عقل قادر است بدون استفاده از یافته های تجربی و صرفا با تأمل به حقایقی برسد و دانش هایی را پایه گذاری کند به این قبیل دانش ها شناخت عقلی می گوییم.
بسیاری از دانستنی های ریاضی شناخت عقلی هستند .
فلسفه شناخت عقلی است.
دانستنی های فلسفه از طریق حواس و تجربه به دست نمی آیند؛ بلکه فقط از طریق تعقل محض می توان به آنها رسید. مثلاً ذات و صفات خداوند را نمیتوان با حس و تجربه درک کرد و شناخت آنها مستلزم بهره گیری از قواعد شناخت عقلی است.
قدرت و توانایی ،عقل به انسان امکان میدهد تا یافتههایی سودمند دربارۀ کل هستی که امکان درک تجربی آن هیچ گاه وجود ندارد به دست بیاورد و این یافتههای عقلانی را در زندگی خود اساس سایر دانشها قرار دهد و پایه های زندگی خود را بر آنها استوار سازد .
انسان برای فهم یافته های عقلانی به دانش فلسفه نیاز دارد.
«قلب» یکی از ابزارهای معرفت انسان است که میتواند بی واسطه به حقایقی برسد و معرفت کسب کند.
تعريف معرفت شهودی :
معرفتی که از طریق «قلب» یا «دل» به دست میآید( معرفت شهودی ) نام دارد.
معرفت شهودی از طریق تقویت ایمان و تعالی بخشیدن به نفس و تهذیب آن و کمال طلبی همراه با عبادات خالصانه به تدریج و گام به گام حاصل می شود.
معرفت شهودی معرفت و شناختی بی واسطه است؛ یعنی بدون استفاده از تجربه و آزمایش و بدون استدلال عقلی در قلب تجلی می کند.
برای دریافت معرفت شهودی سیر و سلوک و تهذیب نفس ضروری است.
دليل تسميه معرفت شهودی :
بدان جهت شهودی میگویند که قلب انسان حقیقت را چنان در می یابد که گویا با چشم می بیند. عارف و سالک الی الله ممکن است بتواند در همین دنیا آخرت را مشاهده کند. علاوه بر عالم ،طبیعت سایر عوالم را مشاهده نماید و وجود فرشتگان را هم واقعا بیابد. این قبیل مشاهدات از نوع شهود قلبی است و از راه چشم به دست نمی آید .
یکی از شهودهای قلبی وحی الهی است .
شهود قلبی وحی الهی ویژه پیامبران است.
خداوند از طریق وحی و به واسطهٔ پیامبران، معرفتی در اختیار بشرقرار می دهد که به آن (معرفت وحیانی ) می گویند.
دریافت کننده وحی پیامبران الهی هستند.
پیامبران الهی، آنچه را که از راه وحی دریافت کرده، به انسان های دیگر می رسانند.
در شهود ، وحیانی خداوند کلمات و عبارات خود را بر قلب پیامبر نازل میکند و پیامبر آن کلمات و عبارات را دریافت میکند و هیچ گونه دخل و تصرفی از طرف پیامبر در آن صورت نمی گیرد.
- قرآن کریم نمونه ای از کلام الهی است که خداوند از طریق وحی بر قلب آخرین پیامبر خود نازل کرده است. ما با تأمل و تدبر در قرآن به میزان توانایی و همت خود میتوانیم از بسیاری حقایق آگاه شویم.