نمونه سوالات تشریحی فصل 10 علوم تجربی نهم همراه با جواب تشریحی

اسطرلاب

خواجه نصیر الدین طوسی

کهکشانی

منظومه شمسی

خورشید

یک صد و پنجاه میلیون - یک واحد نجومی

فاصله­ ای - سال نوری

هیدروژن - هلیوم

نمی ­شود.

جنوب غربی

 بیشتری

مریخ - زحل

سیاره

درونی - تیر - ناهید - زمین - بهرام

ماه - زمین

سه - 24

سیاره­ ها - قمرهای آن - سیارک

مریخ - مشتری

دریاها و اقیانوس ­ها

شهاب

بهرام (مریخ)

سطح کره ماه

رصدخانه، جداول دقیق نجومی و اسطرلاب

منجمان قدیمی از اسطرلاب برای تعیین زاویه ارتفاع ستارگان و سایر مطالعات نجومی استفاده می ­نمودند.

در قرن هفتم هجری به همت خواجه نصیرالدین طوسی

حدود ۴۰۰ سال پیش گالیله با ساخت تلسکوپ و رصد آسمان به وسیله آن پنجره جدیدی به سوی شناخت دقیق ­تر جهان گشود.

دوران کهکشانی؛ به علت استفاده از تجهیزات مدرن و تلاش در جهت کشف ناشناخته ­های جهان، دوران کهکشانی نام ­گذاری نمودند.

کهکشان، مجموعه ­ای عظیم از ستارگان، گازها، گرد و غبار و فضای بین ستاره ­ای است که تحت تأثیر نیروی جاذبه گرانشی متقابل، در کنار هم، جمع شده ­اند.

منظومه شمسی بخش بسیار کوچکی از کهکشان راه شیری است، کهکشان ما خود بخش بسیار کوچکی از جهان هستی (کیهان) است و کیهان خود از میلیاردها کهکشان دیگر تشکیل شده است.

خورشید خورشید تنها ستاره منظومه شمسی است که نور و گرمای مورد نیازمان را تأمین می­ کند.

فاصله زمین تا خورشید حدود یکصد و پنجاه میلیون کیلومتر است، به این فاصله یک واحد نجومی می ­گویند.

به فاصله ­ای که نور در مدت زمان یک سال طی می­ کند یک سال نوری گفته می­ شود. در علم نجوم برای بیان فواصل خیلی دور از واحد سال نوری استفاده می­ شود.

خورشید کره ­ای عظیم از گازهای داغ است که از ۷۳ درصد هیدروژن، ۲۵ درصد هلیوم و ۲ درصد گازهای دیگر تشکیل شده است.

به طور مداوم هیدروژن به هلیوم تبدیل می ­شود. این تبدیل همراه با کاهش جرم و تولید انرژی به صورت گرما و نور است.

وقتی به آسمان نگاه می­ کنیم ممکن است تعدادی از ستارگان به شکل­ های خاصی دیده شوند این شکل ها را به اشیاء و حیوانات تشبیه می­ کنند و به آنها صورت فلکی می ­گویند. مانند دب ­اکبر و دب ­اصغر

1) هر یک از صورت ­های فلکی در زمان و موقعیت خاصی قابل دیدن هستند به همین دلیل در گذشته به عنوان تقویم از آنها استفاده می­ شد.

2) از ستارگان و صورت­ های فلکی برای جهت­ یابی در شب نیز می­ توان استفاده کرد.

در شهرهای نسبتاً بزرگ به دلیل وجود نور فراوان لامپ ­های روشنایی در آسمان شهر، امکان رؤیت ستارگان در شب به خوبی وجود ندارد به این پدیده آلودگی نوری می­ گویند.

آلودگی نوری، آلودگی هوا، وجود ابرها در آسمان.

با استفاده از نور خورشید می ­توان جهت­ یابی کرد.

به سمت جنوب غرب

۱) جهت جنوب جغرافیایی

2) زاویه انحرف قبله نسبت به جنوب جغرافیایی

منظومه شمسی شامل هشت سیاره و قریب به دویست قمر طبیعی، چند خرده سیاره میلیون­ ها سیارک و اجسام سنگین دیگر است که حجم بزرگی از فضا را اشغال کرده­ اند و همگی به دور خورشید می­ چرخند.

