دانش ادبی: یادآوری، جملۀ زبانی و ادبی، قافیه و ردیف:

دانش ادبی

یادآوری

نثر:

سخنی است که دارای وزن و قافیه نباشد. به تمام متن های کتاب که شعر نیستند، نثر گفته می شود؛ به عنوان مثال:

از شگفت انگیزترين پرندگان در آفرينش، طاووس است.

نظم:

سخنی است که دارای وزن و قافیه باشد. به تمام شعرها، نظم گفته می شود؛ به عنوان مثال:

به نام خداوند جان آفرين                                  حکیم سخن در زبان آفرين

جملۀ زبانی و ادبی

جمله زبانی:

جمله ای است که مقصود و منظوری را ساده و بدون زيبايی های ادبی بیان می کند؛ به عنوان مثال:

خورشید طلوع کرد.

جمله ادبی:

جمله ای است که مقصود و منظوری را زيبا، تاثیر گذار و همراه با آرايه های ادبی بیان می کند؛ به عنوان مثال:

صبحگاهان، خورشید خانم از پشت کوه ها به مردم شهر سلام کرد.

مثال های بیشتر:

مثال اول:

زبانی:

باران از آسمان می بارد.

ادبی:

قطرات باران مانند دانه های الماس از آسمان بر زمین ريخت.

مثال دوم:

زبانی:

دوستم زيبا است.

ادبی:

چهره ی دوستم مانند گل های بهاری زيباست.

قافیه و ردیف

قافیه:

به کلماتی که در انتهای هر دو مصراع می آيند، هم وزن و هم آهنگ هستند و در حرف يا حروفی با هم مشترک هستند، قافیه می گويند. قافیه معمولاً قبل از رديف در شعر می آيد؛ به عنوان مثال:

تامل در آيینۀ دل کنی                           صفايی به تدريج حاصل کنی

دل و حاصل ß   قافیه (کنی و کنی ß   ردیف)

دل و حاصل، قافیه هستند زيرا دارای آهنگ هستند، در انتهای مصراع آمده اند، حرف مشترک آنها «ل» است.

تا که يک شب دست در دست پدر                                 راه افتادم به قصد يک سفر

پدر و سفر ß   قافیه (ردیف ندارد)

پدر و سفر، قافیه هستند زيرا دارای آهنگ هستند، در انتهای مصراع آمده اند، حرف مشترک آنها «ر» است.

رديف:

به کلماتی که دقیقاً مثل هم باشند و بعد از قافیه بیايند، رديف می گويند. رديف کلمه ای است که در پايان دو مصراع، تکرار می شود؛ به عنوان مثال:

هیچکس از جای او آگاه نیست                          هیچکس را در حضورش راه نیست

آگاه و راه ß   قافیه (نیست و نیست ß   ردیف)

با وضويی دست و رويی تازه کرد                                    با دل خود گفت و گويی تازه کرد

دست و رویی و گفت و گویی ß   قافیه (تازه کرد و تازه کرد ß   ردیف)

نکته:

گاهی يک شعر يا يک بیت می تواند رديف نداشته باشد؛ به عنوان مثال:

عادت او نیست خشم و دشمنی                        نام او نور و نشانش روشنی

دشمنی و روشنی ß   قافیه (ردیف ندارد)