شیوه های مختلف مبارزه توسط ائمه (ع)

امام علی (ع) برای حفظ نظام نوپای اسلامی، سکوت پیشه کردند؛ گوشه گیری نکردند. هرجا خلاف اسلام عمل می شد انتقاد می کردند؛ در حکومتش، فرمانداران فاسد (معاویه) را برکنار و عدالت را اجرا کرد. هرجا کمک خواسته می شد کمک می کردند.

امام حسن (ع) ابتدا مانند حضرت علی (ع) دستور جهاد علیه معاویه را صادر کردند؛ به خاطر هزینه ها و حیله های معاویه و منصرف شدن سپاه امام (ع) از نبرد، بر خلاف میل خود صلح با معاویه را امضا کردند؛ طبق قرارداد، معاویه نباید شیعیان را آزار دهد، نباید برای خود جانشین تعیین کند و معاویه همه را زیر پا گذاشت.

امام حسین (ع) در زمان معاویه مانند برادر بزرگوارشان دست به جهاد نزدند. (10 سال)

در این مدت با انتقاد شدید از معاویه مردم را آگاه می کرد، با به حکومت رسیدن یزید تغییر روش دادند و زیر بار بیعت نرفته و علیه یزید قیام کردند؛ زیرا تأیید یزید مساوی بود با نابودی اسلام.

امام سجاد (ع) بعد از شهادت امام حسین (ع) سرکوبی شیعیان شدید شد. گروهی از مردم کوفه پشیمان شده و قیام توابین را راه انداختند که سرکوب شد و بنی امیه هر طرفدار اهل بیت را اذیت می کرد. لذا امام (ع) در کنار گسترش معارف از طریق دعا، به تجدید حیات نهضت شیعیان پرداخت. همچنین به تربیت انسان هایی فداکار و دارای بینش عمیق پرداخت؛ درنتیجه اقدامات امام (ع)، بار دیگر تشیع به عنوان یک جریان بزرگ فکری و سیاسی در جامعه حضور فعال یافت.

امام باقر (ع) سه عامل که باعث شد معرفی اسلام اصیل در دوران امام باقر (ع) صورت گیرد؛ فعالیت های امام سجاد (ع) امام باقر (ع) آغازگر یک نهضت علمی و فرهنگی بزرگ شدند. قوّت گرفتن مجدّد شیعیان. اولین اقدام؛ تربیت شاگردان و دانشمندان برای گسترش اعتقادات اهل بیت بین مردم ضعف تدریجی بنی امیه این اقدام به منزله پایه گذاری مدرسه علمی بزرگ در مدینه بود که به علت ظهور فرقه های گوناگون اقدامی ضروری بود. در مدرسه؛ معارف اصیل اسلامی تدریس می شد. امام پیوسته شایستگی حاکمان غاصب را زیر سؤال می برد.

امام صادق (ع) به اوج رسیدن ناخشنودی علیه بنی امیه و و ایجاد دو جریان علیه امویان، عباسیان و علویان (شیعیان) علنی تر کردن مبارزه، مناسب دانستن زمان قیام علیه حاکمان؛ لذا به عموی خود زید بن علی اجازه قیام داد؛ به دلیل اشتباهات مسلمین و روی آوردن به بنی عباس و پیروزی بنی عباس، اختناق شدت گرفت؛ امام صادق (ع) در تمام دوران امامت خود جهاد علمی امام باقر (ع) را ادامه و در رشته های مختلف شاگرد تربیت نمود.

امام کاظم (ع) دوران شدت اختناق اما ایشان دست از مبارزه برنداشته و به صورت آشکار و مخفی به تربیت شیعیان پرداختند. ایشان سال های طولانی در زندان به سر بردند و نهایتاً به وسیله هارون در زندان به شهادت رسیدند.

امام رضا (ع) 10 سال اول امامت ایشان در زمان هارون به سختی بود در زمان مأمون فعالیت بیشتر شد و تعداد علاقه مندان امام زیاد شد؛ مأمون برای جلب امام و شیعیان و به اجبار امام (ع) را ولیعهد کرده اما بعدها به دلیل ناکامی در نقشه هایش ایشان را شهید کردند.

امام جواد (ع)، امام هادی (ع) و امام عسکری (ع)، در زمان امام جواد (ع) حتی ارتباط معمولی و رفت و آمد به خانه ی امام مشکل شد. در زمان امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع)، ایشان را به اجبار به سامرا که مرکز خلافت بود بردند و در پادگان نظامی منزل دادند و در همان محل به شهادت رسیدند؛ با همه سخت گیری این سه امام معارف بازمانده از پدران خود را حفظ و از طریق شاگردان به نسل های بعد منتقل کردند و مانع نابودی مکتب اهل بیت (ع) شدند. مثلا زیارت جامعه کبیره از امام هادی (ع) که موضوع آن، یک درس امام شناسی سبب شناخت بهتر امامت بود. در این دوره فعالیت وکال و نمایندگان امام اوج گرفت.

ویژگی وکال، افرادی که توسط امام به عنوان نماینده امام در شهرهای شیعیان منصوب می شدند.

کار وکال؛ ارتباط پیوسته با شیعیان و تعیین وظایف آنان، به صورت مخفیانه نزد امام رفته و پیام امام را به مردم می رساندند.

نتایج تشکیل نظام ارتباطی وکال؛ مانع ازهم پاشیدگی شیعیان گردید؛ آماده کردن زمینه غیبت امام عصر (ع(

در دوران غیبت صغری امام چهار نایب را یکی پس از دیگری تعیین کردند، و مردم چون از قبل ارتباط از طریق وکیل را یاد گرفته بودند در این دوره هم به نایبان مراجعه می کردند.