نمونه سوالات درست و نادرست فصل 3 فارسی دهم همراه با جواب تشریحی

فعل شدن در جمله روزی به در ان گرمابه شدیم است

کتاب سیایت نامه از خواجه نظام الملک توسی است

ساختمان واژه بودار با وادار متنفاوت است

در عبارت مرگت چنان زندگی را به سخره گرفت که مردنی چنان غبطه بزرگ زندگانی شد واژه غبطه درست نوشته شده

در عبارت مرگت گنان زندگی را به سخره گرفت که مردنی چنان غبطه بزرگ زندگانی شد عظمت ضامن روام جهان شد واژه عظمت نادرست نوشته شده است

در عبارت شب از چشم تو اذامش را به وام دارد و طوفان از خشم تو خروش را با بیت گر خلق همه در پی ترتیب کلامند گوش دل مادذ پی تاثیر‌کلام است ارتباط مفهومی دارد

کاینات معنی ماسوا است

شاعر در بیت زیر، برای بیانِ «علّتِ سرسبزیِ همیشگیِ درختِ سرو» از ارایه حسن تعلیل استفاده کرده

«چو سرو از راستی بَرزد عَلَم را / ندید اندر جهان تاراجِ غم را»

عبارت «چگونه این چنین که بلند بر زبر ماسوا ایستاده‌ای  /  در کنار تنور پیر‌زنی جای می‌گیری،  /  و زیر مهمیز کودکانه بچگکان یتیم  /  و در بازار تنگ کوفه .... ؟» با عبارت دمام شراب الم (درد) در کشند  /  و گر تلخ بینند، دم در کشند ارتباط مفهومی کمی دارد

شعر «در سایه‌سار نخل ولایت» در قالب سپید سروده شده است

عبارت «شب از چشم تو، آرامش را به وام دارد  /  و طوفان، از خشم تو، خروش را» با عبارت آتش فروز قهر تو، آیینه‌دار لطف تو  /  هم مغرب ادبار‌ها، هم مشرق اقبال‌ها متناسب است

آبادمعنی کلمه «عمارت» نیست

در شعر زیر یک غلط املایی وجود دارد

«مور، چه می‌داند که بر دیواره اهرم می‌گزرد  /  یا بر خشتی خام  /  هیچ فرمانروا را ندیده بودم  /  که پای افزاری وصله‌دار به پا کند چگونه این چنین که بلند  /  در کنار تنور پیرزنی  /  جای می‌گیری  /  و زیر مهمیز کودکانه بچگان یتیم  /  و در بازار تنگ کوفه.»

دیوار‌های شهر را از عدالت بساز. معنی عبارت «شهر را از عدل، دیوار کن» است

عبارت من غلام نظر آصف عهدم کاو را  /  صورت خواجگی و سیرت درویشان است به عبارت «پیش از تو، هیچ اقیانوس را نمی‌شناختم  /  که عمود بر زمین بایستد ....  /  پیش از تو، هیچ فرمانروا را ندیده بودم  /  که پای افزاری وصله‌دار به پا کند،  /  و مشکی کهنه بر دوش کشد» نزدیک‌ است

آفرین بر خداوندی که بهترین آفرینندگان است معنی عبارت «تبارک الله احسن الخالقین» است

عزمت ضامن دوام جهان شد.

قصد، اراده

در شعر زیر آرایه تشبیه‌وجود ندارد

«شعر سپید من، رو‌سیاه ماند  /  که در فضای تو، به بی‌وزنی افتاد  /  هر چند، کلام از تو وزن می‌گیرد  /  وسعت تو را چگونه در سخن تنگ‌مایه بگنجانم؟  /  تو را در کدام نقطه باید به پایان برد؟  /  فتبارک الله، تبارک الله  /  تبارک الله احسن الخالقین  /  خجسته باد، نام خداوند  /  که نیکو‌ترین آفریدگاران است  /  و نام تو  /  که نیکو‌ترین آفریدگانی!»

