حالت های مختلف ماده:

1 - جامد:

در حالت جامد اتم ها و مولکول ها در کنار یکدیگر جای گرفته اند و ارتعاش کمی دارند.

2 – مایع:

در حالت مایع اتم ها و مولکول ها آزادانه بر روی هم می لغزند و فاصله نسبتا بیشتری نسبت به حالت جامد در کنار یکدیگر دارند.

3 – گاز) بخار(:

در این حالت از ماده مولکول ها و اتم ها آزادانه و با فاصله زیاد از یکدیگر حرکت می کنند و سرعت جابجایی آن ها بسیار زیاد است.

اشکال مختلف ماده:

1 - ماده بلوری شکل:

اتم ها و ملکول ها در این ماده های جامد در کنار یکدیگر در فاصله های خاصی از یکدیگر طرحی شبکه وار و منظم ساخته اند؛ مانند نمک طعام:

2 - ماده بی شکل)آمورف، بی ریخت(:

در این نوع جامدها، اتم ها و مولکول ها بی شکل و بی نظم در کنار یکدیگر قرار گرفته اند؛ مانند شیشه:

نکته:

1) همه مواد از اتم ساخته شده اند.

2) اتم ها به روش های گوناگون با هم ترکیب می شوند و یون ها و مولکول ها را ایجاد می کنند.

3) بیشتر عنصرها در طبیعت به حالت آزاد )عنصری( یافت نمی شوند؛ بلکه به حالت ترکیب های شیمیایی وجود دارند؛ به عنوان مثال : آب، شکر، سدیم کلرید )نمک طعام(، نفت خام، آمونیاک، اتانول، ضد یخ )اتیلن گلیکول(، کات کبود و کلسیم اکسید) آهک(.

کاربرد ترکیبات شیمیایی مختلف در زندگی روزمره:

1 - اتیلن گلیکول )ضد یخ):

 در رادیاتور خودرو می ریزند تا از یخ زدن آب در زمستان جلوگیری کند.

2 - آمونیاک:

به زمین های کشاورزی تزریق می کنند تا گیاهان بهتر رشد کنند.

3 - اتانول:

برای ضد عفونی کردن بیمارستان ها و لوازم پزشکی به کار می رود.

4 - آب آهک:

برای اینکه مربای کدو حلوایی ترد شود، آن را قبل از پختن برای مدتی در آب آهک قرار می دهند.

واکنش شیمیایی و ذره های سازنده:

واکنش شیمیایی:

هرگاه اتم ها درشرایط مناسب در کنار هم قرار گیرند،یک واکنش شیمیایی بین آنها رخ می دهد و مواد جدیدی تولید می شود.به طوری که خواص فراورد ها با واکنش دهنده ها تغییر نکرده باشد.

ذره های سازنده ترکیب های شیمیایی:

1- یون:

ذره هایی که دارای بار الکتریکی مثبت یا منفی هستند و هنگامی که این ذرات مثبت و منفی یا بکدیگر ترکیب می شوند، تشکیل پیوند یونی می دهند. به این نوع ترکیبات، ترکیب یونی می گویند؛ مانند نمک طعام:

الف– کاتیون:

اگر اتمی الکترون از دست بدهد،دارای بار مثبت خواهد بود،که فلزات هستند، کاتد (کاتیون) می گویند.

ب- آنیون:

اگر اتمی الکترون بگیرد دارای بار الکتریکی منفی خواهد بود،که از نافلزات هستند، آند (آنیون) می گویند.

2- مولکول:

این نوع ذره ها نیز که از ترکیب چند اتم تشکیل می شوند، هنگامی که اتم ها با هم ترکیب می شوند، پیوندی که بین آنان تشکیل می یابد، پیوند کووالانسی است. به این نوع ترکیبات که از چند مولکول بوجود می آید، ترکیب مولکولی می گویند؛ مانند ویتامین ث (آسکوربیک اسید):

ویژگی مهم ترکیبات یونی:

1) این یون ها می توانند در محلول حرکت کنند و سبب برقراری جریان الکتریکی در محلول شوند. به عنوان مثال اگر پتاسیم پرمنگنات را در آب حل کنیم. یون ها ی سازنده آن در سراسر محلول پخ می شوند و سبب رسانایی جریان الکتریکی می شوند.

