گام به گام اِرْحَموا ثَلاثَةً صفحه 78 درس اِرْحَموا ثَلاثاً عربی (2) رشته انسانی

اِرْحَموا ثَلاثَةً

أَسَرَ الْمُسْلِمونَ في غَزوَةِ طَيِّءَ «سَفّانَةَ» ابْنَةَ «حاتِمٍ الطّائيِّ» الَّذي يُضْرَبُ بِهِ الْمَثَلُ فِي الْکَرَمِ، وَ لمَّا ذَهَبَتْ مَعَ الْأسَری إلَی رَسولِ اللّهِ، قالَتْ لَهُ: إنَّ أَبي کانَ سَيِّدَ قَومِهِ، يفُكُّ الْأسيرَ وَ يَحْفَظُ الْجارَ وَ يَحْمِي الأَهلَ وَ الْعِرْضَ وَ يُفَرِّجُ عَنِ الْمَکْروبِ، وَ يُطْعِمُ الْمِسکينَ، وَ يَنْشُرُ السَّلامَ، وَ يُعينُ الضَّعيفَ عَلَی شَدائِدِ الدَّهرِ، وَ ما أَتاهُ أَحَدٌ في حاجَةٍ فَرَدَّهُ خائِباً، أَنا ابْنَةُ حاتِمٍ الطّائيِّ.

فَقالَ النَّبيُّ : «هٰذِهِ صِفاتُ الْمُؤمِنينَ حَقّاً؛ اُتْرُکوها فَإنَّ أَباها کانَ يُحِبُّ مَکارِمَ الْاَخلاقِ؛ وَ اللّهُ يُحِبُّ مَکارِمَ الْاَخلاقِ». ثُمَّ قالَ:

«اِرْحَوا عَزيزاً ذَلَّ، وَ غَنيّاً افتْقَرَ، وَ عالِماً ضاعَ بَينَ جُهّالٍ».

فَلمَّا أَطْلَقَهَا النَّبيُّ (ص) رَجَعَتْ إلَی أَخيها «عَديٍّ» وَ هوَ رَئيسُ قَومِهِ بَعْدَ وَفاةِ أَبيهِ، فَقالَتْ لَهُ: يا أَخي، إنّي رَأَيْتُ خِصالاً مِنْ هٰذَا الرَّجُلِ تُعْجِبُني، رَأَيْتُهُ يُحِبُّ الْفَقيرَ، وَ يَفُكُّ الْسَيرَ، وَ يَرْحَمُ الصَّغيرَ، وَ يَعْرِفُ قَدْرَ الْکَبيرِ، وَ ما رَأَيْتُ أَجْوَدَ وَ لا أَکْرَمَ مِنْهُ، فَإذا يَکونُ نَبيّاً فَلِلسّابِقِ فَضْلُهُ، وَ إذا يَکونُ مَلِکاً فَلا تَزالُ في عِزِّ مُلْکِهِ. فَجاءَ عَديٌّ إلَی رَسولِ اللّهِ (ص) فَأَسْلَمَ وَ أَسْلَمَتْ سَفّانَةُ.

وَ أَسلَمَتْ قَبيلَةُ طَيِّءَ کُلُّها بَعدَما أَمَرَ النَّبيُّ (ص) بِإطلاقِ أَسراهُم.

اَلدَّفتَرُ الْخامِسُ مِنْ الْمَثنَويِّ الْمَعنَويِّ لِـ «مَولانا جَلالِ الدّينِ الرّوميّ»

گفت پیغمبر که رحم آرید                  بر جان مَنْ کانَ غَنيّاً فَافْتَقَر

وَ الَّذي کانَ عَزيزاً فَاحْتُقِر                   أوَ صَفيّاً عالِماً بَيْنَ الْمُضَر

گفت پیغمبر که با این سه گروه          رحمْ آرید ار ز سنگید و زِ کوه

آنکه او بعد از رئیسی خوار شد           وان توانگر هم که بی دینار شد

وان سوم آن عالِمی کَاندر جهان          مبتلا گردد میان ابلهان

عَیِّنِ الصَّحیحَ وَ الخَطَاَ حَسَبَ نَصِّ الدَّرسِ

1- قالَ عَديٌّ يا أُختي، إنّي رأَيْتُ خِصالاً مِن هذا الرَّجُلِ تُعجِبُني.

