بر اساس سخنان امام علی (ع) مردم در عصر جاهلیت از شیطان اطاعت کردند و بدترین کیش و آیین داشتند، آب تیره می نوشیدند، غذای ناگوار می خورند.
مردم در عصر جاهلیت داشتن دختر را ننگ می شمردند و وقتی به آنها خبر می دادند که خداوند دختر به آنها بخشیده خشمگین می شدند.
تلاش مسلمانان صدر اسلامی برای تحقق معیارهای تمدن اسلامی را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:
تحکیم بنیان خانواده – رشد و بالندگی علم و فرهنگ – توجه به عدالت و حقوق مردم
تلاش پیامبر در جهت تحکیم بنیان خانواده را می توان چنین بر شمرد:
ایشان با رفتار و عمل خود بسیاری از سنت های جاهلی را نابود ساخت.
با وجودی که پسری برایشان نماند ایشان با دختر خردسالش تغییر و انقلاب در نگرش انسان ها را بر عهده گرفت.
حضرت فاطمه (س) وارث و ترویج کننده ی همه ی مفاخر و ارزش هایی شده که پیامبر اسلام (ص) به ارمغان آورده است.
نمونه هایی از توجه به علم و علم آموزی در دوره ی اسلامی را می توان چنین بر شمرد:
از نظر رسول خدا اگر کسی می خواست نگاهش به در امان ماندگان از دوزخ بیندازد به جویندگان علم بنگرد.
زنان مدینه در کلاسی که حضرت فاطمه (س) برایشان تشکیل داده بود شرکت می کردند.
نیاکان ما توانستند علوم و دانش بشری را از چند شاخه محدود به پانصد شاخته برسانند.
نمونه توجه به عدالت و حقوق مردم این بود که پیامبر مردم را به همه ابعاد عدالت به خصوص عدالت اقتصادی که موجب تفاوت دین دار و بی دین است، دعوت می نمود. همچنین پیامبر برای تشویق مبارزه با ستمگران فرمودند: بدترین جهاد سخت حقی است که در مقابل سلطانی ستمگر بر زبان آورید.