نمونه سوالات تشریحی فصل 9 علوم و فنون ادبی دوازدهم همراه با جواب تشریحی

 ................در لغت به معنای سخت کشیدن کمان است

 اغراق در لغت به معنای.............. است

............. مناسب ترین آرایه برای تصویر آفرینی در حماسه است.

اغراق مناسب ترین ارایه برای تصویر آفرینی در ............ است

اغراق مناسب ترین ارایه برای ................. در حماسه است

نشانه‌های هجایی کدام بیت را می‌توان به دو صورت «همسان و ناهمسان» بُرش آوایی زد؟ نظم کدام برش بر دیگری برتری دارد؟ الف) چون جام شفق موج زند خون به دل من / با این همه، دور از تو مرا چهرهٔ زردی است ب) ترک گدایی مکن که گنج بیابی / از نظر رهروی که در گذر آید

آرايۀ مقابل چند بيت درست است؟ الف) ما چو مينا سر گفتار نداريم به خلق / ديگری مهر مگر از لب ما برگيرد (ايهام) ب) به ادب باش كه سر در قدم تيغ افشاند / چون حباب آن كه در اين بحر دم بی‌جا زد (ايهام) ج) چون ز فرهاد نگيرم سند جان سختی؟ / من كه از تاب غمم كوه كمر می‌بازد (اغراق) د) چشم بيمار تو درماندهٔ تدبير خود است / فرصتی كو به من خسته جگر پردازد (ايهام تناسب)

در شعر زیر واژه‌ای دیده می‌شود كه معنای نزدیک آن در بیت آمده است و معنای دور آن با یكی از واژه‌های بیت تناسب دارد، آن واژه كدام است؟ اگر روزم پریشان شد، خدای تاری از زلفش كه هر شب با خیالش خواب‌های دیگری دارم

در بیت «ما از سر این آب نخواهیم گذشت / صد بار اگر بگذرد آب از سر ما» از ذکاءالملک فروغی، کدام آرایه‌های ادبی وجود ندارد؟

در بیت «پیل فنا که شاه بقا مات حکم اوست / هم بر پیادگان شما نیز بگذرد» از قصیدۀ معروف سیف فرغانی، در چند واژه آرایۀ ایهام وجود دارد؟

در بیت «خانه زندان است و تنهایی ضَلال / هر که چون سعدی گلستانیش نیست»:

الف) در کدام واژه آرایۀ «ایهام» به کار رفته است؟

ب) معانی مختلف این واژه را بنویسید.

آرایهٔ مناسب را در هر مورد انتخاب کنید:

نگران با من استاده سحر / صبح می‌خواهد از من / کز مبارک دم او آورم این قومِ به جان باخته را / بلکه خبر

در بیت :«چنان سایه گسترد بر عالمی / که زالی نیندیشد از رستمی» الف) در کدام واژه آرایۀ «ایهام تناسب» به کار رفته است؟ ب) واژه مورد نظر با کدام کلمه «تناسب» دارد؟

آرایه درست را علامت بزنید. چندین که برشمردم از ماجرای عشقت / اندوه دل نگفتم الا یک از هزاران

هر کدام از موارد زیر کدام آرایه را دارد؟

«اغراق – حسن تعلیل – تلمیح – مراعات نظیر» الف) شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل / کجا دانند حال ما سبکباران ساحل‌ها ب) بر لب کوه جنون خنده شیرین بهار / نقش زخمی است که از تیشۀ فرهاد شکفت ج) اگر چه نقش دیوارم به ظاهر از گران خوابی/ اگر رنگ از رخ گُل می‌پرد، بیدار می‌گردم

در بیت زیر، دلیل وجود آرایهٔ «اغراق» را توضیح دهید.

«دلم گرفته از این روزها دلم تنگ است / میان ما و رسیدن هزار فرسنگ است»

در بیت زیر واژهٔ ............... در دو معنا به کار رفته است و کاربرد این واژه باعث خلق آرایهٔ ............... شده است.

«بی‌مهر رُخت روز مرا نور نمانده است / وز عمرِ مرا جز شب دیجور نمانده است»

در بیت «نگران با من استاده سحر /  صبح می‌خواهد از من  /  کز مبارک دم او آورم این قوم به جان باخته را  /  بلکه خبر» کلمه «نگران» ایهام دارد، معانی مختلف آن را بنویسید.

با توجه به ابیات زیر، به پرسش‌ها پاسخ دهید.

به کردار افسانه از هر کسی / شنیدم همی داستانت بسی

به تنها یکی گور بریان کنی / هوا را به شمشیر گریان کنی

برهنه چو تیغ تو بیند عقاب / نیارد به نخجیر کردن شتاب

نشان کمند تو دارد هژبر / ز بیم سنان تو خون بارد ابر

الف) شاعر در بیان کدام یک از ویژگی‌های رستم زیاده‌روی کرده است؟

ب) با توجه به این توصیف، مناسب‌ترین آرایه برای تصویرآفرینی در حماسه .................. است.

در شعر زیر، کدام واژه دارای ایهام است؟ معانی آن را بنویسید.

«ناگهان انگار / بر لب آن چاه / سایه‌ای را دید / او شغاد، آن نابرادر بود.»

توجه به بیت «گر هزار است بلبل این باغ / همه را نغمه و ترانه یکی است» به پرسش‌ها پاسخ دهید:

الف) در کدام واژه، آرایۀ «ایهام تناسب» به کار رفته است؟

ب) معانی مختلف این واژه را بنویسید.

ج) این واژه، با کدام یک از واژه‌های بیت، تناسب دارد؟ (یک مورد)

آرایه‌های بیت «مصر دنیا را که در وی سیم زر باشد ای عزیز / تو زلیخایی از آن نزد تو باشد خوار دین»را بنویسید.

در هر بیت کدام یک از آرایه‌های «ایهام – اغراق – متناقض نما – تضمین – لف و نشر» به کار رفته است.

1) هرگز وجود حاضر غایب شنیده‌ای؟ / من در میان جمع و دلم جای دیگر است

2) اگر سنت اوست نوآوری، / نگاهی هم از نو به سنت کنیم

3) دل و کشورت جمع و معمور باد / ز ملکت پراکندگی دور باد

4) آن فرومایه هزار من سنگ بردارد و طاقت یک حرف نمی‌آرد

در مورد رخشنده اعتصامی توضیحی دهید.

در بیت «روی خوبت آیتی از لطف بر ما کشف کرد / زان زمان جز لطف و خوبی نیست در تفسیر ما»

الف) کدام واژه، آرایۀ «ایهام تناسب» به وجود می‌آورد؟

ب) دو معنی این واژه را بنویسید.

ج) این واژه با کدام یک از کلمات بیت «تناسب» دارد؟

.......... در لغت به معنی سخت کشیدن کمان است.

ارایه ............ مناسب ترین ارایه برای تصویرآفرینی در حماسه است.

آوردن واژه ای یا عبارتی در سخن با دو یا چند معنا که معمولاً بیت با تمام معانی ‌پذیرفتنی و دارای ارزش است که..............نام دارد .

باز نمود دگر گونه مفاهیم و موضوعات سخن به صورتی که معانی خرد را بزرگ گرداند و معنی بزرگ را خرد بنماید از صفات .......... است.

اوردن واژه ای با دو معنی که یک معنای ان مورد نظر است................. است.