» اشتقاق» هم ریشه بودن واژه ها در حروف اصلی (ریشه) را گویند. این هم ریشگی و تکرار واج ها بر موسیقی سخن می افزاید.
مثال 1 : ز مشرق سر کوی، آفتاب طلعت تو ./. اگر طلوع کند طالعم همایون است.
طلعت و طلوع و طالع
مثال 2 : علم عالم چو بر عالمیان معلوم گردد، عالم را منور سازد.
اشتقاق هم در شعر و هم در نثر می آید.
گاهی دو واژه که هم ریشه هستند، تنها در یک حرف باهم اختلاف دارند، در این حالت هم جناس دارند و هم اشتقاق. اما اگر اختلاف آن ها بیشتر از یک حرف باشد و با هم، هم ریشه باشند فقط اشتقاق خواهند داشت.
مثال 1 : علم و عالم : اشتقاق و جناس افزایشی
مثال 2 : جهل و مجهول : اشتقاق