درسنامه کامل زمین شناسی فصل 7 زمین شناسی ایران

وجود پدیده های متنوع کم نظیری مانند آتشفشان‌های نیمه فعال، گل فشان های متعدد مانند گل فشان چابهار (الف)، گنبدهای نمکی مانند گنبد نمکی جاشک (ب) و دیگر مواردی مانند دره ستارگان قشم (ج) و ....

قدیمی ترین سنگ‌های تشکیل دهنده مناطق مختلف ایران:

۱) در مقایسه با سنگ‌های قدیمی یافت شده در آمریکای شمالی، آفریقا، هند، سیبری، استرالیا و عربستان جوان تر هستند. (بیش از میلیاردها سال) —> سرزمین جوان ایران

۲) در پهنه ایران مرکزی قرار دارند.

۱) ورقه عربستان به ورقه ایران برخورد کرد.

۲) اقیانوس تتیس نوین بسته شد.

۳) شکل گیری رشته کوه زاگرس آغاز شد و تا کنون نیز ادامه دارد.

موارد نمایش داده شده در نقشه های زمین شناسی:

۱) جنس و پراکندگی سطحی سنگ‌ها

۲) روابط سنی آن‌ها

۳) وضعیت شکستگی ها و چین خوردگی ها

۴) موقعیت کانسارها

سرزمین ایران از چندین قطعه مختلف و جدا از هم سنگ کره تشکیل شده که هر کدام تاریخچه تکوین متفاوتی دارند.

اشتوکلین:

۱- زمین شناسی سوئیسی که نقش مهمی در توسعه علم زمین شناسی نوین در ایران داشته است.

۲- برای اولین بار سرزمین ایران را از نظر ساختارهای زمین شناسی به چند بخش جداگانه تقسیم کرد.

الف) منابع معدنی:

معادن شدّادی:

به آثار معدنکاری قدیمی، معادن شدّادی گفته می‌شود. (۸۵۰۰ سال قبل آثار طلا، مس، نقره، آهن، سرب و روی)

ب) ذخایر نفت و گاز ایران:

حفاری اولین چاه نفت خاورمیانه:

۱) در شهر مسجد سلیمان

۲) معروف به چاه شماره یک

۳) در منقطه ای به نام میدان نفتون خوزستان

۴) ۳۶۰ متر عمق

۵) ۳۶۰۰۰ بشکه نفت استخراج

از نظر ذخایر نفت:

۱-‌حاوی ۱۰ درصد نفت جهان

۲- قرارگیری در رده چهارم 

از نظر ذخایر گاز:

ایران از نظر ذخایر گاز در رده دوم قرار دارد.

ذخایر نفت و گاز ایران به طور عمده در دو منطقه قرار دارند:

۱- منطقه زاگرس و خلیج فارس (جنوب و جنوب غرب)

۲- دریای خزر (شمال)

میدان اهواز:

۱- بزرگترین میدان نفتی ایران

۲- سومین میدان نفتی جهان

عمده ذخایر نفت ایران در منطقه زاگرس است، دلایل:

۱) رسوبی بودن سنگ‌ های آهکی تشکیل دهنده پهنه زاگرس

۲) وجود تاقدیس های متوالی در این پهنه (شکل هندسی مناسب نفت گیر)

۳) شرایط لازم و کافی برای تشکیل و تجمع نفت (تله نفتی) مثل سنگ پوش نفوذ ناپذیر شیل و گچ و آهک

۱) گسل ها

وجود گسلهای متعدد در ایران نشان دهنده پویایی و فعالیت پوسته زمین است.

الف) روند جغرافیایی گسل‌های ایران:

۱- گسل‌های شمال غربی - جنوب شرقی: گسل اصلی زاگرس، گسل ده شیر - بافت، گسل کپه داغ، گسل تبریز، گسل کوه بنان.

۲- گسلهای شمالی - جنوبی: گسل نایبند، گسل سبزواران، گسل کازرون، گسل باخترنه و خاورنه،‌ هلیل رود.

۳- گسل‌های شرقی - غربی: گسل مشا، گسل شمال البرز، گسل خزر.

۴- گسل‌های شمال شرقی - جنوب غربی: گسل ترود، گسل ارس، گسل درونه.

ب) انواع اصلی و فرعی گسل‌های ايران:

۱- گسل‌های اصلی راندگی (معکوس): خزر، شمال البرز، مشا، آستارا، کوه بنان، باخترنه، نصرت آباد، سبزواران، گسل جوان اصلی زاگرس.

۲- گسل‌های اصلی راستا لغز: کپه داغ، ارس، درونه، ترود، نایبند، ده شیر - بافت، کازرون، هلیل رود.

۳- گسل های انار

۲) آتشفشان ها

مهم ترین کوه آتشفشانی ایران: دماوند، تفتان، بزمان، سهند، سبلان (انرژی زمین گرمایی مشکین شهر)

دماوند:

۱) بلندترین قله آتشفشانی ایران است.

۲) در گذشته فعال بوده است.

۳) آثار فعالیت‌های آن به صورت خروج بخار آب و گازهای گوگرد دیده می‌شود. (مرحله فومرولی)

علت اهمیت زمین گردشگری (ژئوتوریسم) در ایران: وجود میراث زمین شناختی و تنوع و گوناگونی پدیده های زمین شناختی

عوامل مؤثر در انتخاب میراث زمین شناختی:

۱) وجود ارزش بالا و ویژه از نظر علمی و آموزشی با زیبایی مانند غارها، گل فشان‌ها، آبشارها و ...

