نمونه سوالات تشریحی فصل 15 تاریخ معاصر ایران همراه با جواب تشریحی

با روی کار آمدن دولت نظامی زاهدی ، فضای تیره ای در جامعه ایران حکم فرما شد.

فرمانداری نظامی تهران به سرتیپ تیمور بختیار سپرده شد.

بختیار که افسری بی رحم و خونریز بود برای استقرار و تثبیت حکومت کودتا، سرکوب نیروهای ضد کودتا و میهن دوست را آغاز کرد. عده بسیاری از مخالفان را دستگیر و زندانی کرد و عده ای از آنها تبعید و تیرباران شدند.

دکتر مصدق نیز پس ازدستگیری، در دادگاه نظامی محاکمه و به سه سال زندان محکوم شد و عملاً تا آخر عمر، در احمدآباد، روستایی در اطراف تهران، تحت نظر بود.

پس از کودتای 28 مرداد دوره هجدهم مجلس شورای ملی تشکیل شد

در آستانه برپایی انتخابات دوره هجدهم در محیط وحشت و خفقان آیت الله کاشانی و نهضت مقاومت ملی با مجلس فرمایشی که دست ساخته و مطیع حکومت کودتا بود، به مخالفت پرداختند.

با برقراری مجدد ارتباط میان دولت کودتا و انگلیس (سردنیس رایت) وارد تهران شد و دو دولت، ایران و انگلیس طی اعلامیه ای برقراری روابط سیاسی را اعلام کردند.

قرارداد کنسرسیوم نفت یک قرارداد استعماری بود که بین ایران و چند شرکت نفتی آمریکایی انگلیسی، فرانسوی و هلندی بسته شد.

این قرارداد با هدف بهره برداری از مخازن نفت ایران توسط حکومت دست نشانده شاه به ایران تحمیل شد.

این قرارداد که مغایر با قانون ملی شدن صنعت نفت بود مجدداً نفت ایران را زیر سیطره بیگانگان درآورد. کنسرسیوم اختلافات میان آمریکا و انگلستان را برسر مسئله نفت ایران حل کرد و همه ثمرات مبارزه ملت ایران در جریان نهضت ملی شدن نفت را بر باد داد.

یکی از بندهای قرارداد کنسرسیوم، پرداخت غرامت از سوی ایران به شرکت سابق نفت انگلیس و ایران بود. اما این پایان تاوان سنگین ملت ایران برای ملی کردن نفت نبود؛ بلکه تأسف بارتر از آن، حضور فزاینده مستشاران آمریکایی بود که به تدریج مقدرات سیاسی، اقتصادی و نظامی ایران را زیر سلطه نوین آمریکا برد.

سپهبد زاهدی، عامل اجرای کودتای 28 مرداد که خود را (تاج بخش) شاه می دانست به علت اشتهار به حیف و میل کمک های آمریکایی ها و بی اعتنایی به شاه، با کمک انگلیسی ها، کنار گذاشته شد.

حسین علاء

با روی کار آمدن حسین علاء، وزیر سابق دربار که در برابر شاه و نزدیکان او اراده و اختیاری نداشت، شاه گام مهمی در تحکیم قدرت استبدادی اش برداشت و معیار قدرت دولت، شخص او شد.

از حوادث مهم دوران نخست وزیری علاء،  پیوستـن ایـران به پیمان امنیتی بغـداد بود. پیمان بغداد به توصیه آمریکا ابتدا بیـن کشورهای ترکیه و عراق امضا شد و سپس پاکستان و ایران نیز به آن پیوستند.

ایـن پیمان با هدف کامل کردن حلقـه محاصره شوروی، به بهانه خطر کمونیسم و بـر مبنای نظریه آیزنهاور رئیس جمهور آمریکا، تشکیل شد.

شهید نواب صفوی رهبر فداییان اسلام از مخالفان سرسخت این پیمان بود؛ زیرا معتقد بود که ورود ایـران در پیمان بغـداد زمینه ساز سلطه نظامی آمریکا بـر ایران است.

پس از کودتای 28 مرداد آمریکایی ها تصمیم گرفتند ایران را به پایگاه اصلی قدرت خود در منطقه تبدیل کنند؛ بنابراین شاه که راه بقای خود را در تبعیت از آمریکا می دانست، به کمک مستشاران آن کشور به تشکیل سازمان مخوف ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) اقدام کرد.

اهمیت تأسیس ساواک از دیدگاه آمریکا به دو جهت بود:

1. همسایگی ایران با شوروی، به عنوان رقیب اصلی آمریکا
2. حفظ و تثبیت نفوذ آمریکا در ایران

اولین رئیس ساواک سپهبد تیمور بختیار، یکی از بی رحمترین افسران ارتش و فرماندار نظامی تهران بود.

نقش مهمی در شناسایی و سرکوب گروه های مخالف

در فروردین1336، حسین علاء از نخست وزیری استعفا کرد و دکتر منوچهر اقبال، وزیر دربار، به نخست وزیری رسید.

محمدرضا پهلوی که حکومتش با مشکل فقدان مشروعیت و نبود آزادی سیاسی روبه رو بود، برای جلب افکار عمومی، دست به تأسیس دو حزب ملیون (اکثریت) به رهبری نخست وزیر، دکتر اقبال، و حزب مردم (اقلیت) به رهبری اسدالله علم زد.

به رهبری نخست وزیر، دکتر اقبال

اسدالله علم

زاهدی

دکتر مصدق 

کنسرسیوم نفت

ایران _امریکا

بغداد 

پیمان بغداد 

نواب صفوی

محمدرضا شاه

مدنی

انگلیس