نمونه سوالات تشریحی فصل 5 علوم و فنون ادبی دوازدهم همراه با جواب تشریحی

در بیت زیر واژه‌ای بیابید که مصوت بلند «ی» در آن همواره کوتاه تلفّظ می‌شود. «من نمی‌گویم زیان کن یا به فکر سود باش / ای ز فرصت بی‌خبر، در هر چه هستی، زود باش»

تقطیع بین کمانک، با کدام «اختیار زبانی» مطابقت دارد؟ درخت دوستی  − ∪ − − −∪

در بیت «هوای حوصله‌ام تا همیشه بارانی است / که مشت سرخ من اکنون به وضع بحرانی است» چند «حذف همزه» وجود دارد؟

تقطیع ترکیب «دل پاک» به صورت «U ـ ـ U» با کدام اختیار زبانی مطابقت دارد؟

اختیار «وزنی» مشترک در دو مصراع بیت زیر را بنویسید.

«آمد سوی کعبه سینه پر جوش / چون کعبه نهاد حلقه در گوش»

در بیت «به وقت گل شدم از توبهٔ شراب خجل / که کس مباد ز کردار ناصواب خجل» مصوّت کوتاه در کجا هجا تغییر کمیت داده است؟

با توجه به اختیارات شاعری، در کجا یک از هجاهای مصراع اوّل، باید مصوّت کوتاه را بلند تلفظ کنیم؟ «باشد اندیشهٔ ما و نگه ما چو باد / بهر انگیختن طوفان بر بسته میان

در بیت «در خرابات طریقت ما به هم منزل شدیم / کاین چنین رفت است در عهد ازل تقدیر ما» از کدام اختیارات زبانی استفاده شده است؟

در بیت «چو سیل اندر آمد به هول و نهیب / فتاده از بلندی به سر در نشیب»، «حذف همزه» در کدام هجاها صورت گرفته است؟

در شعر زیر کدام اختیارات شاعری به کار رفته است؟ آمد سوی کعبه سینه پر جوش *** چون کعبه نهاد حلقه در گوش

در بیت زیر شاعر چند بار از اختیارات شاعری زبانی استفاده کرده است؟ «چشم او من باشم و دست و دلش / تا رهد از مدبری‌ها، مقبلش»

اختیار «وزنی» مشترک در دو مصراع بیت زیر را بنویسید.

«آمد سوی کعبه سینه پر جوش / چون کعبه نهاد حلقه در گوش»

مفهوم بیت زیر باچه بیتی قرابت دارد؟

«همه برگ بودن همی ساختی  /  به تدبیر رفتن نپرداختی»

در مصراع زیر چند بار حذف همزه صورت گرفته است؟

«گفت ای پسر این نه جای بازی است»

واژه «دلآرام» را یک بار بدون حذف همزه و یک بار با حذف همزه، تقطیع هجایی کنید

در تقطیع نمونه‌های زیر، برای هر مورد کدام اختیارشاعری استفاده شده است؟ نوع اختیار را بنویسید. الف) جادویی (−∪−) ب) بهانه (−−∪)

در کدام بیت تغییر کمیّت مصوّت بلند به کوتاه رخ نداده است؟

الف) ای سرور باران‌ها و فصل‌ها  /  تو را عطری نامیدم که در غنچه‌ها خانه دارد

ب) بدید آنچه موسی بجست و ندید  /  شنید آن‌چه موسی چنان کم شنید 

در کدام یک از واژگان بیت زیر، مصوت بلند «ی» همواره کوتاه است؟

«به دشت دل گیاهی جز گل رویت نمی‌روید / من این زیبا زمین را آزمودم میهن ای میهن!»

تقطیع هجایی مقابل چند کلمه اختیار شاعری دارد؟ سوی تو (_ U U) / روز و شب (_ _ _) / آهوی صحرا (_ U U _ _) / عاشقانه (_ U _ U) / به بوی نافه (U _ _ _ U) / میانه (U _ U)

کدام بیت هجاهای 2 و 7 و 9 مصراع اول با معادل‌هایشان در مصراع دوم آن بیت یکسان نیستند؟

در کدام بیت تمام اختیارات زبانی [حذف همزه و تغییر کمیّت مصوّت‌ها] وجود دارد؟

1 ) پس سوی کاری فرستاد آن دگر / تا از این دیگر شود او با خیر

2 ) گفت ای پسر این نه جای بازی است / بشتاب که جای چاره‌سازی است

با در نظر گرفتن اختیارات شاعری، علائم هجایی مصراع اول بیت زیر را بنویسید.

