شاه کلید نکات
شاه کلید سوال
در دستگاه گردش خون، سه نوع رگ در شبکهای مرتبط به هم وجود دارد. این شبکه، که از قلب شروع میشود و پس از عبور از بافت ها به قلب باز میگردد. از سرخرگ ها، مویرگ ها و سیاهرگ ها تشکیل شده است. ساختار هر یک از این رگ ها متناسب با کاری است که انجام میدهد. دیواره همه سرخرگ ها و سیاهرگ ها از سه لایه اصلی تشکیل شده است (شکل 14) . لایه داخلی آنها بافت پوششی سنگفرشی است که در زیر آن، غشای پایه قرار گرفته است. لایه میانی آن، ماهیچه ای صاف است که همراه این لایه رشته های کشسان (الاستیک) زیادی وجود دارد. آخرین لایه نیز، بافت پیوندی دیگری است که لایه خارجی آنها را میسازد.اگر چه ساختار پایه ای سرخرگ ها با سیاهرگ ها شباهت دارد، ضخامت لایه ماهیچه ای و پیوندی در سرخرگ ها به طور معنی داری بیشتر است تا بتوانند فشار زیاد وارد شده از سوی قلب را تحمل و هدایت کنند. به همین دلیل سرخرگ ها در برش عرضی، بیشتر گِرد دیده میشوند، در حالیکه سیاهرگ های هماندازه آنها، دیوارهای نازکتر دارند و حفره داخل آنها گسترده تر و بیشتر است. در عین حال، بسیاری از سیاهرگ ها دریچه هایی دارند که جهت حرکت خون را یک طرفه میکنند.
مویرگ ها فقط یک لایه بافت پوششی همراه با غشای پایه دارند. این ساختار با وظیفه آنها که تبادل مواد بین خون و آب میان بافتی است، هماهنگی دارد. در دیواره مویرگ ها لایه ماهیچه ای نیست ولی در ابتدای بعضی از آنها از جمله مویرگ های روده، حلقه ای ماهیچه ای هست که میزان جریان خون در آنها را تنظیم میکند و به آن بنداره مویرگی گویند.اگر چه تنظیم اصلی جریان خون در مویرگ ها براساس نیاز بافت به اکسیژن و مواد مغذی با انقباض و انبساط سرخرگ های کوچک انجام میشود که قبل از مویرگ ها قرار دارند (شکل16)
همانطور که میدانید سرخرگ ها خون را از قلب خارج میکنند و به بافت های بدن میرسانند. علاوه بر این باعث حفظ پیوستگی جریان خون و هدایت آن در همین رگ ها میشوند. دیواره سرخرگ از ماهیچه های صاف و بافت های کشسان ساخته شده است. وقتی بطن منقبض میشود، ناگهان مقدار زیادی خون از آن به درون سرخرگ پمپ میشود. سرخرگ ها در این حالت گشاد میشوند تا خون رانده شده از بطن را در خود جای دهند.در هنگام استراحت بطن یعنی وقتی که دیگر خونی از قلب خارج نمیشود، دیواره کشسان سرخرگ ها جمع میشود و خون را با فشار به جلو میراند. این فشار باعث هدایت خون در رگ ها و جلوگیری از منقطع شدن حرکت خون در هنگام استراحت قلب می شود.
تغییر حجم سرخرگ، به دنبال هر انقباض بطن، به صورت موجی در طول سرخرگ هایش میرود و به صورت نبض احساس میشود.
در سرخرگهای کوچکتر، میزان لایه کشسان، کمتر و ضخامت لایه ماهیچه ای صاف، بیشتر است. این ساختار باعث میشود با ورود خون، قطر این رگ ها تغییر زیادی نکند و با وجود دهانه باریک، در برابر جریان خون مقاومت کنند. میزان این مقاومت در زمان انقباض ماهیچه صاف دیواره، بیشتر و در هنگام استراحت، کمتر میشود. کم و زیاد شدن این مقاومت، میزان ورود خون به مویرگ ها را تنظیم میکند.
فشار خون:
بیشتر سرخرگ های بدن در قسمتهای عمقی هر اندام قرار گرفته اند، در حالیکه سیاهرگ ها بیشتر در سطح قرار دارند. به نظر شما علت چیست؟
میدانید فشار خون، نیرویی است که از سوی خون بر دیواره رگ وارد میشود و ناشی از انقباض دیواره بطن ها یا سرخرگ ها است. اگر سرخرگی در بدن بریده شود، خون با سرعت زیاد از آن بیرون خواهد ریخت و بسیار خطرناک است. این خونریزی، ناشی از فشار خون زیاد درون سرخرگ است. چنین فشاری برای کار طبیعی دستگاه گردش خون لازم است.
معمولاً فشار خون را با دو عدد مثلاً 120 روی 80 بیان میکنند. این دو عدد به ترتیب، معرف فشار بیشینه و فشار کمینه بر حسب میلیمتر جیوه است. فشار بیشینه فشاری است که انقباض بطن روی سرخرگ وارد میکند و فشار کمینه در هنگام استراحت قلب، فشاری است که دیواره سرخرگ باز شده،در هنگام بسته شدن به خون وارد میکند.
