نمونه سوالات تشریحی فصل 12 مطالعات اجتماعی نهم همراه با جواب تشریحی

انگلستان

عباس میرزا

امير كبير

ایجاد مدرسه­ های جدید

بیروت - استانبول

ناصرالدین شاه قاجار

قاجار

نهضت تنباکو

پس از مرگ عباس میرزا، فتحعلی شاه فرزند عباس میرزا را به نام محمد میرزا به ولیعهدی برگزید.

1. متوجه پیشرفت­ های علمی صنعتی و نظامی آن کشور و دیگر کشورهای اروپایی شد.
2. متوجه شد که روس­ها به دلیل برخورداری از دانش و تجهیزات پیشرفته نظامی بود که پیروز شدند.
3. به این نتیجه رسید که باید تغییراتی در کشور ایجاد کند.

1. افرادی را برای فراگیری علوم و فنون جدید و تحصیل در رشته ­های فنی، نظامی و پزشکی به اروپا فرستاد.
2. برای آگاهی از اوضاع کشورهای اروپایی دستور داد کتاب­ هایی را در موضوع تاریخ آن کشورها به فارسی ترجمه کنند.

1. شورش در ایالت ­ها.
2. دخالت ­های خارجی.
3. بی ­نظمی و اختلال در امور کشوری و لشکری.
4. خالی بودن خزانه.

امیرکبیر بعد از برقرار کردن امنیت و آرامش، اقدامات اصلاحی گسترده ­ای را برای نوسازی تشکیلات حکومتی و مبارزه با مفاسد اداری و اقتصادی آغاز کرد در سیاست خارجی ویژه ­ای به حفظ استقلال کشور داشت و درصدد قطع نفوذ و دخالت­های روسیه و انگلستان در ایران بود. یکی از مهم­ ترین اقدامات او تأسیس مدرسۀ دارالفنون بود.

او فرستادن دانشجو به خارج از کشور را کافی نمی ­دانست، برای همین تصمیم مدرسه ­ای به سبک مدرسه­ های اروپایی در ایران تأسیس کند تا تعداد بیشتری از ایرانیان علوم و فنون جدید را در داخل کشور بیاموزند.

کشورهای روسیه و انگلستان علاوه بر اینکه بخش ­های پهناوری از خاک ایران را از آن جدا کردند، برای نفوذ اقتصادی در کشور ما به رقابت پرداختند. آنها در دوره ناصرالدین شاه به امتیازهای اقتصادی مهمی مانند: بانک استخراج معادن نفت، بهره برداری از جنگل و شیلات در ایران دست یافتند.

1. صنعت و بازرگانی ایران آسیب فراوانی دید.
2. شرکت­ های بازرگانی خارجی در بیشتر شهرهای ایران شعبه ­هایی تأسیس کردند و به خرید و فروش مشغول شدند.
3. چون شرکت ­های خارجی، عوارض گمرکی پرداخت نمی­ کردند، تولیدات داخلی قادر به رقابت با آنها نبودند.
4. تولیدکنندگان و بازرگانان چون نمی ­توانستند با آنها رقابت کنند، روز به روز ضعیف ­تر می شدند.

در دورۀ ناصرالدین شاه امتیاز انحصاری خرید و فروش تنباکو در ایران به مدت ۵۰ سال به یک فرد انگلیسی به نام تالبوت واگذار شد. بر اساس این امتیاز، ایرانی­ها نمی ­توانستند محصول توتون و تنباکوی خود را به کسی غیر از تالبوت بفروشند. در مقابل، تالبوت نیز متعهد شده بود که هر سال ۱۵ هزار لیره به علاوه 4/1 سود سالانۀ خود را به حکومت ایران بپردازد.

اعتراض به واگذاری امتیازهای اقتصادی به بیگانگان

بعد از واگذاری امتیاز خرید و فروش انحصاری توتون و تنباکو به تالبوت مردم به ویژه بازرگانان در شهرهای مختلف اعتراض کردند اما ناصرالدین شاه به آنها توجهی نکرد. آیت الله میرزا حسن شیرازی مرجع تقلید شیعیان در سامرا، در حمایت از نهضت، استفاده از توتون و تنباکو را حرام اعلام کرد. این حکم موجب شد که مردم و حتی کارکنان کاخ نیز قلیان ­ها را بشکنند. با اوج گرفتن نهضت ناصرالدین شاه امتیاز را لغو کرد و به تالبوت غرامت پرداخت.

نهضت تنباکو، نخستین حرکت جدی مردم برای رهایی از نفوذ و سلطه خارجی و ایستادگی در برابر ستم داخلی بود. پیروزی این نهضت، حس اعتماد به نفس و روحیۀ مقاومت و مبارزه را در مردم تقویت کرد.

ایرانیان را متوجه پیشرفت های علمی و صنعتی کشورهای اروپایی کرد .

1- فرستادن افرادی به انگلستان برای فراگیری علوم و فنون جدید 2- برای آگاهی از اوضاع کشورهای اروپایی ، دستور داد کتاب هایی را درموضوع تاریخ آن کشور ها به فارسی ترجمه کنند.

مشکلات بزرگی از قبیل شورش در ایالت ها ، دخالت های خارجی ، بی نظمی و اختلال امور کشوری و لشکری و خالی بودن خزانه .

برای نوسازی و کارآمدی تشکیلات حکومتی و مبارزه با مفاسد اداری و اقتصادی . او در سیاست خارجی درصدد قطع نفوذ و دخالت های روسیه و انگلستان در ایران بود .

تا تعداد بیشتری از ایرانیان علوم و فنون جدید را در داخل کشور بیاموزند. برای کشور باز نشود.

ایجاد مدرسه های جدید بود .

اعتراض به واگذاری امتیازهای اقتصادی به بیگانگان و قیام علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی .

در دوره قاجار افرادی پیش گام تأسیس مدرسه هایی به سبک اروپایی در ایران شدند ، از جمله میرزا حسن رشدیه که در بیروت و استانبول با این نوع آموزشگاه ها و شیوه ی فعالیت آنها آشنا شده بود . او در زادگاهش تبریز و شهرهای مشهد ، تهران و قم چندین مدرسه ی جدید تأسیس کرد .

تأسیس مدرسه دارالفنون – وی فرستادن دانشجو را به اروپا کافی نمی دانست . بنابراین تصمیم گرفت مدرسه ای به سبک اروپایی در ایران تأسیس کند تا تعداد بیشتری از ایرانیان علوم و فنون جدید را در داخل کشور بیاموزند . همچنین دستور داد معلمانی از کشورهایی جز روسیه و انگلیس برای تدریس در مدرسه دارالفنون استخدام شوند .

زیرا او به خوبی تفاوت سپاه ایران را با ارتش روسیه که آموزش دیده و مجهز به سلاح های جدید بود ، تشخیص داد و به اهمیت صنایع نظامی پی برد . همچنیم متوجه شد که با وجود تعداد زیاد سپاهیان ایران ودلاوری و فداکاری آنها ، روس ها به دلیل برخورداری از دانش و تجهیزات پیشرفته ی نظامی پیروز شدند .