2- فَـلَمّا أَطْلَقَ النَّبـيُّ سَفّانَةَ، عادَت إلَی أَخيـها.

3- کانَ حاتِمٌ يَرُدُّ مَن أَتاهُ في حاجَةٍ خائِباً.

4- حاتِمٌ الطّائيُّ مَعروفٌ بِالْکَرَم.

5- أُسِرَت سَفّانَةُ في غَزوَةٍ أُحدٍ.

اِختَبِـر نَفسَكَ : تَرجمِ الآيَتَينِ و الْحَديثَ حَسَبَ قَواعِدِ الدَّرسِ.

1- « لا تَحْزَنْ إنَّ اللهَ مَعَنا »   اَلتَّوبَة : 40

2- « إنَّ اللهَ لا يُغَيَّرُ ما بِقَومٍ حَتَّی يُغَيَّروا ما بِأَنفُسِهِم »   اَلرَّعْد : 11

3- ... لا تَظْلِمْ کَما لاتُحِبُّ أَن تُظلَمَ وَ أَحسِن کَما تُحِبُّ أَن یُحسَنَ إلَیکَ.   الإمامُ عَليٌّ (ع)

اِختَبِرْ نَفْسَكَ: تَرجِمِ العِباراتِ التّاليَةَ حَسَبَ القَواعِدِ.

1- « اَلْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ العالَمینَ »

2- بُعِثَ النَّبیُّ لِیَهدیَ النّاسَ.

3- لِنَسْتَمِعْ إلَی الْکَلامِ الْحَقِّ.

4- لِمَنْ هٰذِهِ الْجَوازاتُ؟

ترجمه و پاسخ سوالات:

اِرْحَموا ثَلاثَةً

به سه شخص مهربانی کنید

أَسَرَ الْمُسْلِمونَ في غَزوَةِ طَيِّءَ «سَفّانَةَ» ابْنَةَ «حاتِمٍ الطّائيِّ» الَّذي يُضْرَبُ بِهِ الْمَثَلُ فِي الْکَرَمِ، وَ لمَّا ذَهَبَتْ مَعَ الْأسَری إلَی رَسولِ اللّهِ، قالَتْ لَهُ: إنَّ أَبي کانَ سَيِّدَ قَومِهِ، يفُكُّ الْأسيرَ وَ يَحْفَظُ الْجارَ وَ يَحْمِي الأَهلَ وَ الْعِرْضَ وَ يُفَرِّجُ عَنِ الْمَکْروبِ، وَ يُطْعِمُ الْمِسکينَ، وَ يَنْشُرُ السَّلامَ، وَ يُعينُ الضَّعيفَ عَلَی شَدائِدِ الدَّهرِ، وَ ما أَتاهُ أَحَدٌ في حاجَةٍ فَرَدَّهُ خائِباً، أَنا ابْنَةُ حاتِمٍ الطّائيِّ.

مسلمانان درجنگ طَیّء «سفّانه» دختر حاتم طایی را که در بخشندگی به او مثَل زده می شود اسیر کردند و هنگامی که همراه اسیران نزد رسول خدا (ص) رفت، به او گفت: پدرم سرور و بزرگ قومش بود، اسیر را آزاد می کرد و همسایه را حفظ می کرد و از خانواده و آبروی (مردم) پشتیبانی می کرد و غم و اندوه را برطرف می کرد (می زدود) و بیچاره را غذا می داد و صلح و آشتی را ترویج می کرد. و به ضعیف در سختی های روزگار یاری می رساند و هیچ کس نزد او باخواسته ای نیامد که او را نا امید برگردانده باشد، من دختر حاتم طائی هستم.

