نمونه سوالات تشریحی فصل 26 تاریخ معاصر ایران همراه با جواب تشریحی

بیداری، از نظر لغوی به معنی هوشیاری و برخورداری فرد از آگاهی است.

بیداری اسلامی، به معنای حالت برانگیختگی و آگاهی در امت اسلامی، تجدید حیات اسلام در کالبد فرد و جامعه، دعوت مجدد به اسلام، احیای ارزش های اسلامی و بازگشت به خویشتن اسلامی است.

دین – اجتماعی

خاستگاه اولیه آن چهار کشور مهم ایران، مصر، عثمانی و هند بوده است.

شکست امپراتوری عثمانی از دولت های اروپایی و از دست دادن برخی مناطق مسلمان نشین، متفکران این منطقه را به بازنگری در افکارشان واداشت.

سلطه استعماری انگلستان بر این کشور، نقطه عطفی در تاریخ این کشور محسوب می شود و باعث شد اندیشمندان مصری را به تفکر وادارد.

تسلط استعمار انگلیس بر شبه قاره هند و شکست مقاومت مسلحانه مسلمانان هند در برابر انگلیسی ها سرآغاز بیداری دانشمندان مسلمان این منطقه بود.

1.  
2. آگاهی نسبت به عقب افتادگی های علمی، اقتصادی و اجتماعی جوامع اسلامی
3. آگاهی از پیشرفت های مادی و علمی جهان غرب و مقایسه آن با جوامع اسلامی
4. توجه به گذشته پرافتخار و پرشکوه جهان اسلام و موفقیت آن در ایجاد تمدن اسلامی
5. توجه به میراث علمی و غنی اسلام در عرصه های مختلف علوم و معارف بشری و نقش دانشمندان اسلامی در هدایت قافله بشری
6. توجه به خرافات، بدعت ها و کاستی های موجود در عرصه اندیشه دینی در جهان اسلام
7. توجه به تشتت، تفرقه و درگیری های فرقه ای در جوامع اسلامی
8. استبداد، ظلم، چپاول اموال و بی عدالتی حاکمان کشورهای اسلامی
9. وابستگی برخی از سردمداران جوامع اسلامی به کشورهای استعمارگر
10. استعمار کشورهای اسلامی و آگاهی به ابعاد و پیامدهای آن
11. آشنایی با مفاهیم جدید فکری، سیاسی و اجتماعی موجود در غرب، از قبیل آزادی، برابری، استقلال و....

1.  
2. تمایل برای بازگشت به اسلام راستین و اصیل
3. توجه به وحدت جهان اسلام
4. استعمار ستیزی و ضدیت با نظام سلطه
5. مبارزه با استبداد و دیکتاتوری حاکمان
6. مردمی بودن و حضور گروه های مختلف اجتماعی در آن

متفکران و اندیشمندان مسلمان عرب، یکی از راه های رفع عقب ماندگی را در بازگشت به اسلام اصیل و راستین دانستند.

بیداری اسلامی در شبه قاره هند ارتباط مستقیمی با ورود استعمارگران به هند و سلطه آنان بر این سرزمین داشت.

به دنبال استقلال پاکستان از هندوستان درسال 1326 ش/ 1947 م، شخصیت ها و جمعیت های اسلامی شیعه و سنی جریان بیداری اسلامی را پیش بردند. (نهضت فقه جعفری) که به رهبری مفتی جعفر حسین تأسیس شد، یکی از مهم ترین جریان های بیدارگری اسلامی در پاکستان بود.

نهضت فقه جعفری به رهبری مفتی جعفر حسین بود.

بیداری اسلامی دولت عثمانی در دو بخش شکل گرفت.

بخش مهمی از جریان بیداری اسلامی در عثمانی در واکنش به ناکامی در برابر تهاجم دولت های اروپایی و ورود امواج غرب گرایی به آن امپراتوری شکل گرفت که در قالب اصلاحات به مرحله اجرا در آمد.

بخش دیگری از بیداری اسلامی نیز به دلیل محدودیت های ایجاد شده در حوزه نفوذ علما و نیروهای مذهبی پدید آمد.

