گام به گام خودارزیابی صفحه 53 درس 6 علوم و فنون ادبی (2) (مجاز)

1- معنای حقیقی و مجازی را در واژه های مشخص شده بررسی کنید:

الف) درخت تو گر بار دانش بگیرد               به زیرآوری چرخ نیلوفری را                        (ناصر خسرو)

ب) سر آن ندارد امشب که برآید آفتابی           چه خیال ها گذر کرد و گذر نکرد خوابی   (سعدی)            

پ) سینه خواهم شرحه شرحه از فراق        تا بگویم شرح درد اشتیاق    (مولوی)

2- در سروده های زیر مجاز را مشخص کنید:

الف) فردا که آن شهر خاموش / در حلقه شهربندان دشمن / از خواب دوشینه برخاست / دیدند/ زان مرغ فریاد و آتش / خاکستری سرد برخاست    (شفیعی کدکنی)

ب) فریشتگان سنگ به وی می زدند که خاکی و آبی را چه رسد که حدیث کند؟   (رشیدالدین میبدی)

پ) چرا چون لاله خونین دل نباشم             که با ما نرگس او سر گرا ن کرد   (حافظ)

ت) دل عالمی بسوزی چو عذار برفروزی         تو از این چه سود داری که نمی کنی مدارا     (حافظ)

ث) برو ای گدای مسکین در خانه علی زن           که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را     (شهریار)

3- در بیت زیر مجاز و قرینه را مشخص نمایید:

دست فلک ز کارم وقتی گره گشاید            کز یکدگر گشایی زلف گره گشا را    (فروغی بسطامی)

4- بیت زیر را از نظر فکری و ادبی بررسی نمایید:

سپید شد چو درخت شکوفه دار سرم            وز این درخت همین میوه غم است برم   (جامی)

5- وزن بیت زیر را مشخص کنید:

بضاعت نیاوردم الّا امید             خدایا ز عفوم مکن نا امید        (سعدی)

1- الف) چرخ:   نهاده = چرخ      ،       نانهاده = آسمان

ب) سر:  نهاده = سر (کله)     ،      نانهاده = فکرواندیشه

پ) سینه:  نهاده = سینه    ،      نانهاده = دل

2- الف) فردا (اینده) – شهر (کشور)

ب) خاکی و آبی (انسان)

پ) نرگس (چشم)

ت) عالمی (مردم عالم)

ث) نگین (انگشتر)

3- مجاز : دست (انگشت)

قرینه : گره گشاید

4- از نظر فکری : رواج ناامیدی.شاعر معتقد است که آنچه نصیبش شده غم و غصه است. حسرت خوردن به دوران جوانی و غم پیری

از نظر ادبی : مراعات النظیر بین کلمات درخت میوه شکوفه و سرو سپیدی مجاز در واژه سر (موی سر) تشبیه فشرده به صورت ترکیب اضافی در (میوه غم)

5- وزن واژه بیت (فعولن – فعولن – فعولن - فعل) است.