فَقالَ النَّبيُّ : «هٰذِهِ صِفاتُ الْمُؤمِنينَ حَقّاً؛ اُتْرُکوها فَإنَّ أَباها کانَ يُحِبُّ مَکارِمَ الْاَخلاقِ؛ وَ اللّهُ يُحِبُّ مَکارِمَ الْاَخلاقِ». ثُمَّ قالَ:

پس پیامبر (ص) فرمود: «درحقیقت اینها صفات مؤمنان است؛ او را رها کنید قطعا پدرش فضائل و بزرگواری های اخلاقی را دوست می داشت و خداوند فضائل اخلاقی را دوست می دارد».
سپس فرمود:

«اِرْحَوا عَزيزاً ذَلَّ، وَ غَنيّاً افتْقَرَ، وَ عالِماً ضاعَ بَينَ جُهّالٍ».

«مهربانی کنید به عزیزی که خوار و ذلیل شد و به ثروتمندی که فقیرشد وبه عالمی که دربین جاهلان تباه (گرفتار)شد».

فَلمَّا أَطْلَقَهَا النَّبيُّ (ص) رَجَعَتْ إلَی أَخيها «عَديٍّ» وَ هوَ رَئيسُ قَومِهِ بَعْدَ وَفاةِ أَبيهِ، فَقالَتْ لَهُ: يا أَخي، إنّي رَأَيْتُ خِصالاً مِنْ هٰذَا الرَّجُلِ تُعْجِبُني، رَأَيْتُهُ يُحِبُّ الْفَقيرَ، وَ يَفُكُّ الْسَيرَ، وَ يَرْحَمُ الصَّغيرَ، وَ يَعْرِفُ قَدْرَ الْکَبيرِ، وَ ما رَأَيْتُ أَجْوَدَ وَ لا أَکْرَمَ مِنْهُ، فَإذا يَکونُ نَبيّاً فَلِلسّابِقِ فَضْلُهُ، وَ إذا يَکونُ مَلِکاً فَلا تَزالُ في عِزِّ مُلْکِهِ. فَجاءَ عَديٌّ إلَی رَسولِ اللّهِ (ص) فَأَسْلَمَ وَ أَسْلَمَتْ سَفّانَةُ.

پس وقتی که پیامبر (ص) او را آزادکرد پیش برادرش «عَدِيّ» برگشت که بعد از وفات پدرش رئیس
قومش (قبیله اش) بود. به او گفت : ای برادرم، من ویژگی هایی از این مرد دیدم که مرا در شگفت می آورد، او را دیدم که فقیر را دوست می داشت، و اسیر را آزاد می کرد، و به کوچک مهربانی می کرد و ارزش بزرگ را می دانست، و بخشنده تر و گرامی تر از او ندیدم، پس اگر پیامبر باشد برای پیشی گیرنده فضیلت و برتری در پیشگامی است و اگر پادشاه باشد پیوسته در عزت پادشاهیش (عزیز) هستی. عدي نزد رسول خدا (ص) آمد و مسلمان شد و سَفّانه مسلمان شد.

وَ أَسلَمَتْ قَبيلَةُ طَيِّءَ کُلُّها بَعدَما أَمَرَ النَّبيُّ (ص) بِإطلاقِ أَسراهُم.

و همۀ قبیلۀ طَيّء بعد از اینکه پیامبر (ص) دستور آزادی اسیرانشان را داد مسلمان شدند.

اَلدَّفتَرُ الْخامِسُ مِنْ الْمَثنَويِّ الْمَعنَويِّ لِـ «مَولانا جَلالِ الدّينِ الرّوميّ»

دفتر پنجم مثنوی معنوی «مولانا جلال الدّین الرومي»

گفت پیغمبر که رحم آرید                  بر جان مَنْ کانَ غَنيّاً فَافْتَقَر

فرمود پیغمبر که رحم کنید بر                              جان کسی که ثروتمند بود پس فقیر شد

وَ الَّذي کانَ عَزيزاً فَاحْتُقِر                   أوَ صَفيّاً عالِماً بَيْنَ الْمُضَر

و کسی که عزیز بود پس خوار و ذلیل شد              یا برگزیدۀ عالمی که بین نادانان (گرفتار) است.

