تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران

در تک یاخته ای ها

در بسیاری از تک یاخته ای ها تنظیم اسمزی با کمک انتشار انجام میشود. ولی در برخی دیگر مانند پارامسی، آبی که در نتیجه اسمز وارد میشود به همراه مواد دفعی توسط کُریچه های انقباضی دفع میشود .

در بی مهرگان

نفریدی:

بیشتر بی مهرگان دارای ساختار مشخصی برای دفع هستند. یکی از این ساختارها نفریدی است که برای دفع، تنظیم اسمزی یا هر دو مورد به کار میرود. نفریدی لوله ای است که با منفذ به بیرون باز میشود. نفریدی دو نوع است: پروتونفریدی ومتانفریدی.

سامانه دفعی پروتونفریدی، شبکه ای از کانال هاست که از طریق منافذ دفعی به خارج بدن راه مییابند. سامانه دفعی در پلاناریا از نوع پروتو نفریدی است، که کار اصلی آن، دفع آب اضافی است و بیشتر دفع نیتروژن، از طریق سطح بدن انجام میشود

در طول کانال های پروتو نفریدی، یاخته های شعله ای قرار دارند.مایعات بدن از فضای بین یاخته ای به یاخته های شعله ای وارد میشوند و ضربان مژه های این یاخته که ظاهری شبیه شعله شمع دارند مایعات را به کانال های دفعی هدایت، و از منافذ دفعی خارج میکند.

نوع پیشرفته تر سامانه دفعی در بی مهرگان، متانفریدی است.متانفریدی لوله ای است که در جلو، قیف مژکدار و در نزدیک انتها، دارای مثانه است که به منفذ ادراری در خارج از بدن ختم میشود.دهانه این قیف به طور مستقیم با مایعات بدن ارتباط دارد. بیشتر کرم های حلقوی نظیر کرم خاکی و نرمتنان سامانه دفعی متانفریدی دارند. بدن کرم خاکی از حلقه هایی تشکیل شده که هر کدام، یک جفت متانفریدی دارند

در عنکبوت ها کیسه های کروی مشاهده میشود که در محل اتصال پا به بدن قرار دارند و غدد پیشرانی نامیده میشوند

غدد شاخکی:

در سخت پوستان، مواد دفعی نیتروژن دار با انتشار ساده، از آبشش ها دفع میشوند. برخی از سخت پوستان میگوها و خرچنگ ها غدد شاخکی دارند . مایعات دفعی، از حفره عمومی به این غده تراوش و از منفذ دفعی نزدیک شاخک، دفع میشوند

لوله های مالپیگی:

حشرات سامانه دفعی متصل به روده به نام لوله های مالپیگی دارند . یون های پتاسیم و کلر از همولنف به لوله های مالپیگی ترشح، و در پی آن آب از طریق اسمز وارد این لوله ها میشود. سپس اوریک اسید به لوله ها ترشح میشود. محتوای لوله های مالپیگی به روده، تخلیه و با عبور مایعات در روده، آب و یون ها بازجذب میشوند. اوریک اسید از طریق روده به همراه مواد دفعی دستگاه گوارش دفع میشود.