 از ابر عظیم و چرخانی متشکل از گاز و غبار به نام سحابی خورشیدی تشکیل شده ­اند.

سیاره به جرمی گفته می­ شود که در مداری به دور خورشید می­ چرخد و دارای جرم کافی برای ایجاد شکل کروی و جذب اجرام کوچک ­تر اطراف مدار خود باشد سیاره از خود نور ندارد، دور یک ستاره در گردش است و ممکن است دارای یک یا چند قمر باشد.

1) سیارات سنگی یا درونی که شامل: تیر (عطارد)، ناهید (زهره)، زمین (ارض) و بهرام (مریخ) است.

2) سیارات گازی یا بیرونی که شامل: مشتری (برجیس)، کیوان (زحل)، اورانوس و نپتون می­ باشد.

به جرمی آسمانی که تحت تاثیر نیروی گرانش به دور یک سیاره در گردش است قمر گفته می­ شود.

زمین تنها دارای یک قمر است که ماه نام دارد ماه با سرعت متوسط یک کیلومتر در ثانیه در مدار بیضی به دور زمین می ­گردد. فاصله متوسط مدار چرخش ماه به دور زمین حدود ۳۸۰ هزار کیلومتر است.

آنها بر اساس کاربردهای خود در مدارهای معین و ارتفاع متفاوتی به دور زمین می­ گردند.

1) ماهواره مخابراتی: امکان ارتباطات تلفنی، ارسال برنامه رادیویی و تلویزیونی و امواج راداری تعیین موقعیت و مسیریابی (GPS): کمک به تشخیص موقعیت و جهت ­یابی

2) ماهواره هواشناسی: کمک به پیش­بینی وضع هوا

این سیستم از ۲۴ ماهواره تشکیل شده است. هرگاه یک دستگاه (GPS) در زمین روشن می­ شود با سه ماهواره نزدیک ارتباط برقرار می ­کند و موقعیت نقطه مورد نظر مشخص می­ شود.

بیش از ۹۰ درصد سیارک ­ها در ناحیه به نام کمربند اصلی سیارک­ ها که بین مدار مریخ و مشتری واقع شده است، قرار دارند.

سنگ­ های فضایی هستند که وارد جو زمین شده و با سطح زمین برخورد می­ کنند. بیشتر شهاب سنگ­ها در اقیانوس سقوط می­ کنند. برخورد شهاب سنگ با ماهواره­ ها یا سفینه های فضایی می­ تواند سبب اختلال یا از بین رفتن این ابزارها شود.

قطعاتی از سنگ و غبار رها شده از مدار سیارک ­ها، در هنگام ورود جوّ زمین می­ سوزند و تیرهای درخشان نور دیده می ­شود، به این نورها شهاب می­ گویند.

مریخ؛ سایر سیارات منظومه شمسی قابلیت حیات را ندارند. ولی هزاران سیاره فرا خورشیدی وجود دارد که انسان سعی دارد با ارسال سفینه فضایی اطلاعات بیشتری کسب کند.

وسیله ­ای در گذشته که برای تعیین زاویه ارتفاع ستارگان و سایر مطالعات نجومی استفاده شده است.

تلسکوپ که بوسیله آن کرات و ستاره های آسمان را نگاه می کنند.

1) مشاهده آسمان و مطالعه اجرام آسمانی

2) ساخت ابزارهای نجومی مانند اسطرلاب

3) احداث رصدخانه و ارائه جدول دقیق نجومی

قرن هجدهم میلادی تاکنون را دوران کهکشانی نام ­گذاری نمودند زیرا امروزه دانشمندان با بهره ­گیری از تجهیزات مدرن در صدد کشف ناشناخته ­های جهان هستی می­ باشند.

کهکشان مجموعه­ ای عظیم از ستارگان گازها گرد و غبار و فضای بین ستاره ­ای است که تحت تاثیر نیروی جاذبه گرانشی متقابل در کنار هم جمع شده ­اند.

به فاصله زمین تا خورشید که ۱۵۰ میلیون کیلومتر است یک واحد نجومی می ­گویند.

