نمونه سوالات تستی فصل 8 علوم و فنون ادبی دوازدهم همراه با جواب تشریحی

به وفای دل من ناله برآید چنانک / چنبر این فلک شعوذه‌ گر بگشایید

به جهان پشت مبندید و به یک صدمهٔ آه / مهرۀ پشت جهان یک ز دگر بگشایید

سیا خون از جگر آرید سوی بام دماغ / ناودان مژه را راه گذر بگشایید

خبر مرگ جگر گوشهٔ من گوش کنید / شد جگر چشمهٔ خون، چشم عبر بگشایید

بلی- سه

 بلی- چهار

خیر- سه

خیر- چهار

گفته باشد مگرت ملهم غیب احوالم / این که شد روز سفیدم چو شب ظلمانی

در چه سال آنچه بیندوختم از شاه و وزیر / همه بر بود به یک دم فلک چوگانی

همه آفاق گرفت و همه اطراف گشاد / صیت مسعودی و آوازه شه سلطانی

دوش در خواب چنان دید خیالم که سحر / گذر افتاد بر اصطبل شهم پنهانی

روضهٔ پاک رضا دیدن اگر طغیان است / شاید ار بر ره طغیان شدنم نگذارند

چه سبب سوی خراسان شدنم نگذارند / عندلیبم به گلستان شدنم نگذارند

همه بر جاه همی ترسم و بر جان که مباد / جاه و جانی که تن‌آسان شدنم نگذارند

منم آن صبح نخستین که چو بگشایم لب / خوش فروخندم و خندان شدنم نگذارند

تنم از واسطه دوری دلبر بگداخت / جانم از آتش مهر رخ جانانه بسوخت

به جهان پشت نبندید و به یک صدمهٔ آه / مهرهٔ پشت جهان یک ز دگر بگشایید

منّت سدره و طوبی ز پی سایه مکش / که چوخوش بنگری ای سرو روان این همه نیست

 چه ملامت بود آن را که چنن باده خورد / این‌چه عیب است بدین بیخردی وین چه خطاست

برد او دل عاشقان آفاق / پیچید بر آن دو زلف چون شست 

اندر عجبم که چشم آن ماه / ناخورده شراب چون شود مست

زان چشم پر از خمار سر مست / پر خون دارم دو دیده پیوست

تا عزم جفا درست کرد او / دست همه عاشقانش بشکست

ما در خطر افتادیم از عشق چه گوییم / کان جا دل و جان و تن ما را خطری نیست

عشق رخ تو بابت هر مختصری نیست / وصل لب تو در خور هر بی‌خبری نیست

هر چند مه ما را از ما خبری نیست / دل برده‌ای از ما دل ما را اثری نیست

بر تو بدلی نارم دیگر نکنم یاد / هر چند که آرام تو جز با دگری نیست

 الف- د

الف- ج

ب- ج

د- ب

تا یقین آینهٔ حال زدود / صورتش ماضی مستقل بود

هستی تو صورت پیوند نی / تو به کس و کس به تو مانند نی

حیف است سخن گفتن با هر کس از آن لب / دشنام به من ده که درودت بفرستم

طناب عمر مرا دست روزگار گسیخت / هنوز رشتهٔ امّید از تو نگسستم

از آن به دیر مغانم می‌دارند / که آتشی که نمیرد همیشه در دل ماست

ما به کار جهان هرگز التفات نبود / رخ تو در نظر من چنین خوشش آراست

چنین که صومعه آلوده شد ز خون دلم / گرم به باده بشویید حق به دست شماست

دلم ز پرده برون شد کجایی ای مطرب / بنال هان که از این پرده کار ما به نواست

عنقا بر کرد سر، گفت: کز این طایفه / دست یکی پر حناست جعد یکی پرخضاب

اول غسلی بکن زین سوی نیل عدم / پس به تماشا گذر ز آن سوی مصر بقا

با اثر داغشان هر دم سلطان عشق / گوید خاقانیا خاک توام مرحبا

محنت چون خون و گوشت در تنم آمیخته‌ست / تا نشود جان ز تن زور نتوان شد رها

دل بر گرفت از من بُتم یکبارگی 

زیر نشین علمت کاینات 

دست کسی بر نرسد به شاخ هویّت تو

برشوم از نشاط دل وقت سحر به منظره 

کیسه هنوز فربه است با تو از آن قوی دلم / چاره چه خاقانی اگر کیسه رسد به لاغری

خاک شدم در تو را آب رخم چرا بری / داشتمت به خون دل خون دلم چرا خوری

از سر غیرت هوا چشم ز خلق دوختم / پردهٔ روی تو شدم پردهٔ من چرا دری

وصل تو را به جان و دل می‌خرم و نمی‌دهی / بیش مکن مضایقه زان که رسید مشتری

 گر چه من اینجا حدیث از سر جان می‌کنم / نزد تو آن‌جا سخن از سر و زر می‌رود

دور فلک بر دلم کرد ز جور آن چه کرد / خوی تو نیز از جفا یاری او می‌کند

عقل نه هم تای توست کز تو زند لاف عشق / می‌نشناسد حریف خیره‌سری می‌کند

به که ز بهر سخن برنگشاید زبان / نتواند که مرد سخن به پایان برد

قلب

ابدال

کاربرد فاعلاتن به جای فعلاتن

 تغییر کمیّت مصوّت کوتاه به بلند و بلند به کوتاه

جز از لب لعل جان ننوشم / غیر سر زلف او نگیرم

چو سحر گاه ز گلشن مه عیار بر آمد / چه بسی نعرهٔ مستان که ز گلزار برآمد

هله نومید نباشی که تو را یار براند / گرت امروز براند نه که فردات بخواند

 تو بسی سمن‌بران را به کنار در گرفتی / نفسی کنار بگشا بنگر کنار دیگر

بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه، قلب

بلند بودن هجای پایان مصراع، قلب

بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه، ابدال

کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند، حذف همزه

ملک کسری همه در قبضهٔ فرمان تو باد / که جهان باز نخواهد چو تو کس را آورد

بودم افتاده ز پا شوق تو دستم بگرفت / بر سر کوی توام بی سر و بی پا آورد

عقل چو با آفتاب رای تو را دید گفت / پایهٔ خورشید را سایهٔ یزدان شکست

مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم / جرس فریاد می‌دارد که بر بندید محمل‌ها