«تو را سیاهی روس نیست بس، که از غفلت سیاه، موی سفید خود از خضاب کنی»

برای مفهوم بیت زیر یک شعر بنویسید.

همه برگ بودن همی ساختی / به تدبیر رفتن نپرداختی

کلمه زیر را تقطیع کنید.ایا حذف همزه در ان وجود دار.

- باز این

در کدام یک از واژگان بیت زیر، مصوت بلند «ی» همواره کوتاه تلفّظ می‌شود؟

«بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم  /  فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو در اندازیم»

طبق اختیارات شاعری، کمیت کدام هجای مصراع اول باید تغییر یابد؟

در آسمان نه عجب گر به گفتۀ حافظ / سرود زهره به رقص آورد مسیحا را

در مصراع زیر کدام اختیارات شاعری به کار رفته است؟

خلد گر به پا خاری آسان برآید

در بیت «پیش کمان ابرویش لابه همی کنم ولی / گوش کشیده است از آن گوش به من نمی‌کند»:

الف) شاعر در هجای هفتم مصراع اول بیت، از کدام اختیار «زبانی» استفاده کرده است؟

ب) وزن این بیت چیست؟

نواع وزن «ناهمسان، همسان تک لختی و همسان دولختی» را مشخص کنید:

خَلَد گر به پا خاری آسان برآید / چه سازم به خاری که در دل نشیند؟

چرا در خوانش مصرع «سعدی نظر از رویت کوته نکند هرگز» همزۀ آغاز هجا حذف می‌شود؟

طبق اختیارات شاعری در بیت زیر کدام هجاهای کوتاه مصراع دوم باید به هجای بلند تغییر کند؟

«الهی سینه‌ای ده آتش‌افروز / در آن سینه دلی وان دل همه سوز»

نشانه های هجایی بیت زیر را بنویسید.

من نمی‌گویم زیان کن یا به فکر سود باش / ای ز فرصت بی‌خبر در هر چه هستی، زود باش

نشانه های هجایی بیت زیر را بنویسید.

آمد سوی کعبه سینه پرجوش / چون کعبه نهاد حلقه در گوش

چند نوع اختار شاعری داریم نام ببرید.

اختیارات زبانی را بنویسید.

اختیارات وزنی را نام ببرید.

تغییر کمیت مصوت ها شامل وه چیزی است.

وزن بیت زیر را بنویسید.

ای مرغ به دامِ دل گرفتار باز آی که وقت آشیان است

شاعر در مصرع اوّل بیت زیر، کدام «واو» را «مصوّت بلند» به حساب نیاورده است؟

من و تو غافلیم و ماه و خورشید / بر این گردون گردان نیست غافل

مشخص کنید کدام یک از گزاره‌های زیر، دربارهٔ اختیارات شاعری زبانی و کدام دربارهٔ اختیارات شاعری وزنی صادق است.

الف) آوردن «فاعلاتن» به جای «فعلاتن» در رکن اوّل مصراع

ب) بلند به حساب آوردن «و» عطف یا ربط و مصوّت‌های کوتاه پایان کلمه

اختیارات شاعری دو نوع اند .........و ......... .

حذف همزه جز اختیارات شاعری ..........است.

ابدال و قلب جز اختیارات شاعری.........است.

اختیارات ............. شاعر با نحوهٔ بیان و شیوه تلفظ خود اعمال می کند.

وزن بیت گذر کردم به گورستان کم و بیش .................................. است.

در مصراع آمد سوی کعبه سینه پرجوش کلمه سو .............. تلفظ می شود.

در مصراع روزه یک سو شد و عید آمد و دلها برخاست کلمه سو ...........تلفظ نمی شود.

اختیار «وزنی» مشترک در دو مصراع بیت زیر..............................است.

«آمد سوی کعبه سینه پر جوش / چون کعبه نهاد حلقه در گوش»

در مصراع زیر...............بار حذف همزه صورت گرفته است.

گفت ای پسر این نه جای بازی است.

در کلمه (باز این)اختیار زبانی .............صورت گرفته است.