۲) کمیاب بودن

تعریف:

یک محدوده مشخص است که در آن، میراث زمین شناختی با جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی ویژه واقع شده است.

هدف از احداث ژئوپارک:

حفاظت از جاذبه‌های زمین شناختی، طبیعی و فرهنگی و میراث زمین شناختی منطقه

ژئوتوریسم

نام دیگر آن زمین گردشگری است.

توجه اصلی آن به میراث زمین شناختی است.

هدف اصلی در زمین گردشگری: تماشا و شناخت پدیده‌های زمین شناختی به منظور:

۱) آشنایی با مبانی پیدایش آن‌ها

۲) پی بردن به اهمیت وجودی آن‌ها

در ژئوتوریسم با جاذبه‌های طبیعت بی جان سر و کار داریم. (برخلاف اکوتوریسم که جاذبه‌های طبیعت جاندار را مورد توجه قرار می‌دهد.)

ارتباط مؤثر و ضروری دارد با:

۱- زمین شناسان

۲- کارشناسان ژئومورفولوژی (زمین ریخت شناسی)

۳- گردشگران عادی و مردم علاقه مند به طبیعت

۱. آب شناسی (هیدرولوژی):

مطالعه آب‌ها در سطح زمین.

۲. آب زمین ‌شناسی (هیدروژئولوژی):

مطالعه سفره‌های آب زیر زمینی، چشمه، قنات و چگونگی یافتن آن.

۳. زمين ‌شناسی نفت:

چگونگی تشکیل و مهاجرت نفت، محل‌های مناسب انباشته شدن ذخایر نفت و گاز.

۴. ژئوفیزیک:

استفاده از امواج لرزه ای، بررسی خواص مغناطیسی، مقاومت الکتریکی و شدت گرانش سنگ‌ها (راه مطالعه ساختمان درونی زمین) یافتن منابع زیرزمینی که به راحتی قابل دسترس نیست، می‌پردازد.

۵. ديرينه شناسی:

دیرینه شناسان با بررسی فسیل‌ها و دیگر شواهد موجود در سنگ‌ها و رسوبات و لایه‌ها (چینه ها)، به دنبال یافتن اطلاعاتی درباره‌ی تاریخچه حیات و آب و هوای گذشته می‌باشند. سن نسبی و تقدم و تأخر وقایع.

۶. زمين ‌شناسی مهندسی:

انتخاب مناسب‌ترین محل برای احداث پروژه‌هایی مانند سد، نیروگاه، تونل و... .

۷. تکتونیک (زمین ساخت):

چگونگی تشکیل رشته کوه ها، اقیانوس ها، زمین لرزه ها، مطالعه‌ی علت ایجاد گسل‌ ها، درزه ها، چین ها و دیگر ساختار زمین.

۸. سنگ شناسی (پترولوژی):

شاخه‌ای از زمین شناسی است که در آن شیوه تشکیل، منشاء، رده بندی و ترکیب سنگ‌های دگرگونی، آتش‌فشانی، نفوذ توده‌های آذرین، زمین گرمایی، نوع سنگ‌های کره ماه.

۹. دانش ژئوشیمی:

علت پراکندگی عناصر در زمین و سیاره‌های دیگر، ترکیب سنگ‌های قاره‌ای و ماه و توزیع نامساوی عناصر در پوسته، غلظت کلارک.

۱۰. رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی:

در رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی، فرآیندهای انتقال و ته نشینی و تبدیل رسوبات به سنگ‌های رسوبی، دیاژنز مطالعه می‌شود.

۱۱. زمین شناسی زیست محیطی:

افزایش جمعیت، باعث بهره‌برداری بی رویه از منابع طبیعی، فرسایش خاک، افزایش روز افزون پسماند ها و فاضلاب ها می‌گردد. مشکلات زیست محیطی و راه از بین بردن آلودگی انسانی، صنعتی.

۱۲. زمین شناسی پزشکی:

مطالعه تأثیر عناصر، کانی ها و مواد زمین بر سلامت انسان، عناصر مفید مانند آهن در هموگلوبین، فسفر و کلسیم برای دندان و ترکیبات مضر مانند نیترات ها (NO)، کادمیم، جیوه، سرب ، آرسنیک (آلودگی آب زیرزمینی و چاه با آرسنیک باعث مرگ افراد در بنگلادش شده)

۱۳. دورسنجی:

مطالعه عوارض سطح زمین بدون نمونه برداری و تماس فیزیکی با سنگ‌ها، توسط تابش و بازتابش الکترو مغناطیس مشابه خورشید، کمک به بررسی وقوع سیل، پخش ریزگردها، تغییرات سطح زمین، بهبود اجرای اکتشاف

۱۴. مورفولوژی:

شکل شناسی پستی و بلندی‌های زمین در بررسی پایداری سازه و قبل از احداث آن‌ها 

۱۵. ژئوموفولوژی:

زمین ریخت شناسی، مبانی پیدایش پدیده‌های جالب زمین شناسی (مورد استفاده در زمین گردشگری)

۱۶. ژئوتوریسم:

تماشا و شناخت پدیده‌های زمین شناختی خاص به عنوان جاذبه‌های طبیعت بی جان