مخالفت نکنم آن کنم که فرمان است

که جهل پیش خردمند عذر نادان است

نه آبروی که گر خون دل بخواهی ریخت

هزار سختی اگر بر من آید آسان است

حذف همزه- ابدال

تبدیل مصوت کوتاه به بلند- ابدال

تبدیل مصوت کوتاه به بلند- حذف همزه

تبدیل مصوت کوتاه به بلند- تبدیل مصوت بلند به کوتاه

قلب

ابدال

فاعلاتن به جای فعلاتن

تغییر کمیت مصوت بلند به کوتاه و کوتاه به بلند

ز طلب، مطلب اگر خیر بود طالب را / طلب روی زمین هم طلب دنیا نیست

گرمی لالهٔ خونگرم مرا دارد داغ / ور نه مجنون مرا وحشتی از صحرا نیست

سر کشی در قدم کوه جواهر افشاند / وادی حرص به نزدیکی استغنا نیست

معنی عزلت اگر وحشت از آبادانی است / جغد در مرتبهٔ خویش کم از عنقا نیست

ابدال

قلب

تغییر کمیّت مصوّت‌ها

فاعلاتن به جای فعلاتن

گر مخیر بکنندم به قیامت که چه خواهی / دوست ما را و همه نعمت فردوس شما را

چشم کوته‌نظران بر ورق خوبان / خط همی‌بیند و عارف قلم صنع خدا را

آرزو می‌کندم شمع‌صفت پیش وجودت / که سراپای بسوزند من بی‌سر و پا را

گر سرم می‌رود از عهد تو سر بازنپیچم / تا بگویند پس از من که به سر برد وفا را

زاری آغاز کند او که همه خرد و بزرگ / همه یاریش کنند ارچه بدیدند یسار

‌روزی از معرفت و فقه بسوزد ما را / که بگویم که جنید است و ز شیخان کبار

چو از او داد بخواهیم از این بیدادی / او به یک لحظه رهاند همه را از آزادی

برهندی همه از ظلمت این نفس لئیم / گر از او یک نظری فضل بتابند بهار

ابدال

قلب

کوتاه تلفظ کردن مصوّت‌های بلند

بلند تلفظ کردن مصوّت‌های کوتاه

تغییر کمیّت مصوّت‌ها

استفاده از اختیار ابدال

استفاده از اختیار قلب

آوردن فاعلاتن به‌جای فعلاتن

دو- دو

دو- سه

سه- دو

 سه- سه

ایزد کو داد جوانی و ملک

شوخی نرگس نگر که پیش تو بشکفت

گوید یک چند باز جانب یزدان شناس

تویی که از دیرگاه رای خطاکار تو

ابدال

قلب

تغییر مصوت کوتاه به بلند 

آوردن فاعلاتن به جای فعلاتن

چو بشنوی سخن اهل دل مگو كه خطاست / سخن‌شناس نه ای جان من خطا اينجاست

می كوش به هر ورق كه خوانی / كان دانش را تمام دانی

بسم الله الرحمن الرحيم / هست كليد در گنج حكيم

كيسه هنوز فربه است با تو از آن قوی دلم / چاره چه خاقانی اگر كيسه رسد به لاغری

یک

دو

سه

چهار