در بیت خجسته باد نام خداوند، نیکو‌ترین آفریدگاران  /  که تو را آفرید کنایه وجود ندارد

در شعر زیر حذف به قرینه معنوی    صورت گرفته است

«شفق آینه دار نجابتت»

نمودار گروه اسمی پشتکار ستودنی این دانشمندبایکدیگر متفاوت است

توضیح مقابل خیبر = نام یکی از جنگ‌های پیش از اسلام که حضرت علی (ع) با گشودن در آن موجب پیروزی سپاه اسلام شد. کلمه نادرست است

مفهوم سطر آخر این شعر عقل از درک عظمت تو عاجز است 

«چندان تناوری و بلند / که به هنگام تماشا / کلاه از سر کودک عقل می‌افتد»

نقش واژگان مشخص شده مضاف‌الیه - نهاد - مضاف‌الیه - صفت است

«شعر سپید من، رو سیاه ماند  /  که در فضای تو،  /  به بی‌وزنی افتاد  /  هر چند، کلام از تو وزن می‌گیرد  /  وسعت تو را،  /  چگونه در سخن تنگ‌مایه بگنجانم؟»

عبارت «شرف المکانُ بالمَکین» (ارزش هر جای به کسی است که در آن قرار دارد) با کدام مصراع‌های درس «پاسداری از حقیقت» ارتباط مفهومی دارد؟هیچ گودالی چنین رفیع ندیده بودم

در حضیض هم می‌توان عزیز بود

در شعر زیر آرایه‌ ایهام به کار نرفته است

«بر تالابی از خون خویش در گذرگاه تاریخ ایستاده‌ای با جامی از فرهنگ»

عبارت «شب از چشم تو، آرامش را به وام دارد  /  و طوفان، از خشم تو، خروش را» با عبارت آتش فروز قهر تو، آیینه‌دار لطف تو  /  هم مغرب ادبار‌ها، هم مشرق اقبال‌ها متناسب است

تو این دور و زمانه به کسی نمی‌شود اطمینان کرد، عجب روزگاری است.

عبارت «چگونه این چنین که بلند بر زبر ماسوا ایستاده‌ای  /  در کنار تنور پیر‌زنی جای می‌گیری،  /  و زیر مهمیز کودکانه بچگکان یتیم  /  و در بازار تنگ کوفه .... ؟» با دمام شراب الم (درد) در کشند  /  و گر تلخ بینند، دم در کشند ارتباط مفهومی کمتری دارد

افرین بر خداوندی که بهترین آفرینندگان است. معنی عبارت «تبارک الله احسن الخالقین» است

هرچه در سوی تو، حسینی شد / دیگر سو یزیدی

هر چیزی و هر کسی که به سوی تو آمد و طرفدار تو شد، بر حق است و هر چه که از تو گریزان شده و مقابل تو ایستاد، بر باطل است.

در «و عزمت، ضامن دوام جهان شد / که جهان با دروغ می‌پاشد / و خون تو امضای راستی است ...» استعاره و تشبیه را بیابید.

ضامن شدن عزم: تشخیص / تشبیه خون به امضا

در سرودۀ زیر، رابطۀ معنایی بین واژه‌های مشخّص شده، از کدام نوع است؟

«هیچ گودالی چنین رفیع ندیده بودم / در حضیض هم می‌توان عزیز بود / از گودال بپرس

تضاد 

با توجّه به الگوی داده شده، گروه اسمی را کامل کنید. 

شعر شاعر ایران - شعر کتاب ما

شاعر در سرودهٔ زیر، چه نسبتی به «عقل» داده است؟

«چندان تناوری و بلند/ که به هنگام تماشا / کلاه از سر کودک عقل می‌افتد.»

ناتوان یا متعجّب

ساختمان واژه وادار بابودار فرق دارد

درعبارت ما را با انعام و اکرام به راه دریا گسیل کرد چنان که در کرامت و فراق به پارس رسیدیم. غلط املایی وجود دارد؟

عبارت به شدتی که از روزگار پیش آید، نباید نالید و از فضل و رحمت کردگار ناامید نباید شد. در سفرنامۀ ناصرخسرو، او را وادار کرد دعای زیر را بر زبان بیاورد

«خدای تبارک و تعالی، همۀ بندگان خود را از عذاب قرض و دین فرج دها، بحق الحق و اهله»

مفهوم عبارت دلاک و قیم درآمدند و خدمت کردند: احترام و بزرگداشت نادرست است

عبارت دیار دشمن وی را به منجنیق چه حاجت؟   /   که رعب او متزلزل کند بروج حصین رابا عبارت زیر تناسب مفهومی دارد

«این سگ امین من بود، بر این گوسفندان، و هیچ گرگ از بیم او گرد گوسفندان من نیارستی گشت.»

