نمونه سوالات تشریحی فصل 6 فلسفه یازدهم همراه با جواب تشریحی

یکی از ویژگی های انسان، توانایی شناختن است. ما اشیا و پدیده های پیرامون خود را شناسایی میکنیم و از طریق این شناخت با آنها ارتباط برقرار کرده و از آنها استفاده مینماییم. ما اشیا و افراد را میبینیم، صدای آنها را میشنویم و بسیاری از ویژگی های دیگر آنها را درک میکنیم. اینکه ما با دیگری سخن میگوییم، اینکه به سمت چیزی میرویم یا از چیزی دور میشویم… همه اینها نشانه توانایی ما در دانستن است.

خیر؛ گاهی هم به مسائلی فراتر از مسائل محسوس و پیرامونی فکر میکنیم؛ مثلا درباره گذشته و آینده، یا درباره موجودات نامحسوس و جهانی غیر از جهان مادی می اندیشیم و برای خود نظر و باوری هم داریم. پس شکی نیست که ما موجودی هستیم که از خود و جهان پیرامون خود شناختی داریم.

شناخت ما به تدریج افزایش می یابد. ما در آغاز تولد چیزی نمی دانیم، بلکه گام به گام با پدیده های جهان آشنا می شویم؛ یعنی با عمل آموختن و یادگیری، در مسیر شناخت بیشتر پیش میرویم.

با عمل آموختن و یادگیری

علی رغم گستردگی شناخت و فهم ما از جهان و خود، باز هم شناخت ما بسیار محدود است؛ یعنی ما آگاه هستیم که در کنار دانسته ها و آموخته ها، حقایق فراوان دیگری هم در عالم هست که آنها را نمی دانیم و نمی شناسیم.

بله؛ گاهی متوجه میشویم که بعضی از دانسته های ما درست نبوده و دچار خطا شده ایم. همچنان که گاهی متوجه میشویم که افراد مختلف درباره موضوع واحد نظرها و باورهای متفاوت دارند و ما میکوشیم که بدانیم از میان آن نظرهای متفاوت کدام درست و کدام غلط است

شناخت چیست؟ آیا شناخت اساساً ممکن است؟ شناخت های ما تا چه اندازه ارزش دارند؟ راه های شناخت کدام اند؟ حدود و قلمرو شناخت چقد را ست؟ چرا میان شناخت افراد از یک موضوع تفاوت وجود دارد؟ / معرفت شناسی

معرفت شناسی بخشی از فلسفه است که به پدیده شناخت می پردازد و میکوشد به پرسش هایی درباره ابعاد گوناگون شناخت پاسخ دهد. معرفت شناسی همیشه جزئی از فلسفه بوده است. هنگامی که یلسوفی درباره موضوعاتی مانند هستی، جهان و انسان می اندیشد، ناگزیر درباره خود اندیشیدن و شناخت نیز دیدگاهی دارد.

افلاطون و ارسطو در یونان باستان، همچنین ابن سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا و علامه طباطبایی، از فیلسوفان دوره اسلامی و نیز دکارت، هیوم و کانت از فیلسوفان دوره جدید اروپا، همه درباره معرفت و شناخت بشر نظر داده اند. / کانت

سبب شد که شاخه معرفت شناسیِ فلسفه رشد بیشتری کند و فیلسوفان بیشتری در دوره جدید بدان بپردازند.

توجه ویژه کانت به شناخت

در گذشته برخی از مباحث معرفت شناسی در ضمنِ مباحث فلسفی طرح می شد امّا امروزه به علت طرح پرسش های جدّی و جدید درباره معرفت و ظهور دیدگاه های گوناگون، این بخش از فلسفه به صورت شاخه مستقلی درآمده که به آن معرفت شناسی یا نظریه معرفت میگویند.

معنا و مفهوم معرفت، روشن است و نیازی به تعریف ندارد. وقتی که از کودکی می پرسیم «می دانی توپت کجاست؟» و او میگوید « آری می دانم» نسبت به معنای «می دانم» آگاه است. اگر ابهامی هم از جهت کلمه و لغت باشد، حداکثر با بیان معادلی ابهام رفع می شود. مثلا میگوییم معرفت، همان دانستن و آگاهی نسبت به چیزی است. وقتی کسی میگوید توپ آنجاست بدین معناست که او به وجود توپ در آنجا آگاه و عالم است و ما به اِزای آگاهی او، یک توپ است که در آنجاست.

بله، امکان معرفت یک امر بدیهی و روشن است و نیازی به تحقیق و پیدا کردن دلیل ندارد همین که ما با طرف مقابل خود صحبت میکنیم، یا لیوان آبی را بر میداریم و می نوشیم، یا از عمل کسی خوشحال یا عصبانی میشویم، گویای آن است که ما به امکان شناخت خود پی برده ایم. آری اگر رفتاری غیر از این از ما سر می زد، می توانستیم بگوییم که در توانایی دانستن خود شک داریم.

جالب است بدانیم گاهی همین امر بدیهی نیز، چه در گذشته و چه در زمان حاضر، انکار شده است. سوفیست ها به تدریج به این نظر رسیده بودند که انسان توانایی رسیدن به حقیقت را ندارد و نمی تواند به علمی که مطابق با واقع باشد، برسد. یکی از این سوفیست ها «گُرگیاس» بود.

سوفیست ها که به علت استفاده از مغالطه های مختلف در گفت و گوها و در محاکم قضایی هر باطلی را حق جلوه می دادند، به تدریج به این نظر رسیدند که انسان توانایی رسیدن به حقیقت را ندارد و نمی تواند به علمی که مطابق با واقع باشد، برسد

او که در فن سخنوری بسیار توانا بود می گوید:«اولا چیزی وجود ندارد. ثانیا اگر هم چیزی وجود داشته باشد، برای انسان قابل شناخت نیست و انسان ابزار شناخت آن را ندارد. ثالثا اگر برای انسان قابل شناخت باشد، نمی تواند آن را به دیگری بیاموزد و منتقل نماید».

هم معنای معرفت و هم امکان رسیدن به آن برای هر انسانی روشن است.

خیر. شکاکیت مطلق، یعنی شک در اصل دانستن و همه دانسته ها، امکان پذیر نیست و اگر کسی چنین نظری بدهد، گرفتار یک تناقض شده و همین نظر او با شک مطلق سازگار نیست.

۱ -از طریق حل مجهولات و دست یابی به اطلاعات جدید در مورد عناصر و پدیده های جهان و گشودن شاخه های جدید دانش.

۲ -از طریق پی بردن به اشتباهات گذشتگان و تصحیح آنها

معرفت شناسی

فلسفه

کانت

مغالطه های

نیست

زمین

گرگیاس

ندارد

هجدهم

ارسطو_ اسلامی