واکنش های احیاگرانه اسلامی غالبا از سوی پیروان طریقت ها، علما و طلاب علوم دینی بود.

پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی و شکل گیری کشور ترکیه، کمال آتاتورک در آن کشور به قدرت رسید.

او به دنبال غربی سازی ترکیه و جدایی دین از سیاست بود؛ به همین دلیل جنبش های اسلامی مخالف برنامه های خود را به شدت سرکوب کرد.

پس از مرگ آتاتورک، اسلام گرایان در ترکیه فرصت فعالیت پیدا کردند و مساجد، مؤسسات فرهنگی و نشریات مذهبی رونق یافت.

گروه های اسلام گرای ترکیه به دو شاخه سنت گرا و متجدد تقسیم شدند.

سنت گرایان از اساس مخالف غرب بودند.

متجددان در پی یافتن راهی برای سازش میان اصول دین و دستاوردهای دانش نوین بودند.

1. خودباختگی در برابر توسعه فنی، علمی و مادی تمدن غرب
2. تسلط تحصیل کردگان در جوامع غربی و شرقی در امور مدیریتی، فرهنگی و علمی جوامع اسلامی
3. استیلای نظامی غرب و شرق از طریق تهدید، اشغال و یا کودتا و ایجاد حکومت های دست نشانده و وابسته
4. غلبه روحیه یأس و ناامیدی بر افکار عمومی مسلمانان و از میان رفتن اعتماد به نفس آنها در امکان ایجاد تغییر و تحول بنیادین
5. ایجاد و غلبه روحیه سازش با حکومت های جائر در میان مسلمانان
6. رسوخ و نفوذ تفکرات مادی مکاتب سرمایه داری غرب و کمونیستی شرق در جوامع اسلامی
7. نبود رهبران قوی، آگاه و مردمی که بتوانند در آحاد جامعه وحدت و انسجام به وجود بیاورند.

1. تبدیل رهبری معنوی و مشی سیاسی امام خمینی به الگویی برای حرکت ها و خیزش های اسلامی
2. احیای کاربردهای دین در عرصه های داخلی و بین المللی
3. تغییر در مفاهیم رایج فلسفه سیاسی با ایجاد گفتمان دین محور و نظریه پردازی حول محور دین و به چالش کشیدن مفاهیم رایج در فلسفه سیاسی غرب و شرق
4. تبدیل ایران به ام القرای جهان اسلام
5. تبیین راهکارهای عبور از فرهنگ غرب و احیای فرهنگ اسلامی توسط امام خمینی و رهبران جمهوری اسلامی
6. ارائه الگوی جهانی از سوی امام خمینی برای نجات همه ملت ها و اثبات کارایی دین در عرصه جهانی
7. ارائه راهبرد (نه شرقی، نه غربی) در عرصه سیاست خارجی و نفی سلطه سیاسی استکبار شرق و غرب
8. حمایت از ملل محروم، مستضعف و تحت ستم در سرتاسر جهان
9. الهام گرفتن ملت های مسلمان از محتوای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
10. ارائه مدل عملی مردم سالاری دینی
11.  

بسترهایی که موجب شد جریان بیداری اسلامی در جهان اسلام از انقلاب اسلامی ایران تأثیر بپذیرد، وجود مشترکات و عناصر تقویت کننده همگرایی از جمله ایده واحد، دشمن مشترک، آرمان مشترک، وحدت گرایی و مردم مداری بوده است.

حضرت آیت الله خامنه ای در تعبیر بیداری، آن را (به ستوه آمدگی بشریت) و (بازگشت به هویت اسلامی و تمسک به اسلام) بیان می کنند.

ارائه الگو برای حرکت های آزادی خواهانه ضداستبدادی و ضد استعماری در بیداری اسلامی از جمله اهداف آیت الله خامنه ای در دوران رهبری بوده است.

آنچه من به طور قطع عرض می کنم، این است حرکتی که در منطقه ایجاد شده، حرکت ملت هاست، حرکت امت اسلامی است، حرکت با شعار اسلام است، حرکت به سمت اهداف اسلامی است و نشان دهنده بیداری عمومی ملت ها است.

رهبر انقلاب اسلامی، امام خمینی را مظهر بیداری اسلامی می دانند.

