دانش زبانی

گونه های «شد»

گونه های «شد»:

1- فعل اسنادی:

• دلدار مقیم دل ما شد چه بجا شد

2- فعل کمکی:

• همان شاه پیروز چون کشته شد                        به ایرانیان کار برگشته شد

3- فعل تام:

• الف) بگفت این و گریان سوی خانه شد (رفت)
• ب) روزگاری شد که در میخانه خدمت می کنم (سپری شد)

4- کاربرد به عنوان اسم:

• ندانی که ویران شود کاروانگه چو                       برخیزد آمد شد کاروانی (رفت و آمد)

تفاوت «هست» و «است»

تفاوت «هست» و «است»:

هست: وجود دارد (فعل تام):

 مانند:

• می هست و درم هست و بت لاله رخان هست             غم نیست و گر هست نصیب دل اعـداست

گردانش فعل «هست» ß   هستم، هستی، هست، هستیم، هستید، هستند

است: معنایی ندارد (فعل اسنادی، فعل کمکی):

مانند:

آشکار است ستمکاری دهر                    زخم بس هست ولی مرهم نیست (فعل اسنادی)

صبح تا آستین برافشانده است             دامن عنبر تر افشانده است (فعل کمکی)

گردانش فعل «است» ß   ام، ای، است، ایم اید، اند

منفی «هست» و «است» ß   نیست

مانند:

سخنی نیست که خاموشی از آن بهتر نیست

نیست علمی که فراموشی از آن بهتر نیست

اشتباه های رایج:

این گل زیبا هست (نادرست)                ß        این گل زیبا است (درست)

این گل ها زیبا هستند (نادرست)          ß        این گل ها زیبایند (درست)

انواع «ی»

انواع «ی»:

۱- واج میانجی:

زورقی بودی به دریای وجود

۲- نشانه ناشناس:

زاغکی شامگهی دعوی طاووسی کرد

۳- حاصل مصدر:

دین از تو کار خواهد و کار از تو راستی

۴- شناسه:

سال ها شاگردی عجب و حیا کردی به شوق

5- فعل اسنادی:

اگر بلند تباری چه جویی از پستی

۶- لیاقت:

کباب می آورد و نوشیدنی

انواع «را»

انواع «را»:

1- فکّ اضافه (اضافه گسسته):

• او را دلارام نام است (نام او)

2- نشانه مفعول:

• خود رای می نباش که خودرایی             راند از بهشت، آدم و حوا را

3- به جای حرف اضافه:

الف) به:

• همه قصّه خویش موسی را بگفتند (به موسی)

ب) برای:

• یکی بفرستیم تا ما را خوردنی آورد (برای ما)

پ) از:

• اسکندر رومی را پرسیدند (از اسکندر رومی)

4- نشانه مالکیت همراه فعل «بودن»:

• عزم تماشا که راست؟ (عزم تماشا دارد)