چون درافتاده‌ام از پای و ندارم سر خويش / دست من گير و دل خسته به دست آر مرا

پای‌كوبان چو درآيند به دست‌افشانی / دست گيرند به يک جرعه سراندازان را

گرچه نقش تو خيالی است كه نتوان ديدن / همه شب چشم توام مست نمايند به خواب

هركه در عهد ازل مست شد از جام شراب / سر به بالين ابد باز نهد مست و خراب

آوردن فاعلاتن به جای فعلاتن

قلب

ابدال

بلند در نظر گرفتن هجای پایانی

قلب

ابدال

فاعلاتن به جای فعلاتن

تغییر کمیت مصوت بلند به کوتاه و کوتاه به بلند

حديث عشق نداند كسی كه در همه عمر / به سر نكوفته باشد در سرايی را

مرا به هيچ بدادی و من هنوز برآنم / كه از وجود تو مويی به عالمی نفروشم

اميدوار چنانم كه كار بسته برآيد / وصال چون به سر آمد فراق هم به سر آيد

گرم به گوشۀ چشمی شكست هوار ببينی / فلک شوم به بزرگی و مشتری به سعادت

می كوش به هر ورق كه خوانی / كان دانش را تمام دانی

چو بشنوی سخن اهل دل مگو كه خطاست / سخن‌شناس نه ای جان من خطا اينجاست

بسم الله الرحمن الرحيم / هست كليد در گنج حكيم

كيسه هنوز فربه است با تو از آن قوی دلم / چاره چه خاقانی اگر كيسه رسد به لاغری

جانم از غم به لب رسیده‌ی توست / دلم از دیده خون چکیده‌ی توست

با لب لعل روح پرور تو / جوهر روح پروریده‌ی توست

دل شوریدگان بی‌آرام / در سر زلف آرمیده‌ی توست

طوطی جانم از پی شکرت / ز آشیان بدن پریده‌ی توست

بس كه در مجلس ما رفت سخن ز آتش شوق / نفسی گرم نشد ديدهٔ احباب امشب

خوان زيبايی به نعمت‌های ناز آراست حسن / نعمت اين خوان گوارا باد مهمان تو را

ز پيش ديده تا جانان من رفت / تو پنداری كه از تن جان من رفت

حال نكو بگذرد، بخت مددها كند / طالع خود ديده‌ام، شاهد اين حال هست

به وفای دل من ناله برآید چنانک / چنبر این فلک شعوذه‌ گر بگشایید

به جهان پشت مبندید و به یک صدمهٔ آه / مهرۀ پشت جهان یک ز دگر بگشایید

سیا خون از جگر آرید سوی بام دماغ / ناودان مژه را راه گذر بگشایید

خبر مرگ جگر گوشهٔ من گوش کنید / شد جگر چشمهٔ خون، چشم عبر بگشایید

گفته باشد مگرت ملهم غیب احوالم / این که شد روز سفیدم چو شب ظلمانی

در چه سال آنچه بیندوختم از شاه و وزیر / همه بر بود به یک دم فلک چوگانی

همه آفاق گرفت و همه اطراف گشاد / صیت مسعودی و آوازه شه سلطانی

دوش در خواب چنان دید خیالم که سحر / گذر افتاد بر اصطبل شهم پنهانی