درسنامه کامل مطالعات اجتماعی هشتم فصل 9 ظهور اسلام در شبه جزیره ی عربستان

شبه جزیره عربستان:

شبه جزیره عربستان که جزیرة العرب نیز نامیده می شود در جنوب غربی آسیا واقع شده است و حدود سه میلیون کیلومتر مربع مساحت دارد.

سرزمین عربستان را چه چیز تشکیل می دهد:

بخش وسیعی از این سرزمین را بیابان ها و ریگزار ها و قسمت دیگری را نواحی کوهستانی تشکیل می دهند.

مناطق کوهستانی عربستان و شهرهای این منطقه:

حجاز از جمله مناطق کوهستانی واقع در غرب جزيرة العرب است و شهرهای مکه، يثرب (مدينه) و طائف در این منطقه قرار دارند.

زندگی صحرا نشینی مردمان عربستان:

آب و هوای گرم و خشک و کمبود آب باعث شده اغلب ساکنان عربستان زندگی صحرانشینی داشته باشند.

زندگی مردم عربستان از چه راههایی بود؟

1. زندگی صحرانشینی و پرورش دام ها
2. کشاورزی
3. داد و ستد با نقاط مختلف از طریق کاروان های تجاری

ساکنان جزیرة العرب را قوم عرب تشکیل می دادند و به شکل قبیله ای زندگی می کردند.

در آن زمان بیشتر عرب ها بت می پرستیدند و کعبه، خانه خدا را از بت های گوناگون پر کرده بودند. البته گروهی از عرب ها نیز پیرو حضرت ابراهیم و یا دین های یهود، مسیح و زرتشت بودند.

زنان در عصر جاهلیت:

زنان اغلب از مقام و موقعیت پایینی برخوردار بودند و برخی مردان از داشتن فرزند دختر احساس حقارت می کردند.

تعصبات اعراب جاهلی:

اعراب جاهلی نسبت به قبیله خود تعصب شدید و کورکورانه ای نشان می دادند.

آنان بی توجه به اینکه حق با چه کسی است، از اعضای قبیله ی خود در برابر افراد دیگر قبایل دفاع و پشتیبانی می کردند.

عواملی که باعث گسترش درگیری های قبیله ای شدند؟

تعصب قبیله ای موجب بروز کینه و حس انتقام جویی در میان قبایل مختلف عرب شده بود و جنگ و خونریزی های پیاپی را به دنبال داشت.

از سوی دیگر کمبود غذا و سایر نیازهای زندگی نیز عامل دیگری برای گسترش درگیری های قبیله ای و رواج غارتگری بود.

چرا پیامبر را محمد امین می گفتند؟

آن حضرت، تحت تأثیر محیط آلوده به شرک و فساد مکه قرار نگرفت و چنان به پاکدامنی و درستکاری مشهور شد که او را محمد امین می خواندند.

محل عبادت پیامبر:

حضرت محمد(ص)، کوه های اطراف مکه و از جمله غار حرا را برای عبادت بر می گزید و اوقات زیادی را در آنجا می گذراند.

در ۲۷ رجب، سالی که آن حضرت به ۴۰ سالگی رسیده بودند، فرشته وحی در غار حرا بر ایشان نازل شد و فرمان پیامبریشان را از جانب خداوند ابلاغ کرد.

حضرت خدیجه:

حضرت خدیجه از زنان ثروتمند مکه بودند و تمام دارایی های خود را در راه نشر اسلام، کمک به فقیران و آزادی بردگان خرج کردند.

رسول خدا در آغاز مبعث:

پیامبر در آغاز بعثت به صورت فردی و پنهانی مردم را به پرستش خدای یگانه و ایمان به روز رستاخیز دعوت می کرد. در نتیجه ی این دعوت، تعدادی از مردم مکه به اسلام ایمان آوردند.

پیامبر پس از سه سال مأموریت مخفیانه:

پس از سه سال، پیامبر مأموریت یافت نخست خویشاوندان و سپس عموم مردم را آشکارا به اسلام دعوت نماید.

در این مرحله از دعوت، رسول خدا علاوه بر آن که مردم را به عبادت خدای یکتا فرا می خواند، پرستش بت ها را نکوهش می کرد و از سرانجام  کافران سخن می گفت.

چه کسانی از گسترش دین اسلام دچار بیم و هراس شدند؟

اشراف مکه به ویژه بزرگان قبیله قریش مانند ابولهب، ابوجهل و ابوسفیان که بر مکه حکومت می کردند.

مشرکان به پیامبر چه پیشنهادی دادند؟

پیشنهاد کردند که ریاست قبیله و قوم و دریافت ثروت فراوان را بپذیرد و از عقاید خود دست بردارد.

پیامبر در مقابل پیشنهاد مشرکان چه فرمود؟

من برای گردآوری مال و فرمانروایی مبعوث نشده ام.

خدایم مرا به عنوان پیام آور به سوی شما فرستاده است.

هرگاه از من بپذیرید، این موجب سعادت شما در دو جهان است و اگر آن را رد کنید، من در این راه استقامت می ورزم تا خدا میان من و شما داوری کند.

