خواجه نظام الملک مدارسی در شهرهای مختلف بنیان نهاد که همگی آنها نظاميه خوانده می شدند و مهم ترین آنها نظامیه های نیشابور، اصفهان و بغداد بودند.
در مدارس نظامیه به مدرسان، مدیران و کارکنان نظامیه ها، حقوق پرداخت می شد.
این مدارس، مقررات خاصی داشتند و استادان و شاگردان با دقت خاصی گزینش می شدند و رقابت شدیدی برای رسیدن به مقام استادی در این مدارس وجود داشت.
از استادان برجسته نظامیه امام محمد غزالی بود.
همچنین سعدی شاعر معروف نیز از دانش آموختگان مدارس نظامیه به شمار می رفت.
در دوره سلجوقیان در شهرهای خراسان بیش از سایر مناطق ایران مدرسه وجود داشت. به طوری که در آستانه هجوم مغول ها، خراسان بزرگترین مرکز علمی، ادبی و مذهبی ایران بود.
لشکر کشی های محمود غزنوی و جانشینانش به هندوستان، موجب رواج زبان فارسی در آن دیار شد.
در ابتدای دوره سلجوقی، نامه ها و فرمان های حکومتی و دفترهای دیوانی از عربی به فارسی تغییر کرد.
در قرن پنجم و ششم هجری، زبان ترکی که زبان فرمانروایان بود نیز در ایران رواج پیدا کرد .