عوامل مختلف میتواند روی فشار خون تأثیر بگذارد، از جمله: چاقی، تغذیه نامناسب به ویژه مصرف چربی و نمک زیاد، دخانیات، استرس وفشار روانی و سابقة خانوادگی.
سرخرگ های کوچک به مویرگ هایی منتهی میشوند که کوچکترین رگ های بدن هستند. تبادل مواد بین خون و یاخته های بدن، در این رگ ها انجام میشود. دیواره نازک و جریان خون کُند، امکان تبادل مناسب مواد را در مویرگ ها فراهم میکند. در عین حال مویرگ ها شبکه وسیعی را در بافت ها ایجاد میکنند.
دیواره مویرگ ها، فقط از یک لایه یاخته های پوششی سنگفرشی ساخته شده است و ماهیچه صاف ندارد. لبه یاخته های پهن و نازک، روی هم قرار گرفته است و در همان قسمت، منافذی به وجود می آیند که عبور مواد را امکانپذیر میسازند.اندازه و تعداد این منافذ در بافت های مختلف، بسیار متفاوت است. مثلاً مویرگ های مغز ممکن است هیچ منفذی نداشته باشند، حال اینکه در مویرگ های جگر و طحال، منافذ بسیار بزرگی هست که مولکول های درشت میتوانند از آنها بگذرند.سطح بیرونی مویرگها را غشای پایه، احاطه میکند و نوعی صافی مولکولی برای محدودکردن عبور مولکول های بسیار درشت به وجود می آورد. بر این اساس مویرگ ها در سه گروه قرار میگیرند:
در مویرگهای پیوسته یاخته های پوششی با همدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. در ماهیچه ها، ششها، بافت چربی و دستگاه عصبی مرکزی یافت میشود که ورود و خروج مواد در آنها به شدت تنظیم میشود.
مویرگهای منفذدار در کلیه ها، غدد درون ریز و روده وجود دارند. این مویرگ ها با داشتن منافذ گسترده، مشخص میشوند که با لایه ای پروتئینی پوشیده شدهاند. لایه پروتئینی، عبور مولکول های درشت مثل پروتئین ها را محدود میکند.
مویرگهای ناپیوسته در مغز استخوان، جگر و طحال یافت میشوند. فاصله یاخته های بافت پوششی در این مویرگ ها آن قدر زیاد است که به صورت حفره هایی در اندام دیده میشود (شکل 21)
رگ های خونی
در دستگاه گردش خون، سه نوع رگ در شبکهای مرتبط به هم وجود دارد. این شبکه، که از قلب شروع میشود و پس از عبور از بافت ها به قلب باز میگردد. از سرخرگ ها، مویرگ ها و سیاهرگ ها تشکیل شده است. ساختار هر یک از این رگ ها متناسب با کاری است که انجام میدهد. دیواره همه سرخرگ ها و سیاهرگ ها از سه لایه اصلی تشکیل شده است (شکل 14) . لایه داخلی آنها بافت پوششی سنگفرشی است که در زیر آن، غشای پایه قرار گرفته است. لایه میانی آن، ماهیچه ای صاف است که همراه این لایه رشته های کشسان (الاستیک) زیادی وجود دارد. آخرین لایه نیز، بافت پیوندی دیگری است که لایه خارجی آنها را میسازد.اگر چه ساختار پایه ای سرخرگ ها با سیاهرگ ها شباهت دارد، ضخامت لایه ماهیچه ای و پیوندی در سرخرگ ها به طور معنی داری بیشتر است تا بتوانند فشار زیاد وارد شده از سوی قلب را تحمل و هدایت کنند. به همین دلیل سرخرگ ها در برش عرضی، بیشتر گِرد دیده میشوند، در حالیکه سیاهرگ های هماندازه آنها، دیوارهای نازکتر دارند و حفره داخل آنها گسترده تر و بیشتر است. در عین حال، بسیاری از سیاهرگ ها دریچه هایی دارند که جهت حرکت خون را یک طرفه میکنند.
مویرگ ها فقط یک لایه بافت پوششی همراه با غشای پایه دارند. این ساختار با وظیفه آنها که تبادل مواد بین خون و آب میان بافتی است، هماهنگی دارد. در دیواره مویرگ ها لایه ماهیچه ای نیست ولی در ابتدای بعضی از آنها از جمله مویرگ های روده، حلقه ای ماهیچه ای هست که میزان جریان خون در آنها را تنظیم میکند و به آن بنداره مویرگی گویند.اگر چه تنظیم اصلی جریان خون در مویرگ ها براساس نیاز بافت به اکسیژن و مواد مغذی با انقباض و انبساط سرخرگ های کوچک انجام میشود که قبل از مویرگ ها قرار دارند (شکل16)
سرخرگ ها :
همانطور که میدانید سرخرگ ها خون را از قلب خارج میکنند و به بافت های بدن میرسانند. علاوه بر این باعث حفظ پیوستگی جریان خون و هدایت آن در همین رگ ها میشوند. دیواره سرخرگ از ماهیچه های صاف و بافت های کشسان ساخته شده است. وقتی بطن منقبض میشود، ناگهان مقدار زیادی خون از آن به درون سرخرگ پمپ میشود. سرخرگ ها در این حالت گشاد میشوند تا خون رانده شده از بطن را در خود جای دهند.در هنگام استراحت بطن یعنی وقتی که دیگر خونی از قلب خارج نمیشود، دیواره کشسان سرخرگ ها جمع میشود و خون را با فشار به جلو میراند. این فشار باعث هدایت خون در رگ ها و جلوگیری از منقطع شدن حرکت خون در هنگام استراحت قلب می شود.
