شعرخوانی

صبح ستاره باران

• نویسنده: محمدرضا شفیعی کدکنی (م.سرشک)
• اثر: مثلِ درخت، در شبِ باران
• قالب: غزل، چامه
• وزن: مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (رشته انسانی)

ای مهربان تر از برگ در بوسه‌های باران            بیداری ستاره در چشم جویباران

قلمرو فکری:

ای کسی که مهربانی تو از مهربانی باران با برگ درخت بیشتر است، تو مانند انعکاس نور ستاره در آب جویبار هستی.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

حذف فعل به قرینه معنایی

قلمرو ادبی:

باران و جویباران ß   قافیه

مهربان تر از برگ  ß  تشبیه پنهان، جانبخشی

دلبر همچون بیداری ستاره است  ß  تشبیه

بوسه باران  ß  جانبخشی

بیداری ستاره  ß  جانبخشی

چشم جویباران  ß  جانبخشی

واج آرایی کلمه «ب»

باران، جویبار و ستاره  ß  تناسب

بیداری و چشم  ß  تناسب

پیام:

توصیف دلبر

آیینه نگاهت پیوند صبح و ساحل                      لبخند گاه گاهت صبح ستاره باران

قلمرو فکری:

نگاه تو همچون آیینه زلال و شفافی است که روشنایی صبح و زیبایی ساحل در آن دیده می شود. لبخندهای هر از گاهی تو همچون چشمک زدن های هر از گاهی ستارگان در آسمان سحر، زیبا و دلرباست.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

حذف فعل به قرینه معنایی

قلمرو ادبی:

ستاره باران ß   قافیه

آیینه نگاه  ß  اضافه تشبیهی

نگاه  ß  مجاز از چشم

مصراع نخست و مصراع دوم  ß  تشبیه پنهان؛ نگاهت مانند بامداد در ساحل است، لبخندت مانند صبح روشن است، دندانت مانند ستاره، درخشان و سپید است

صبح ستاره باران  ß  کنایه از بامداد پرستاره

صبح، ستاره و ساحل  ß  تناسب

ستاره  ß  استعاره از دندان دلبر

واژه آرایی کلمات «گاه» و «صبح»

پیام:

توصیف چهره دلبر

بازآ که در هوایت خاموشی جنونم                      فریادها برانگیخت از سنگ کوهساران

قلمرو فکری:

بازگرد که در عشق تو، سکوتِ دیوانه وارم سنگ را در کوه ها به ناله آورده است.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

کوهساران ß   قافیه

خاموشی ام، فریاد سنگ را بلند کرد  ß  تضاد، اغراق

فریاد سنگ  ß  جانبخشی

سنگ  ß  نماد سختی و نرمش ناپذیری

سنگ و کوهساران  ß  تناسب

پیام:

جنون سرشار دلشده

ای جویبار جاری! زین سایه برگ مگریز               کاین گونه فرصت از کف دادند بی شماران

قلمرو فکری:

ای معشوق که چون رودخانه ای جاری در حرکتی! از سایه این برگ نرو، زیرا افراد بسیاری فرصت عاشقی را با این کار از دست داده اند.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

بی شماران ß   قافیه

جویبار جاری  ß  استعاره از دلبر

سایه برگ  ß  استعاره از دلشده، خود سراینده

از کف دادند  ß  کنایه از اینکه از دست دادند

کف  ß  ایهام تناسب:

• 1) کف دست
• 2) کف دریا: در معنای کف دریا با جویبار تناسب دارد

واج آرایی حرف «ر»

پیام:

گله مندی از هجران یار

گفتی: به روزگاران مهری نشسته گفتم              بیرون نمی توان کرد حتی به روزگاران

قلمرو فکری:

تو گفتی: به مرور زمان عشق و علاقه ای در دلم به وجود آمده است و من گفتم: عشق را حتی با گذر زمان نیز نمی توان از دل بیرون کرد.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

روزگاران ß   قافیه

کل بیت  ß  تضمین شعر سعدی:

«سعدی به روزگاران مهری نشسته بر دل                      بیرون نمی توان کرد الّا به روزگاران»

گفتی و گفتم  ß  همریشگی (هم خانواده، رشته انسانی)

واژه آرایی کلمه «روزگاران»

مهری نشسته  ß  جانبخشی

پیام:

پایداری عشق

پیش از من و تو بسیار بودند و نقش بستند                  دیوار زندگی را زین گونه یادگاران

قلمرو فکری:

قبل از ما هم افراد بسیاری بودند که عشق و عاشقی کردند و آن را مانند قابی بر دیوار زندگی نصب کردند و عشقشان را برای آیندگان به یادگار گذاشتند. (نه آنکه عشقشان نابود شده باشد.)

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

یادگاران ß   قافیه

نقش بستند  ß  کنایه از ماندگاری

دیوار زندگی  ß  اضافه تشبیهی

واج آرایی حرف «گ»

پیام:

یادگار گذشتگان

وین نغمه محبّت بعد از من و تو ماند                تا در زمانه باقی ست آواز باد و باران

قلمرو فکری:

تا در زمانه صدای باد و باران باقی است، نغمه عشق من و تو پس از من و تو خواهد ماند و نابود نخواهد گشت.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

قلمرو ادبی:

باران ß   قافیه

نغمه محبت  ß  اضافه تشبیهی

صدای باد و باران باقی است  ß  کنایه از اینکه تا جهان برپاست

باد و باران  ß  تناسب

پیام:

دعا برای پایداری عشق