روابط خارجی ایران در دورۀ افشاریه و زندیه

• مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران با جهان خارج در دوران افشاریه و زندیه به علت درگیری های داخلی و بی ثباتی سیاسی نسبت به عصر صفوی کاهش چشمگیری یافت.
• مهم ترین مسائل خارجی ایران در این دوره،برخورد های سیاسی نظامی با همسایگان غربی روسیه و عثمانی بود.
• در دوره افشاریه و زندیه،مناسبات سیاسی و اقتصادی و ارتباطات فرهنگی ایران با کشور های اروپایی چندان رونقی نداشت.

نادر برای انگلیسی ها معافیت های گمرکی در نظر گرفت و درصدد برآمد از دانش آنان در زمینه تاسیس نیروی دریایی در دریای مازندران و خلیج فارس استفاده کند. به همین منظور،جان التون انگلیسی را استخدام کرد. در دوره کریم خان زند هیئت هایی از فرانسه و انگلستان برای گرفتن امتیاز و ایجاد مراکز تجاری به ایران آمدند اما چون با او به توافق نرسیدند،گشایشی در روابط صورت نگرفت.

• سازمان اداری و دیوانی ایران در عصر افشاریه و زندیه به دلایل زیر اعتبار و قوت سابق را نداشت:حاکمیت عناصر ایلی،غلبه تفکر نظامیگری،بی ثباتی سیاسی،کوتاه بودن دوران استقرار سلسله های مذکور.
• وضعیت امور اداری اقتصادی در دوره نادرشاه: حکومت نادرشاه بر اقتدارگرایی مطلق شاه و تمرکز بر امور نظامی و ارتش متکی بود و نهادهای اداری در عصر حکومت او رونق چندانی نداشتند. نادرشاه در امور اداری و اقتصادی ،بیشتر از دوستان و نزدیکانش به عنوان مشاور، استفاده می کرد و به وزارت و دیوان سالاری توجهی نداشت. این بی توجهی به نظام اداری تا جایی بود که او شهری را به عنوان پایتخت خود انتخاب نکرد.

•  دلایل ضعف و رکود کشاورزی و اقتصادی در دوره ی پس از سقوط صفویان و نادرشاه:

1) تداوم جنگ ها و و آشوب های داخلی

2) اشغال بخش هایی از نواحی غربی و شمالی ایران توسط عثمانی و روسیه 

3) تشکیلات نظامی به نیروی رزمنده به کاهش شدید نیروی انسانی در بخش کشاورزی انجامید  

4) مالیات های سنگینی که از مردم برای تأمین هزینه های نظامی گرفته میشد.

•  در دوره کریم خان زند اقداماتی برای بهبود وضع کشاورزی و بازرگانی صورت گرفت و شهرهای شیراز و بندر بوشهر به مراکز مهم تجارت داخلی و خارجی تبدیل شدند.
• عوامل مؤثر در رونق اقتصادی در دوره ی کریم خان:

1) آرامش و ثبات سیاسی نسبی  

2) کاهش مالیات ها

3) دربار کم تجمل

4) تلاش کریم خان برای تثبیت قیمت کالاها

• وضعیت علم ،ادبیات و آموزش در دوره افشار و زند: در عصر افشار و زند به سبب آشفتگی های سیاسی و اجتماعی، علم و آموزش رونق دوران صفویان را نداشت. در پی سقوط صفویه، مدارس و حوزه های علمیه اصفهان و شهرهای دیگر تعطیل شدند یا از رونق افتادند. عده ای از علما و طلاب که از هجوم افغان ها جان سالم به در برده بودند، به عتبات عالیات مهاجرت کردند. با این حال در نتیجه آرامش و ثبات نسبی که در زمان کریم خان زند به وجود آمد، فعالیت های علمی و آموزشی کمی رونق گرفت و مدرسه های جدیدی ساخته شد.
• شعر و ادب فارسی در دوره زندیه تحول چشمگیری یافت که محققان از آن با عنوان «نهضت بازگشت ادبی» یاد کرده اند. چهره های برجسته این سبک ادبی به سبک خراسانی و شیوه شعرایی چون فرخی، عنصری، سعدی و حافظ شعر می سرودند.

• به علت آشفتگی سیاسی و اجتماعی کشور پس از صفویان، امکان رشد و ترقی هنر و معماری دور از انتظار بود.
• در زمان حکومت نادرشاه و دوره استقرار کریم خان زند در شیراز اقدامات قابل توجهی صورت گرفت.
•  ورود هنرمندان و صنعتگران هندی پس از فتوحات نادر در هند موجب تلفیق هنر ایرانی و هندی شد.
• مدارا و احترام کریم خان نسبت به هنرمندان و علما نیز موجب رونق هنر و معماری در زمان او شد.
•  در دوره نادر شهر اصفهان بازسازی شد و در منطقه کلات که محل نگهداری خزاین نادر بود،بناهای باشکوهی مانند کاخ خورشید ساخته شد.
•  مجموعه مسجد و بازار و حمام وکیل،ارگ کریم خانی و بازسازی آرامگاه حافظ، سعدی و باغ دلگشا گوشه ای از اقدامات عمرانی کریم خان در شیراز است.
• در دوره زند نوعی از بناها با کاربرد تفریحی گسترش یافت که به کلاه فرنگی معروف بود و آن بنایی کوچک و گاهی تزیینی بود که در وسط باغ ها یا تفریحگاه ها ساخته می شد.
• در نقاشی و نگارگری، به ویژه در عصر کریم خان زند تحولی بزرگ به وجود آمد و نقاشان به تدریج هنر خود را با معیارهای هنری اروپا تطبیق دادند.
• مکتب نقاشی شیراز که در دوره مغولان شکل گرفته بود، در زمان زندیه به اوج رونق و زیبایی رسید و نقاشان برجسته ای مانند محمد صادق، اشرف و میرزا بابا آثار زیبایی آفریدند.