ویژگی دیگر اندیشه بیداری اسلامی در منظر آیت الله خامنه ای علاوه بر انطباق آن با اندیشه بیداری اسلامی امام خمینی، پیوستگی آن در خط اعتدال آرمان گرایی می باشد.

ایشان بیداری را حتی فراتر از اسلام و دنیای اسلام می دانند و معتقدند که این جنبش تا قلب اروپا هم پیش خواهد رفت. به همین دلیل ایشان در صدد بازتعریف واژه بیداری نیز برآمده اند و از واژگان و عباراتی چون (بیداری ملت ها)، (بیداری مردم)، (بیداری ملت های مظلوم)، (بیداری انقلابی)، (بیداری معنوی)، (بیداری ایمان)، (بیداری جهانی) و... نام برده اند.

بیداری اسلامی را تحقق وعده نصرت الهی می دانند و آن را نتیجه مقاومت آگاهانه امت اسلامی تلقی می کنند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی امواج بیداری اسلامی را از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون به سه دوره تقسیم می کند:

موج اول؛ پیروزی انقلاب اسلامی ایران؛

موج دوم؛ پس از فروپاشی کمونیسم؛

موج سوم؛ انقلاب های اخیر در کشورهای اسلامی.

تونس کشوری اسلامی در شمال آفریقاست که در کنار دریای مدیترانه واقع شده است.

به دلیل موقعیت جغرافیایی، سیاسی، تجاری و سوق الجیشی، نقش مهمی را در سیاست کلی آفریقا و کشورهای عربی برعهده دارد.

ژول فری، نخست وزیر اسبق فرانسه از تونس به عنوان (کلید خانه فرانسویان) یاد می کند.

فعالیت های سیاسی در تونس به دلایل مختلف، از جمله نزدیکی جغرافیایی با اروپا، آشنایی اکثریت مردم به زبان فرانسه، وجود مراکز متعدد آموزش عالی، رفت و آمد میلیون ها جهانگرد خارجی به خصوص اروپاییان، گسترش فعالیت مطبوعات و به طور کلی گسترش آگاهی های عمومی مردم، از سایر کشورهای منطقه و جهان عرب بیشتر است.

کوشش مردم تونس برای کسب استقلال و آزادی پس از جنگ جهانی دوم افزایش یافت و دولت فرانسه به ناچار استقلال آن کشور را به رسمیت شناخت و در سال 1335 ش/ 1956 م به عنوان کشوری مستقل شناخته شد.

نیروهای اسلام گرای تونس نیز به رهبری شیخ راشد الغنوشی تشکل و انسجام یافتند.

با بسترهای مناسبی که حزب النهضة ایجاد کرده بود، خودسوزی محمد بوعزیزی در اعتراض به حکومت دیکتاتوری بن علی، آتش در انبار باروت خشم مردم تونس افکند که به سقوط دیکتاتوری بن علی و فرار او به عربستان سعودی انجامید.

مصر در شمال قاره آفریقا و در کنار دریای مدیترانه و دریای سرخ قرار دارد.

موقعیت جغرافیایی و سوق الجیشی این کشور به ویژه وجود کانال سوئز در آن و همچنین همجواری با فلسطین اشغالی و کشورهای لیبی و سودان، باعث شده است که مصر در جغرافیای سیاسی منطقه نقش حساس و مؤثری را ایفا کند.

انگلیسی ها

سرهنگ جمال عبدالناصر، پس از آنکه قدرت را به دست گرفت، نظام مصر را جمهوری اعلام کرد.

ناسیونالیسم عربی را ایدئولوژی حکومتی خود قرار داد.

سکولار

فساد سیاسی و اقتصادی رژیم حسنی مبارک باعث رشد فعالیت ها و جنبش های اسلامی به ویژه جمعیت اخوان المسلمین شد که در نهایت موجب سرنگونی رژیم دیکتاتوری مصر و سقوط مبارک گردید.

کشور اسلامی لیبی در شمال آفریقا واقع شده است.

حکومت لیبی به رغم داشتن شالوده های اولیه اسلامی، دارای نوعی ایدئولوژی سیاسی سکولار مبتنی بر پان عربیسم بود.

