مردم شهرهای بزرگ در هنر و معماری و ساختن بناها پیشرفت زیادی کردند. بدین ترتیب نخستین تمدن های بشری به وجود آمدند.
باستان شناسان در نزدیکی شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان اشیایی پیدا کردند و با مطالعه بر روی آنها حدس زدند که حدود پنج هزار سال پیش تمدن بزرگی در این منطقه وجود داشته است. آنها با مطالعه و کاوش بیشتر دریافتند که این تمدن به طرز عجیبی از بین رفته است و به همین علت آنها این منطقه را شهر سوخته به معنی نابود شده نام گذاشتند.
معبد چغازنبیل که شهرت جهانی دارد در نزدیکی شوش است. این معبد با میلیون ها خشت و هزاران آجر ساخته شده و بر روی برخی آجرها با خط ایلامی، مطالبی نوشته شده است.
ایلامی ها حدود ۳ هزار سال در منطقه خوزستان (شوش) زندگی کرده و تمدن بزرگی را به وجود آورده بودند. آنها بر روی لوح های کلی قانون هایی را که پادشاهان ایلامی وضع کرده بودند، می نوشتند که بعضی از این لوح ها تا به امروز باقی مانده است، خرابه های چغازنبیل مهم ترین اثر به جای مانده از تمدن ایلام است.
خدایان متعددی مثل خدای خورشید و خدای آب و ... را پرستش می کردند و مجسمه هایی از این خدایان ساخته و در معابد خود قرار می دادند و آنها را می پرستیدند
حدود سیزده سال پیش باستان شناسان موفق شدند یکی از کهن ترین تمدن های شرق را در نزدیکی جیرفت کرمان (در کنار هلیل رود) شناسایی و از دل خاک بیرون کشند.
وسایل و ظروف سنگی و مغرغی با نقش جانوران، زیگورات و کتیبه های آجری از جمله این اکتشافات است.
تمدن در بین النهرین و در کنار رود نیل :
در منطقه ی بین النهرین تمدن های سومر، بابل، آشور و در کنار رود نیل تمدن مصر شکل گرفت.
الف) در زندگی و روابط اجتماعی آنها شرایط بدی حاکم بود .
ب) فرمانروایان در کاخ های با شکوه به خوشگذرانی مشغول بودند و به مردم ظلم بسیار می کردند.
ج) انسان ها به جای پرستش خداوند یکتا، خورشید و ماه یا بت ها را عبادت می کردند.
حضرت نوح (ع) و حضرت ابراهیم (ع) در بین النهرین می زیستند.
حضرت یوسف (ع) و حضرت موسی (ع) مدت زیادی در مصر به سر بردند. بعدها حضرت عیسی (ع) در زمان حکمرانی امپراتوری روم در فلسطین متولد شد.
همه ی پیامبران از جانب خداوند برای هدایت مردم برگزیده شدند. آنها با حاکمان ستمگر عصر خود مبارزه می کردند و به فرمان خداوند از آنها می خواستند دست از ستم بردارند و به آیات خداوند بیندیشند و عمل کنند. به آنها گوش زد می کردند که خداوند بدکاران و ستمگران را نابود خواهد کرد و از مردم می خواستند تا با دوری از گناهان، رفتار نیکو در پیش بگیرند و از ظالمان اطاعت نکنند.