سال گذشته با تاریخ ادبیات ایران

سال گذشته با تاریخ ادبیات ایران در قرن های اولیه هجری تا قرن ششم آشنا شدیم و خواندیم که عوامل زیر در تغییر سبک خراسانی به عراقی نقش داشتند:

الف) روی کار آمدن حکومت های غزنوی و سلجوقی

ب) تغییر مرکز ادبی و سیاسی ازخراسان به عراق عجم

سبک های بینابین و آذربایجانی از سبک خراسانی فاصله گرفتند و کم کم سبک عراقی به وجود آمد.

1_مغولان در اوایل قرن هفتم به مرزهای ایران حمله کردن

2_نظام اقتصادی، کشاورزی و فرهنگی ایران در آن زمان مورد حمله مغولان قرار گرفت و ویران شد.

 براندازی خلافت عباسی

 3_خراسان که در آن زمان کانون فرهنگی ایران  بود توسط مغولان ویران شد و مدارس را نیز که مهد علم و فرهنگ بودند را تخریب کردند و از بین بردند.

4_بسیاری از ادیبان و دانشمندان از جمله نجم الدین کبری، فرید الدین عطار نیشابوری و کمال الدین اسماعیل مداح جمال الدین خوارزمشاه کشته شدند و دربار های ادب دوست نیز از بین رفتند.

(کمال الدین اسماعیل که خود در سال 635ه.ق. به دست مغولان در اصفهان  کشته شد درباره قتل عام سال 633ه.ق. مغولان در اصفهان می گوید:

کس نیس که تا بر وطن خود گرید                                            بر حال تباه مردم بد گرید

دی بر سرمرده ای دوصدشیون بود                                امروز یکی نیست که بر صد گرید

5_تباهی و خرابی فرهنگ و اخلاق

6_پناه بردن دوست داران فرهنگ و اخلاق به تصوف برای کسب آرامش(این افراد برای تسکین خود به ادبیاتی روی آوردند که بر عواطف انسانی، ترویج روحیه تسامح و تساهل،خدمت به خلق ،آزادگی واعتقاد بی ثباتی دنیا تکیه داشت.)

7_در اواخر دوره مغول دستگاه آخرین خلیفه عباسی المستعصم بالله برچیده شد.

1_سبک عراقی از اوایل قرن دهم به مدت 300 سال سبک غالب این دوران بود.

2_زبان رسمی عربی از رواج افتاد و توجه به زبان فارسی رونق بیشتری گرفت.

3_سستی و نابسامانی زبان و ادب فارسی

4 _زبان فارسی در ناحیع عراق عجم گسترش یافت و آثار ارزشمندی در حوزه های ری، فارس، همدان و ... بوجود آمد

5_ به وجود آمدن زمینه تغییر سبک خراسانی به عراقی

با حملات مغولان و تیموریان و ویران گیری این دو حکومت نه تنها بنا ها و آبادانی ها بلکه بنیان فرهنگ و اخلاق نیز تباه و ویران شد و دوستداران فرهنگ و اخلاق که سرخورده و مأیوس شده بودند، اغلب منزوی شدند وبه تصوف پناه برند تا به آرامش برسند و برای تسکین خود به ادبیاتی روی آوردند که بر عواطف انسانی ، ترویج روحیه تسامح(مدارا) و تساهل(آسان گرفتن بر یکدیگر)،خدمت به خلق،آزادگی و اعتقاد به بی ثباتی دنیا تکیه داشت.

دلیل نام گذاری سبک عراقی: بعد از مغول کانون های فرهنگی  از خراسان که کانون فرهنگی ایرامن آن زمان بود به عراق عجم(اصفهان،همدان ،ری، اراک،کرمانشاه ، قزوین، کاشان و ....انتقال یافت. شاعران .و نویسندگان بزرگ این دوره غالبا از اهالی شهرهای عراق عجم بودند.