سرهنگ معمر قذافی دیکتاتور لیبی، اسلام را ابزاری برای اجرای منویات خود می دانست.

قذافی در نخستین واکنش، قیام کنندگان را مشتی جوان وابسته به القاعده و مصرف کنندگان قرص های روانگردان توصیف کرد.

جمهوری یمن در جنوب شبه جزیره عربستان واقع است و دارای نژادهای عرب(86 درصد)، ترک، هندی، ایرانی و سومالیایی است.

بیش از 50 درصد یمنی ها شیعی مذهب اند که غالبا در منطقه صعده و شمال یمن ساکناند.

بعد از امام سجاد(ع)، زید بن علی(ع) را امام می دانند.

تظاهرات گسترده مردم یمن علیه رژیم دیکتاتوری علی عبدالله صالح بود.

علی عبدالله صالح از یمن گریخت ولی جانشین او نیز همان سیاست های غرب گرایانه را ادامه می دهد.

بحرین کوچک ترین کشور خاورمیانه است و پس از مالدیو کم وسعت ترین کشور در جهان اسلام می باشد.

بیش از 80 درصد مردم بحرین شیعه اند، اما حاکمیت سیاسی به اقلیت سنی تعلق دارد.

بحرین یکی از مراکز مهم تشیع در دنیا به شمار می آید. ارتباط و علاقه ساکنان این جزیره با مذهب تشیع به حدی محکم و قوی است که در نزد اهالی شبه جزیره و ساحل نشینان خلیج فارس، کلمه (بحرانی) مترادف با کلمه شیعی به کار می رود و اقلیت اهل سنت در این جزیره به نام (اهل البحرین) خوانده می شوند، نه بحرانی.

موج ناآرامی ها در بحرین از زمانی آغاز شد که درخواست برپایی مجدد پارلمان (که از سال 1354 ش/1975 م منحل شده بود) و همچنین درخواست برای به جریان انداختن قانون اساسی راکد مانده، از جانب امیر شیخ عیسی بن سلمان آل خلیفه، با بی اعتنایی روبه رو شد؛ حتی این درخواست با خشونت نظامی حکومت روبه رو شد.

1.  
2. آیت الله حاج شیخ محمد حسین نائینی
3. استاد حسن البناء
4. حضرت امام خمینی(ره)

آیت الله حاج شیخ محمد حسین نائینی

مرحوم نائینی برای اولین بار نظریه حکومت مشروطه مشروعه را در کتاب ارزشمند تنبیه الامة و تنزیه الملة تبیین و نوعی از مردم سالاری دینی را در مقابل دموکراسی سکولار غرب ارائه کرد.

استاد حسن البناء

استاد حسن البناء با رد مطلق تبعیت از فرهنگ غرب و حرکت در چارچوب اصول اسلامی و احیای قرآن و سنت، نهضت اخوان المسلمین را پایه گذاری کرد که بدون تردید اصیل ترین حرکت فکری در جریان بیداری اسلامی اهل سنت در عصر حاضر است.

دیدگاه جامع حضرت امام خمینی در کتاب ولایت فقیه برپایه های محکم قرآن و سنت و احادیث پیامبر و اهل بیت با پشتوانه فقه، عرفان، کلام، فلسفه و اجتهاد پویای اسلامی پاسخی به سؤالات مسلمانان محروم و تحقیرشده توسط فرهنگ استعمار و سرخورده از مکاتب تقلیدی چپ، راست و التقاطی بود.

ایمان، تقوا، اخلاص، هوشمندی، شجاعت و از خودگذشتگی امام نقش اساسی در عملی کردن نظریه ولایت فقیه داشت. 

فروپاشی جهان کمونیسم، حمله عراق به کویت و دو نوبت تهاجم امریکائیان به عراق و اشغال آن کشور، پیروزی حزب الله، حماس و جنبش جهاد اسلامی بر رژیم صهیونیستی در جنگ های 33 روزه لبنان، 22 روزه و ٨ روزه غزه که همگی این پیروزی ها در زمان رهبری امام خامنه ای رخ داده است.

