گام به گام فعالیت صفحه 87 درس 5 نگارش (3) (نگارش علمی: مقاله نویسی (1))

بدنۀ اصلی مقالۀ «جنبه های ادبی در تاریخ بیهقی» را بخوانید. این مقاله حاصل پژوهش کتابخانه ای است. در این بخش نویسنده موضوع مورد نظر خود را توضیح می دهد. انسجام و پیوستگی بندها را تحلیل کنید.

«تاریخ بیهقی جدا از ارزش های تاریخی، دارای ادبیات خاصی است و کمتر کتاب منثوری را می توان یافت که اینگونه به واژه گزینی توجه داشته باشد. بنا به قول شفیعی کدکنی، در بسیاری از عبارات بیهقی یا تذکرة الاولیا نظم، بیشتر رعایت شده است تا مثال بسیاری از شعرهای سروش اصفهانی یا قاآنی. در بسیاری از عبارات بیهقی یا تذکرة الاولیا و یا نثر عین القضات همدانی، به حالتی از اجتماع کلمات برخورد می کنیم که در منتهای قدرت ترکیب و انتظام قرار دارد؛ به حدی که اگر کلمه ای پس و پیش شود، آن سلسله و انتظام به هم می خورد )شفیعی کدکنی، 1384   .) زبان بیهقی زبان گفتاری مردم است؛ از همین رو به راحتی قابل درک است. یکی از ویژگی های زبانی او کوتاهی جملات است. از نظر او جمله کوتاه مخاطب را آزار نمی دهد. بیهقی برای گسترش دامنۀ تعبیرات و ترکیبات و مفردات خود از امکانات زبانی مانند ترکیب سازی، واژه سازی و همچنین پسوندها و پیشوندها استفاده می کند.

 او با خودداری از به کار بردن مترادفات و کلمات زائد، نثر را زدوده و بلیغ جلوه گر ساخته است. البته اندک کاربرد او نیز موسیقی و زبان او را فربه می کند: «و دیگر روز خصمان قویتر و دلیرتر و بسیارتر و به کارتر آمدند و از همۀ جوانب جنگ پیوستند (بیهقی، 1380) »

 زاویۀ دید در تاریخ بیهقی، دانای کل است و زاویۀ دید شخصیت ِ های اصلی و فرعیِ داستان، از دید سوم شخص نقل می شود. داستان های او ساختار پیوسته ای دارد که به وسیلۀ روایات دیگر قطع می شود: «اکنون به سر تاریخ باز شوم». او ضمن اینکه از تکنیک بازگشت به گذشته استفاده می کند، چندین داستان را هم به صورت همزمان توضیح می دهد. درهم تنیدگی جملاتی که بیهقی از آنها سود برده است، تسلسل مفاهیم و معانی را در پی دارد و باعث می شود فکر نویسنده بدون وقفه و زنجیروار وارد ذهن خواننده شود.»

از مهمترین ویژگی هایی که در کتاب تاریخ بیهقی می توان اشاره کرد این است که کلمات، عبارات و جملات را بهم پیوستگی خاص و به سزایی در برگرفته است. این پیوستگی به نوعی است که معنا و مفهوم عبارات در ذهن خواننده تداعی می شود و خواننده هنگام خواندن تصور می کند که در همان صحنه قرار گرفته است.

از مهترین ویژگی های دیگر این کتاب این است که به اختصار صحبت نموده و همچنین از کلمات و عبارات زیبا استفاده نموده است، در نتیجه درک آن را ممکن نموده است.

در این مقاله ، ابتدا به طور کلی نوشتار را تحلیل نموده و سپس یک تحلیل علمی ادبی را ارائه می نماید.