گفت پیغمبر که با این سه گروه          رحمْ آرید ار ز سنگید و زِ کوه

گفت پیغمبر که با این سه گروه                           رحم آرید ار زسنگید و ز کوه

آنکه او بعد از رئیسی خوار شد           وان توانگر هم که بی دینار شد

آنکه او بعد از رئیسی خوار شد                            وان توانگر هم که بی دینار شد

وان سوم آن عالِمی کَاندر جهان          مبتلا گردد میان ابلهان

وان سوم آن عالِمی کَاندر جهان                           مبتلا گردد میان ابلهان

عَیِّنِ الصَّحیحَ وَ الخَطَاَ حَسَبَ نَصِّ الدَّرسِ

بر اساس متن درس درست و نادرست را مشخص کنید.

1- قالَ عَديٌّ يا أُختي، إنّي رأَيْتُ خِصالاً مِن هذا الرَّجُلِ تُعجِبُني.

1- غلط

عدی گفت : ای خواهرم همانا من ویژگی هایی از این مرد دیدم که مرا شگفت زده کرد.

2- فَـلَمّا أَطْلَقَ النَّبـيُّ سَفّانَةَ، عادَت إلَی أَخيـها.

2- صحیح

پس هنگامی که پیامبر سفانه را رها کرد به سوی برادرش بازگشت.

3- کانَ حاتِمٌ يَرُدُّ مَن أَتاهُ في حاجَةٍ خائِباً.

3- غلط

حاتم کسی را که از سر نیاز نرد وی آمده بود با ناامیدی برمی گرداند.

4- حاتِمٌ الطّائيُّ مَعروفٌ بِالْکَرَم.

4- صحیح

حاتم طائی معروف به بخشش است.

5- أُسِرَت سَفّانَةُ في غَزوَةٍ أُحدٍ.

5- غلط

سفانه در جنگ احد اسیر شد.

اِختَبِـر نَفسَكَ : تَرجمِ الآيَتَينِ و الْحَديثَ حَسَبَ قَواعِدِ الدَّرسِ.

خودت را بیازمای : آیات و روایت زیر را بر اساس قواعد درس ترجمه کنید.

1- « لا تَحْزَنْ إنَّ اللهَ مَعَنا »   اَلتَّوبَة : 40

1- اندوهگین (غمگین) نباش مسلما خدا با ماست.

2- « إنَّ اللهَ لا يُغَيَّرُ ما بِقَومٍ حَتَّی يُغَيَّروا ما بِأَنفُسِهِم »   اَلرَّعْد : 11

2- قطعا خداوند [حال] هیچ قومی را تغییر نمی دهد تا آن که آنها آنچه در خود دارند (امور مربوط به خود) را تغییر دهند.

3- ... لا تَظْلِمْ کَما لاتُحِبُّ أَن تُظلَمَ وَ أَحسِن کَما تُحِبُّ أَن یُحسَنَ إلَیکَ.   الإمامُ عَليٌّ (ع)

3- ستم مکن چنان که دوست نداری مورد ستم واقع شوی (بر تو ستم رود) ، و نیکی کن چنان که دوست می داری به تو نیکی کنند

اِختَبِرْ نَفْسَكَ: تَرجِمِ العِباراتِ التّاليَةَ حَسَبَ القَواعِدِ.

خودت را بیازمای : عبارت های زیر را بر اساس قواعد ترجمه کنید.

1- « اَلْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ العالَمینَ »

1- ستایش از آن خداوند پروردگار جهانیان است.

2- بُعِثَ النَّبیُّ لِیَهدیَ النّاسَ.

2- پیامبر فرستاده شد تا مردم را هدایت کند.

3- لِنَسْتَمِعْ إلَی الْکَلامِ الْحَقِّ.

3- باید به سخن حق گوش دهیم.

4- لِمَنْ هٰذِهِ الْجَوازاتُ؟

4- این گذرنامه ها مال کیست؟