گام به گام نکته صفحه 63 درس 8 فلسفه (2) (عقل در فلسفه_قسمت دوم)

ملاصدرا، فیلسوف بزرگ عصر صفویه، در کتابی به نام «شرح اصول کافی» احادیث کتاب کافی را شرح کرده است. اولین حدیث این کتاب، حدیثی است از امام باقر (ع) دربارۀ عقل. امام می‌فرماید:

«هنگامی که خداوند عقل را آفرید، او را به سخن آورد. سپس به او گفت: نزدیک شو! عقل بلافاصله نزدیک شد. دوباره گفت: برگرد! عقل بلافاصله برگشت. در این هنگام، خداوند فرمود قسم به عزّت و جلال خودم هیچ مخلوقی را نیافریدم که نزد من از تو محبوب‌تر باشد. من تنها تو را لایق امر کردن می‌دانم و تنها تو را از امور ناشایست باز می‌دارم. در نتیجه، تنها تو را مجازات می‌کنم و تنها به تو پاداش می‌دهم.»

صدرالمتألهین در توضیح این حدیث می‌گوید: «این موجود که اشرف مخلوقات و محبوب‌ترین آنها به شمار می‌آید و عقل نام دارد، چیزی جز حقیقت روح اعظم نیست، و روح اعظم همان نفحۀ الهی است که خداوند هنگام آفرینش، در وجود آدم دمید.»

با مطالعۀ سخن امام باقر (ع) و بیان ملاصدرا، به سؤال‌های زیر پاسخ دهید.

1- معنا و مفهوم فلسفی به سخن آمدن عقل چیست؟ نظر کدام فیلسوف یونانی با ا‌ین عبارت قرابت و نزدیکی دارد؟ 

2- از فرمان خداوند به عقل برای نزدیک شدن و دور شدن و اطاعت آن توسط عقل چه برداشتی دارید؟

3- برداشت فلسفی صدرالمتألهین از این سخن امام باقر (ع) چیست؟
 

1- منظور توانایی استدلال و کاربرد آن است. 
هراکلیتوس

2- چون عقل توانایی تشخیص درست و غلط را دارد، می‌توان به آن تکیه کرد (العقل ما عُبد بهِ الرَّحمن و اکتُسِبَ به ِالجنان)

3- حقیقت انسان و ملاک شرافت او بر سایر موجودات همین عقل است و اینکه خداوند فرموده: «وَ نفختُ فیه مِن روحی»

منظور از این نفخه الهی همان عقل است که به انسان عطا شده است، خداوند خود عقل کامل است و از این عقل به انسان هم داده شده است که به برکت آن خلیفه الله و اشرف مخلوقات شود.