فاصله این ستاره ۴ واحد نجومی است.

به فاصله ­ای که نور در مدت زمان یک سال طی می ­کند سال نوری می ­نامند.

هیدروژن و هلیوم، پس از هیدروژن و هلیم، عنصرهای سنگین از سازندگان دیگر خورشیداند که عبارتند از: اکسیژن، کربن، نئون و آهن و ... این عنصرها سازنده 69/1% از جرم خورشیداند که خود این مقدار 5628 برابر جرم زمین است.

موقعیت ستارگان در آسمان به گونه­ ایست که وقتی به آنها نگاه می ­کنیم تعدادی از آنها ممکن است به صورت­ ها و شکل­ های خاصی دیده شوند این شکل­ ها را به اشیا و حیوانات تشبیه می ­کنند و به آن صورت فلکی می ­گویند.

1) استفاده به عنوان تقویم در گذشته

2) استفاده در جهت­ یابی شبانه

ابتدا صورت فلکی دب اکبر را پیدا کنید ستاره ششم را به ستاره هفتم با یک خط وصل کنید و خط را حدود 5 برابر فاصله بین دو ستاره امتداد دهید (مطابق شکل)، به ستاره ­ای خواهید رسید که چندان هم پرنور نیست آن ستاره قطبی است وقتی رو به آن بایستید به سمت قطب شمال زمین ایستاده ­اید.

1) آلودگی نوری

2) آلودگی هوا

3) وجود ابر در آسمان

قطب نما و زاویه انحراف قبل از جنوب به سمت غرب در آن شهر

منظومه شمسی از ابر عظیم و چرخانی متشکل از گاز و غبار به نام سحابی خورشیدی تشکیل شده است.

سیارات به اجرامی گفته می ­شوند که در مداری به دور خورشید می­ چرخند و دارای جرم کافی برای ایجاد شکل کروی و جذب اجرام کوچک­ تر اطراف مدار خود می­ باشند.

1) در مدار مشخص دور خورشید بچرخد از خود نوری ندارد.

2) جرم کافی برای ایجاد به اجرام کوچک اطرافش داشته باشد.

به دو دسته:

۱) گروه اول (سیارات سنگی یا درونی): تیر - ناهید - زمین - بهرام

۲) گروه دوم (سیارات گازی یا بیرونی): مشتری - کیوان - اورانوس - نپتون

همگی بزرگ­تر از زمین هستند طول سال بیشتری از زمین دارند و دارای قمر هستند.

تیر (عطارد) - ناهید (زهره)

با اینکه عطارد از زهره به خورشید نزدیک­ تر است ولی زهره داغ­ ترین سیاره منظومه شمسی است.

نپتون؛ زیرا فاصله زیادی تا خورشید دارد پس در مدار بزرگ ­تر و طولانی­ تری باید بچرخد تا یک دور به دور خورشید را بزند.

به جرمی آسمانی که تحت یک نیروی گرانش به دور یک سیاره در گردش است قمر می ­گویند.

زمین

ماهواره­ هایی که در مدار معینی به دور زمین می ­چرخند قمر مصنوعی نام دارند.

ماهواره­ های مخابراتی – ماهواره ­های هواشناسی - GPS

بیش از ۹۰ درصد سیارک­ ها و سنگ­ های فضایی در ناحیه ­ای به نام کمربند اصلی سیارک­ ها که بین مدار مریخ و مشتری واقع شده است تمرکز یافته ­اند.

در ناحیه ­ای بین مدار مریخ و مشتری

سنگ ­های فضایی که وارد جو زمین می ­شوند و به سطح زمین برخورد می­ کنند شهاب سنگ یا شخانه نام دارند.

اقیانوس ­ها و دریاها، زیرا بیشتر سطح زمین را آب دریاها و اقیانوس ­ها فرا گرفته است. (بیش از ۷۰ درصد)

1) سنگی

2) آهنی

3) سنگی - آهنی

تیرهای درخشان نور که شب­ ها در آسمان به سرعت می­ گذرند شهاب نام دارند شهاب ­ها قطعاتی از سنگ و غبار هستند که بعد از برخورد یا جو زمین می ­سوزند و نور تولید می ­کنند.