1.  
2. احیای عزت و کرامت ملى
3. اسلام گرایی
4. ایستادگى در برابر نفوذ و سلطه غرب
5. مبارزه با رژیم جعلی صهیونیستی
6. مردمی بودن

1.  
2. مردمى بودن
3. اسلامی بودن
4. استکبار ستیزی

1.  
2. ایجاد شور و نشاط اجتماعی و احیای خودباوری دینی و اجتماعی در ملت های مسلمان
3. از بین رفتن حاکمان دیکتاتور و دولت های دست نشانده و سرسپرده به نظام سلطه
4. نفوذ و تحکیم روابط اسلامی بین ملت ها و دولت ها و فراهم شدن زمینه های همگرایی مسلمانان
5. فراهم آمدن فرصت برای پیگیری مطالبات منطقه ای و فرامنطقه ای خود به ویژه در مورد قدرت های سلطه گر
6. از میان رفتن یا تضعیف پایگاه ها و حامیان رژیم صهیونیستی در کشورهای اسلامی دارای تجربه بیداری اسلامی
7. قدرت گیری و رشد اقتدار جنبش های اسلامی در مقابل رژیم صهیونیستی، به ویژه جنبش های حماس، جهاد اسلامی فلسطین و حزب الله لبنان

سردار سپهبد شهيد حاج قاسم سلیمانی فرماندهی سخت کوش بود که از سالیان قبل در سمت يکی از فرماندهان جوان دفاع مقدس و سپس در مقام فرمانده سپاه قدس، تمام زندگیاش را صرف تحقق آرمان های بلند اسلام و انقلاب کرد.

شکل گیری و تقويت هسته های مقاومت در منطقه تا حدی زياد به تلاش های سپهبد سليمانی مديون است که از آن جمله میتوان حزب الله لبنان، حشدالشعبی عراق، فاطميون افغانستان، زينبيون پاكستان و ... را نام برد.

استکبار جهانی به سرکردگی شیطان بزرگ، آمریکا، حضور این فرمانده عاشق امت و نظام اسلامی را تحمل نکرد و در اولین ساعات جمعه، 13 دی ماه 1398ش در حمله موشکی ناجوانمردانه در فرودگاه بغداد او و برخی همرزمانش در جبهه مقاومت از جمله ابومهدی المهندس را طی يک عمليات تروريستی به شهادت رساند و چنين بود كه خون پاک اين رهرو راستين اباعبدالله الحسين به دست شقی ترین آحاد بشر بر زمين ريخته شد.

رهبر انقلاب این روز را یک (یوم الله) دیگر در تاریخ انقلاب اسلامی دانستند.

هر جا اخلاص بود، خدای متعال به اخلاص بندگان مخلصش برکت می دهد، کار برکت پیدا می کند، رشد و نمو پیدا می کند، کار به نحوی می شود که اثر آن به همه می رسد، برکات آن در میان مردم باقی می ماند؛ این ناشی از اخلاص است. نتیجه آن اخلاص، همین عشق و وفاداری مردم، همین اشک و آه مردم، همین حضور مردم، همین تازه شدن روحیه انقلابی مردم است. اما اینکه ما بیاییم این حوادث را تقویم کنیم، قیمت گذاری کنیم، قدر آنها را بدانیم و ببینیم که اندازه و قیمت این حوادث چقدر است؛ درصورتی تحقق پیدا می کند که ما به حاج قاسم سلیمانی، (شهید عزیز) و به ابومهدی، (شهید عزیز) به چشم یک فرد نگاه نکنیم؛ به آنها به چشم یک مکتب نگاه کنیم. سردار شهید عزیز ما را با چشم یک مکتب، یک راه، یک مدرسه درس آموز، با این چشم نگاه کنیم آن وقت اهميت و قدر و قيمت این قضیه روشن خواهد شد. اگر این جور شد، آن وقت این اجتماع مردم، این تجلیل و تعظیم مردم، تکریم مردم معنای دیگری پیدا می کند... ملت ایران نشان داد که از خط مجاهدت شجاعانه دفاع می کند، ملت ایران نشان داد که به نمادهای مقاومت عشق می ورزد، ملت ایران نشان داد که طرفدار مقاومت است، طرفدار تسلیم نیست.