ.

دلیل نیاز مسلمانان به آموختن زبان فارسی:

زیرا حکیمان ایرانی معارف و هنرهایی را تولید می کردند که مسلمانان برای دستیابی به آن ها نیازمند یادگیری زبان فارسی بودند.

اَشکال برخورد جهان اسلام با هجوم نظامی و سیاسی اقوام مختلف در تاریخ اسلامی:

1) گاهی به دفع مهاجمان پرداختند مانند آنچه در جنگ های صلیبی رخ داد.

2) گاهی مهاجمان را در درون خود جذب و هضم کردند مانند آنچه در حمله مغول اتفاق افتاد.

3) در برخورد با قدرت سیاسی و نظامی غرب بخشی از مسلمانان به خود باختگی فرهنگی دچار شدند مانند تجربه جدیدی که در قرن اخیر اتفاق افتاده و هنوز به پایان نرسیده است.

خودباختگی فرهنگی کشور های اسلامی در برابر غرب:

خودباختگی فرهنگی کشور های اسلامی در برابر غرب موجب شد که آنچه را شرق شناسان و تاریخ نگاران غربی از هویت جهان اسلام القا می کردند در بین جوامع اسلامی و از جمله ایران رواج پیدا کند.

ویژگی هویتی را که شرق شناسان و تاریخ نگاران غربی از جهان اسلام القا می کردند:

1) هویتی دینی یا حتی اساطیری نیست بلکه هویتی سکولار است که به ابعاد تاریخی و جغرافیایی محدود می شود.

2) هویتی است که در قالب عناوین قوم گرایانه و ناسیونالیستی ملت اسلامی را به اقوام مختلف ترک و عرب و فارس تقسیم می کند.

آثاری که متفکران ایرانی در نقد رویکرد تقلیدی به فرهنگ غرب و ایجاد هویت کاذب در افراد تدوین کرده اند:

1) غرب زدگی: جلال آل احمد

2) بازگشت به خویشتن: دکتر علی شریعتی

3) خدمات متقابل اسلام و ایران: استاد مطهری

4) فطرت: استاد علی مطهری