2) در خاک، نمک های گوناگونی (ترکیبات یونی( وجود دارد که هنگام بارش در آب باران حل می شوند. حل شدن نمک ها در آب، سبب تغییر در خواص فیزیکی آب می گردد؛ برای مثال، آب دریا در نقطه بالاتری از آب خالص می جوشد.

3) برخی ترکیب های یونی در آب حل می شوند؛ مثل سدیم کلرید که زیاد در آب دریا حل می شود. بعدی دیگر نامحلول یا کم محلولند.

تفاوت مهم میان ترکیب یونی و ترکیب مولکولی:

داد و ستد الکترونی و پیوند یونی در نمک طعام:

1) فلز براق سدیم که از اتم های سدیم تشکیل شده است،با مولکول های گاز کلر واکن داده و نمک سدیم کلرید تولید می شود.

2) در این تغییر شیمیایی، گاز زردرنگ و سمی کلر و فلز خطرناک سدیم، به سدیم کلرید سفید رنگ تبدیل شده اند.

3) در این نمک یون های مثبت و منفی کنار هم قرار گرفته اند.

4) برخی اتم ها با از دست دادن الکترون به یون مثبت (کاتیون) تبدیل می شود (اتم سدیم(.

5) برخی دیگر با گرفتن الکترون به یون منفی )آنیون) تبدیل می شوند(اتم کلر(.

نکته:

1) وجود یون های سدیم و کلرید برای سلامتی بدن ضروری است اما مصرف بی از اندازه آن سبب افزایش فشار خون و ایجاد بیماری های قلبی می شود.

2) مروارید و پوش صدفی حلزون از یک ترکیب یونی به نام کلسیم کربنات (CaCO₃) تشکیل شده است.

انواع پیوندها بین اتم ها:

پیوند یونی:

به جاذبه بین یون های مثبت و منفی، پیوند یونی می گویند.

پیوند کووالانسی)اشتراکی(:

نیروی جاذبه بسیار قوی است که الکترون لایه آخر اتم ها را دریک مولکول کنار هم قرار می دهد. هنگام تشکیل مولکول ها، اتم ها به جای داد و ستد الکترون، با یکدیگر مشارکت الکترونی انجام می دهند؛ به طوری که در اثر این مشارکت هیچ یک از اتم ها الکترونی از دست نمی دهند یا به دست نمی آورند، بلکه تعدادی از الکترون های خود را با یکدیگر به اشتراک می گذارند.

پیوند کووالانسی بین نا فلزها رخ می دهد. وقتی که اتم های دو نافلز کنار یکدیگر قرار می گیرند،یک مشارکت الکترونی بین آنها رخ می دهد. در مولکول آب دو پیوند کووالانسی وجود دارد. هر پیوند کووالانسی شامل دو الکترون است که اتم های هیدروژن واکسیژن به اشتراک گذاشته اند.

انواع مشارکت الکترونی:

1 - مشارکت الکترونی محدود:

در مشارکت الکترونی و تشکیل پیوند کووالانسی، برخی اتم ها با تعداد پیوندهای کووالانسی کمتری به یکدیگر متصل می شوند. به عنوان مثال اتم هیدروژن فقط یک پیوند می دهند.

2 - مشارکت الکترونی گسترده:

 در مشارکت الکترونی و تشکیل پیوند کووالانسی، برخی اتم ها با تعداد پیوندهای کووالانسی بیشتری به یکدیگر متصل می شوند. به عنوان مثال:

1) در مولکول اکسیژن، اتم های اکسیژن با دو پیوند به هم متصل شده اند.

2) برخی دیگر مانند کربن، نیتروژن می توانند بیش از یک پیوند تشکیل دهند.

ویژگی مولکول آب:

1) آب مقطر رسانای جریان الکتریکی نیست.

2) مولکول های آب بار الکتریکی ندارند.

3) هنگام ترکیب شدن اتم های هیدروژن با اکسیژن، بین آنها الکترونی داد و ستد نشده است.

چگونگی اشتراک الکترون های اتم های هیدروژن و اکسیژن در مولکول آب:

هیدروکربن ها:

ترکیباتی که از هیدروژن و کربن ساخته شده اند.