تغییر حجم سرخرگ، به دنبال هر انقباض بطن، به صورت موجی در طول سرخرگ هایش میرود و به صورت نبض احساس میشود.
در سرخرگهای کوچکتر، میزان لایه کشسان، کمتر و ضخامت لایه ماهیچه ای صاف، بیشتر است. این ساختار باعث میشود با ورود خون، قطر این رگ ها تغییر زیادی نکند و با وجود دهانه باریک، در برابر جریان خون مقاومت کنند. میزان این مقاومت در زمان انقباض ماهیچه صاف دیواره، بیشتر و در هنگام استراحت، کمتر میشود. کم و زیاد شدن این مقاومت، میزان ورود خون به مویرگ ها را تنظیم میکند.
فشار خون:
بیشتر سرخرگ های بدن در قسمتهای عمقی هر اندام قرار گرفته اند، در حالیکه سیاهرگ ها بیشتر در سطح قرار دارند. به نظر شما علت چیست؟
میدانید فشار خون، نیرویی است که از سوی خون بر دیواره رگ وارد میشود و ناشی از انقباض دیواره بطن ها یا سرخرگ ها است. اگر سرخرگی در بدن بریده شود، خون با سرعت زیاد از آن بیرون خواهد ریخت و بسیار خطرناک است. این خونریزی، ناشی از فشار خون زیاد درون سرخرگ است. چنین فشاری برای کار طبیعی دستگاه گردش خون لازم است.
معمولاً فشار خون را با دو عدد مثلاً 120 روی 80 بیان میکنند. این دو عدد به ترتیب، معرف فشار بیشینه و فشار کمینه بر حسب میلیمتر جیوه است. فشار بیشینه فشاری است که انقباض بطن روی سرخرگ وارد میکند و فشار کمینه در هنگام استراحت قلب، فشاری است که دیواره سرخرگ باز شده،در هنگام بسته شدن به خون وارد میکند.
عوامل مختلف میتواند روی فشار خون تأثیر بگذارد، از جمله: چاقی، تغذیه نامناسب به ویژه مصرف چربی و نمک زیاد، دخانیات، استرس وفشار روانی و سابقة خانوادگی.
مویرگ ها:
سرخرگ های کوچک به مویرگ هایی منتهی میشوند که کوچکترین رگ های بدن هستند. تبادل مواد بین خون و یاخته های بدن، در این رگ ها انجام میشود. دیواره نازک و جریان خون کُند، امکان تبادل مناسب مواد را در مویرگ ها فراهم میکند. در عین حال مویرگ ها شبکه وسیعی را در بافت ها ایجاد میکنند.
دیواره مویرگ ها، فقط از یک لایه یاخته های پوششی سنگفرشی ساخته شده است و ماهیچه صاف ندارد. لبه یاخته های پهن و نازک، روی هم قرار گرفته است و در همان قسمت، منافذی به وجود می آیند که عبور مواد را امکانپذیر میسازند.اندازه و تعداد این منافذ در بافت های مختلف، بسیار متفاوت است. مثلاً مویرگ های مغز ممکن است هیچ منفذی نداشته باشند، حال اینکه در مویرگ های جگر و طحال، منافذ بسیار بزرگی هست که مولکول های درشت میتوانند از آنها بگذرند.سطح بیرونی مویرگها را غشای پایه، احاطه میکند و نوعی صافی مولکولی برای محدودکردن عبور مولکول های بسیار درشت به وجود می آورد. بر این اساس مویرگ ها در سه گروه قرار میگیرند:
در مویرگهای پیوسته یاخته های پوششی با همدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. در ماهیچه ها، ششها، بافت چربی و دستگاه عصبی مرکزی یافت میشود که ورود و خروج مواد در آنها به شدت تنظیم میشود.
مویرگهای منفذدار در کلیه ها، غدد درون ریز و روده وجود دارند. این مویرگ ها با داشتن منافذ گسترده، مشخص میشوند که با لایه ای پروتئینی پوشیده شدهاند. لایه پروتئینی، عبور مولکول های درشت مثل پروتئین ها را محدود میکند.
مویرگهای ناپیوسته در مغز استخوان، جگر و طحال یافت میشوند. فاصله یاخته های بافت پوششی در این مویرگ ها آن قدر زیاد است که به صورت حفره هایی در اندام دیده میشود (شکل 21)