نمونه سوالات تشریحی فصل 4 علوم و فنون ادبی یازدهم همراه با جواب تشریحی

چارچوب زبان همان چارچوب فارسی قدیم یعنی سبک خراسانی است که تا حدودی مختصات جدید یافته است. لغات فارسی اصیل قدیم کم شده و جای آن را لغات عربی گرفته است.می اندک اندک جای همی را گرفته است. در به جای اندر در حال جایگزین شدن است . به کارگیری حرف نشانه مر در کنار مفعول جمله کم شده است

درهم آمیختگی مختصات نو و کهن

فکر در این دوره با تاثیرپذیری از مسائل سیاسی و اجتماعی دستخوش تغییر شده است. بعد از حمله مغول و خدشهدار شدن غرور احساسات ملی ایرانیان نیاز به سخنان آرامش بخش و توجه به امور اخروی بیشترمیشود و این امر باعث رواج بیشتر تصوف می گردد. پرهیز از زهد ریایی توجه به صفا و پاالیش درون برتری عشق برعقل و امثال آنها مفاهیم و اندیشه های شعر این دوره را رقم می‌زنند .

خدشه دار شدن غرور و احساسات ایرانیان بعد از حمله مغول و نیاز به سخنان آرامش بخش و توجه به امور اخروی

بی اعتباری دنیا و اعتقاد به قضا و قدر .پرهیز از زهد ریایی ،توجه له صفا و پاالیش درون ، برتری عشق بر عقل

سبک خراسانی

سبک عراقی

 حسین واعظ کاشفی 

علاقه شدید آنان به ثبت وقایع مربوط به پدران و اجدادشان 

امیر علیشیر نوایی - زبان ترکی

ظهیر الدین بابر - زبان ترکی

در اندیشه ادیبان این دوره صنایع ادبی جای تعمق و تفکر را گرفت اما چون استعدادهای بزرگی در این اندیشه ندرخشیدند در کتابهای مصنوع و متکلف بیشتر به ظاهر سازی و تصنع پرداختند و استعاره های دور از ذهن و آوردن سجع های متوالی و بی روح روی آوردند 

 به علت کشتن یا متواری ساختن فضال و نابودی کتابخانه ها

به علت نبودن استادان بزرگ و از بین رفتن مراکز علمی

مدعیان عرفان به اقتضای زمان با مغوالن کنار آمده بودند اندکمدعیان عرفان به اقتضای زمان با مغوالن کنار آمده بودند اندک اندک اصالت خود را از دست دادند و به درسی کردن عرفان وشرح اصطالحات و پیچیده جلوه دادن مفاهیم آن پرداختند و در نتیجه در این دوره کتاب عرفانی مهمی به نثر نوشته نشد 

عراقی

زمینی

بیان و بدیع

خراسانی

عراقی

بیان .بدیع 

قصیده . غزل عارفانه وعاشقانه

زمینی و دست یافتنی

زمینی و دست یافتنی - معبود

خرد . عشق 

شادی گرا – غم گرا 

وصال – فراق

خراسانی

ظفر نامه شامی 

خراسانی

هشتم

مغول

ظفرنامه شامی

هفتم

تحقیق و تتبع

فکری

بیشتر_ تثبیت 

عراقی

عراقی

درهم آمیختگی مختصات نو و کهن

دوره تیمور

۱_ضعیف شدن نثر فنی و جایگزین شدن نثر ساده

 ۲ _ رواج یافتن تاریخ نویسی به شیوه ساده

۳_ ورود لغات ترکی و مغولی به زبان فارسی

۴_ ایجاد سستی و ضعف در ساخت دستوری جمل

۱_ داشتن چهارچوب سبک خراسانی

۲ _کم شدن لغات فارسی و جایگزین شدن لغات عربی

 ۳ _جایگزین شدن می به جای همی

۴_ جایگزین شدن در به جای اندر

۵_کم شدن نشانه مرد در کنار مفعول

۶_ در هم آمیختگی مختصات نو و کهن

در هم آمیختگی مختصات نو و کهن

۱_کاربرد بیشتر غزل و ثابت شدن جای تخلص در پایان غزل

۲_ توجه توجه بیشتر به بیان بدیع

۳ _ از رونق افتادن قصیده و رواج غزل عاشقانه و عارفانه

قصیده از رونق می‌افتد و کاربرد غزل با محتوای عارفانه و عاشقانه رواج پیدا می‌کند

پرهیز از زهد ریایی توجه به صفا و پالایش درون برتری عشق بر عقل امثال آنها مفاهیم و اندیشه‌های شعر این دوره را رقم می‌زند

۱_ آسمانی بودن معشوق

۲_ رواج بیشتر تصوف ، بی اعتباری دنییا

۳_ اعقتادبه قضا و قدر

۴_ برتری عشق بر عقل و پرهیز از عهد ریایی و توجه به صفای درون

۱_قرن ششم : نوشتن نثر ساده به نثر فنی

۲_قرن هفتم: ضعیف شدن نثر فنی

۳_ قرن هشتم: جایگزین شدن نثر ساده به جای نثر فنی

تاریخ نویسی از اوایل دوره مغول به خاطر علاقه شدید آنها به ثبت وقایع مربوط به پدران و اجدادشان شروع شد و در دوره تیموری هم ادامه یافت

۱_ یک کاسه شدن از صحت مطالب

۲_ سست شدن تحقیق در بین ادیبان

 ۳ _نوشته نشدن کتاب عرفانی مهم و در نتیجه از دست دادن اصالت مدعیان عرفان

کشته شدن

به علت کشته شدن یا متواری ساختن فضلا نابودی کتابخانه‌ها از صحت و اتقان مطالب کاسته شد و ضعف و انحطاط فکری این دوره را فرا گرفت

به خاطر نبودن استادان بزرگ و از بین رفتن مراکز علمی تحقیق و تتبع در بین علما ادیبان ضعیف شد

۱_ جایگزین شدن آرایه‌های ادبی به جای تفکر

۲_ پرداختن به ظاهرسازی و تصنع

۳_ روی آوردن به استعاره های دور از ذهن

۴_ آوردن سج‌های متوالی و بی‌روح

رواج روحیه عرفانی و اخلاقی- بیان مسائل عرفانی به شیوه درسی و شرح اصطلاحات عرفانی، نظیر طریقت (عرفانی علمی) و حقیقت (عرفان عملی). توجه به عرفان / (شرحِ راهِ رسیدن به خدا)

تاریخ‌نویسی از اوایل دوره مغول به سبب توجه آنها به زندگی اجداد خود شروع شده بود و در دورهٔ تیموری هم ادامه یافت. در تاریخ‌نویسی این دوره، توجه به نثر ساده رواج یافت تا عامهٔ مردم هم بفهمند؛ منتها باید توجه داشت که نثر سادهٔ این دوره فصیح و بلیغ نیست.

ویژگی فکری: توجه به امور اخروی، امور معنوی و اخلاقی. چنانکه در ابیات فوق، شاعر مقوله‌ ظلم را مورد عنایت قرار داده و هشدار می‌دهد که از اشک مظلوم باید هراسید؛ این مضمون برآمده از اوضاع سیاسی و اجتماعی این دوره است که به جهت حمله‌ مغول ایجاد شده است.

تشبیه فشرده: آتش (مشبّه‌به) است آب دیده‌ی مظلوم (مشبّه)

تشبیه گسترده: تو (مشبّه) چو (ادات تشبیه) شمعی (مشبّه‌به) … آتش ز شمع سر سوزد (وجه شبه)

ایدر

سبک عراقی