کتاب «سیاست نامه» اثر چه خواجه نظام الملک توسی است

معنی درست واژه‌های «رزاق، هنگامه، مولع، مسلخ»روزی‌دهنده، داد و فریاد، آزمند، رخت‌کن حمام است

در عبارت باشد که ما را دمکی زیادت‌تر در گرمابه گذارد که شوخ از خود باز کنیم. واژه‌ای که تحول معنایی پیدا کرده باشد، وجود دارد

با توجه به مفهوم کلی درس سفرنامۀ ناصر خسرو، بیت آن مرد خجل شد و عذرها خواست و این هر دو حال در مدت بیست روز بود. ارتباط معنایی دارد

معنای فعل «شدن» در عبارت بعد از آنکه حال دنیاوی ما نیک شده بود متفاوت است

در عبارت از این ملاقات چند روزی نگذشت که خسرو، آن همه استعداد و قریهه را با خود به زیر خاک برد. غلط املایی وجود ندارد

معنی پنج واژه در کمانک روبه‌روی آن نادرست است

باری (خلاصه) - کام (زبان) - دوات (مرکب‌دان) - مستغنی (نیازمند) - خودرو (لجوج) - اهلیت (کشور) - مسلخ (رَخت‌کن حمام) - صاحب‌دل (آگاه)

معنای واژه «فضل» در عبارت از فضل و رحمت کردگار، نا امید نباید شد.  متفاوت است

هم خانوادۀ کلمات «ادیب، فَراغ و مرمّت» به ترتیب آداب - فراغت - مرتّب است

عبارت، «در حال بر نشستن»: فوراً بر اسب سوار شدن نادرست معنا شده است

معنای همۀ واژگاننمط (نوع) - پیرایه (زیور) - شوخ (چرک) درست است

معنی عبارت به جامه اندر ماند: به فلاکت و بدبختی دچار می‌شوددرست نیست

در عبارت «هر که به نام فریفته شود، به نان اندر ماند»، منظور از نام و نان مقام-زندگی است

در جمله،از تمام بندرگاه‌هایش راندند. نقش ضمیر متصل «ش» متفاوت است

آرايه‌های بيت زير تكرار - جناس هم‌سان - كنايه- تشخيص است

دوش آگهی ز يار سفركرده داد باد / من نيز دل به باد دهم هرچه باد، باد

هریک از موارد زیر، با کدام قسمت از شعر «پاسداری از حقیقت» ارتباط معنایی دارد؟

شَرَفُ المکانِ باِلمَکینِ (ارزش هرجای و جایگاهی به کسی است که در آن قرار گرفته است.)

پاسخ: در فکر آن گودالم که خون تو را مکیده است / هیچ گودالی چنین رفیع ندیده بودم.

در متن درس، «عقل» با چه ویژگی هایی وصف شده است؟ چرا؟

پاسخ: حیرت و سرگشتگی ؛ زیرا طاقت دیدن عظمت امام حسین (ع) را ندارد و با این همه عظمت گیج می شود

در کدام قسمت از متن درس «حسن تعلیل» به کار رفته است؟ دلیل خود را بنویسید.

پاسخ: درختان را دوست دارم که به احترام تو قیام کرده اند: شاعر علت به ردیف و عمودی ایستادن درختان را احترام به امام حسین (ع) می داند.

 قیام کردن درختان و پرسیدن از گودالشعر «پاسداری از حقیقت» را از این دید بررسی کنید.

پاسخ: این شعر در قالب سپید (سفید) سروده شده است، اول این که وزن عروضی ندارد. دوم این که، هرجا ضرورت شاعری اقتضا کند، قافیه ذکر می‌شود؛ قافیه و ردیف در آن اختیاری است / طول مصراع‌ها برابر نیست / همچنین شعر منثور هم به آن می‌گویند.

دو نمونه از کاربرد «تشخیص» را مشخص کنید.

پاسخ: مرگت چنان زندگی را به سخره گرفت / از گودال بپرس / درختان قیام کرده‌اند

مترادف و متضاد واژۀ «رفیع» را از متن درس بیابید.

پاسخ: واژه مترادف: بلند / واژه متضاد: حضیض

پسوند «ک» در واژه دلّاک متفاوت است

در بیت زیر،کنایه‌ها را بیابید و مفهوم آنها را بنویسید.

بر تیر جورتان ز تحمّل سپر کنیم     تا سختی کمان شما نیز بگذرد

سپر کردن ← کنایه از مقاومت کردن

سختی کمان ← کنایه از قدرت و زورمندی و زورگویی

برای هر واژۀ مشخّص شده، یک مترادف از متن درس بیابید.  

بر در بخت بد فرود آید     هرکه گیرد عنان مرکبش، آز      ناصرخسرو

طالع

همّت بلند دار که نزد خدا و خلق     باشد به قدر همّت تو اعتبار تو      ابن یمین

رونق