گام به گام خودارزیابی صفحه 92 درس 11 علوم و فنون ادبی (2) (پایه های آوایی همسان دو لختی)

1- کدام یک از بیت های زیر، دارای نظم همسان دولختی است؟ پس از تعیین پایه های آوایی هر یک، وزن آن را بنویسید:

الف) یک عمر دور و تنها، تنها به جرم اینکه          او سرسپرده می خواست، من دل سپرده بودم     (بهمنی)

ب) درودی چو نور دل پارسایان             بدان شمع خلوتگه پارسایی      (حافظ)

2- در نمونه های زیر، بیت هایی را که وزن همسان دولَختی دارند، مشخص کنید:

 الف) الفبای درد از لبم می تراود            نه شبنم که خون از شبم می تراود     (قیصر امین پور)

ب) آیینة سکندر، جام می است بنگر            تا بر تو عرضه دارد احوال ملک دارا     (حافظ)

پ) ای صبح شب نشینان جانم به طاقت آمد            از بس که دیر ماندی چون شام روزه داران   (سعدی)

ت) چو دل بر نهی بر سرای کهن                کند ناز وز تو بپوشد سخن    (فردوسی)

3- پایه های آوایی بیت های زیر را مشخص کنید و با ذکر دلیل بنویسید که چرا ابیات زیر دارای وزن همسان دولختی هستند؟

الف) باغ سالم می کند، سرو قیام می کند           سبزه پیاده می رود، غنچه سوار می رسد    (مولوی)

ب) ای صاحب کرامت، شکرانه سلامت            روزی تفقدی کن درویش بینوا را  (حافظ)

4- بیت زیر را بخوانید و مطابق جدول زیر، پایه های آوایی، وزن و نشانه های هجایی آن را بنویسید.

ای دوست شکر خوشتر یا آن که شکر سازد؟          خوبی قمر بهتر، یا آن که قمر سازد؟    (مولوی)

5- برای هر کدام از موارد زیر از خودارزیابی ها نمونه ای بیابید و بنویسید:

الف) مجاز:

ب) استعاره:

پ) تشبیه:

6- بیت خودارزیابی 4 را از نظر فکری تحلیل کنید.

1- شعر گزینه الف دارای وزن دولختی (دوری) است.

2- گزینه های ب و پ دولختی اند : مفعول فاعلاتن // مفعول فاعلاتن

3- پاسخ به صورت زیر خواهد بود:

دلایل : در پایان هر نیم مصراع، مکثی آشکار وجود دارد، گویی یک مضراع تمام می شود. پایه های آوایی نیز یک در میان و به شکل متناوب تکرار می شوند، تعداد پایه ها (ارکان) در اوزان دولختی همیشه زوج است.

4- پاسخ به صورت زیر خواهد بود:

5- الف) الفبای درد (الفبا مجاز از سخن)

ب) ای صبح شب نشینان (استعاره ، تشخیص)

پ) درودی چو نور دل پارسایان (درود به نور دل پارسایان تشبیه شده است)

6- در بیت درون مایه ای عارفانه نهفته است. از دیدگاه مولانا، آنچه بیشتر شایسته دوست داشتن است، آفریننده پدیده های هستی است، این بیت نمایانگر جمال گرایی عارفانه است. در این دیدگاه، برای دوست داشتن و دوست داشته شدن، صاحب جمال بر مخلوق جمیل (زیبا) برتری دارد.