سران مشرکین چه تصمیمی گرفتند؟

تصمیم گرفتند ایشان و مسلمانان را مورد آزار و شکنجه قرار دهند.

آنان بدترین دشنام ها و تهمت ها را به رسول خدا نسبت می دادند و برخورد های زشت و ناپسندی با آن حضرت می کردند.

مشرکان برای جلوگیری از گسترش اسلام چه کردند؟

اقدام به آزار و شکنجه ی مسلمانان کردند.

شماری از پیروان رسول خدا و بردگان مورد شدید ترین شکنجه ها قرار گرفتند.

از جمله افرادی زیر شکنجه های مشرکان به شهادت رسیدند؟

یاسر و همسرش سمیه و پسرشان عمار و نیز بلال حبشی از جمله این افراد بودند.

پیامبر از مسلمانان خواست به حبشه هجرت کنند.

 آزار و اذیت مشرکان نسبت به پیروان اسلام آن قدر افزایش یافت که پیامبر از مسلمانان خواست به حبشه مهاجرت کنند

تحریم اقتصادی و اجتماعی مسلمانان توسط مشرکان:

مشرکان متوجه شدند با شکنجه و سرکوب نمی توانند مانع گسترش اسلام شوند، به همین دلیل تصمیم گرفتند مسلمانان را تحریم کنند.

از این رو عهدنامه ای را امضا کردند که بر اساس آن هر گونه خرید و فروش و رابطه ی اجتماعی (ازدواج) با پیروان اسلام ممنوع شده بود.

پس از امضای تحریم اقتصادی و اجتماعی مسلمانان به پیشنهاد ابوطالب به یکی از دره های اطراف مکه به نام شعب ابوطالب پناه بردند.

آنها حدود سه سال شرایط بسیار سختی را در این دره تحمل کردند.

تغییر یثرب به مدینة النبی:

جوانان آن شهر که درباره اخلاق نیکو و پسندیده ی رسول خدا مطالبی شنیده بودند، به استقبال ایشان رفتند. از آن پس نام یثرب به مدینة النبی یعنی شهر پیامبر تغییر داده شد.

انصار:

در تاریخ اسلام به گروهی از ساکنان مدینه که با پیامبر (ص) پیمان بستند و آن حضرت را یاری کردند، انصار (یاری کنندگان) می گویند.

مهاجرین:

گروه دیگری از مسلمانان که اموال و دارایی خود را رها نمودند و از مکه به مدینه رفتند، به مهاجرین (هجرت کنندگان) معروف هستند.

اقدامات پیامبر در مدینه:

• تأسیس مسجد:

علاوه بر آن که مکانی برای عبادت و اجرای مراسم مذهبی به شمار می رفت، مرکزی برای مشورت و تصمیم گیری در باره ی امور سیاسی و نظامی بود.

• پیمان برادری به جای تعصب قومی و قبیله ای:

مسلمانان ساکن مدینه یعنی مهاجرین و انصار از قبایل مختلف بودند.

پیامبر به منظور ایجاد محبت و دوستی بین مسلمانان، آن ها را دو به دو با یکدیگر برادر اعلام کرد. این کار در جهت ایجاد امت اسلامی بود.

• پیمان نامه سیاسی:

پیامبر لازم دانست میان ساکنان مدینه اتحاد سیاسی برقرار شود، از این رو پیمان نامه ای تنظیم شد و مسلمانان و یهودیان متعهد شدند که به آن عمل کنند.

تدوین و امضای این پیمان نامه، در واقع اعلام رسمی تأسیس حکومت اسلامی به رهبری پیامبر در شهر مدینه بود.

چرا پیامبر اقدام به جنگ می کردند؟

در جنگ های اُحُد و خندق این مسلمانان بودند که مورد حمله ی مشرکان قرار گرفتند و ناگزیر شدند از خود دفاع کنند.

برخی جنگ ها نیز برای دفع تهدیدهای خطرناک دشمنان رخ داد. برای نمونه پس از آن که برخی قبایل یهود، پیمان شکنی کردند و با مشركان علیه مسلمانان متحد شدند، پیامبر ناگزیر شد با آنان نبرد کنند.

سفارش پیامبر به پیروانش در جنگ ها:

• رعایت اصول اخلاقی و ارزش های انسانی در جنگ ها  
• سفارش ویژه جهت خوش رفتاری با اسیران 
• پرهیز از تخریب و غارت اموال مردم در جنگ
• آن حضرت همچنین مراقب بودند که مسلمانان همانند مشرکان رفتار نکنند.

علت نامه نوشتن پیامبر به فرمانروایان کشورهای مختلف چه بود؟

از آنجایی که هدف دین اسلام هدایت همه ی مردم جهان است، پیامبر به فرمانروایان کشورهای مختلف از جمله ایران، روم و حبشه نامه نوشت و آنان را به اسلام دعوت کرد.

پیامبر در واقعه غدیر خم:

پیامبر در حضور زائران خانه خدا دست حضرت علی (ع) را بالا بردند و فرمودند:

ای مردم هر کس که من پیشوای او هستم، پس علی نیز پیشوای اوست. خداوند دوست داران او را دوست بدار و دشمنانش را دشمن باش.