نمونه سوالات تستی فصل 9 علوم و فنون ادبی دوازدهم همراه با جواب تشریحی

لف و نشر

ایهام تناسب

تشبیه

متناقض‌نما

باز بی‌روی تو در فصل جنون جوش بهار / سایۀ گل به سرم پنجۀ شاهین آمد

هر آن گیاه که بر خاک ما دمیده ببوی / اگر که بوی وفا می‌دهد، گیاه من است

تا قلب عاشقان شکند لشکر غمت / مه را ز مشک سوده زره‌پوش کرده‌ای

پروانۀ راحت بده ای شمع که امشب / از آتش دل پیش تو چون شمع گدازم

گوی توفیق و کرامت در میان افکنده‌اند / کس به میدان درنمی‌آید سواران را چه شد؟

زهره‌سازی خوش نمی‌سازد مگر عودش بسوخت / کس ندارد ذوق مستی می‌گساران را چه شد؟

آب حیوان تیره‌گون شد خضر فرّخ‌پی کجاست؟ / خون چکید از شاخ گل باد بهاران را چه شد؟

کس نمی‌گوید که یاری داشت حقّ دوستی / حق‌شناسان را چه حال افتاد یاران را چه شد؟

هنر بیار و زبان‌آوری مکن سعدی / چه حاجت است که گوید شکر که شیرینم

مدامم مست می‌دارد نسیم جعد گیسویت / خرابم می‌کند هر دم فریب چشم جادویت

زهره‌سازی خوش نمی‌سازد مگر عودش بسوخت / کس ندارد ذوق مستی می‌گساران را چه شد

 چشم چپ خویشتن برآرم / تا روی نبیندت به جز راست

دلتنگ از ملامت اغیار نیستم / چون گل، گرفته در بغل خار نیستم

جوانان پیل افکن شیر گیر / ندانند دستان روباه پیر

دل سنگین تو وزنم ننهد، وه که کسی / سنگ قلب تو از این سینه قلاب نبرد

گفتم از پیری شود بند علایق سست‌تر / قامت خم، حلقه‌ای افزود بر زنجير من

گفتم از پیری شود بند علایق سست‌تر / قامت خم، حلقه‌ای افزود بر زنجير من

 به بادی ناگه از رویت فتادم دور چون مویت / به سر می‌آورم دور از تو عمری در پریشانی

رحم آر بر دل من کز مهر روی خوبت / شد شخص ناتوانم باریک چون هلالی

چو باد عزم سر کوی یار خواهم کرد / نفس به بوی خوشش مشکبار خواهم کرد

قلب منیرش بود سپهر حقایق / خاطر پاکش بود خزانۀ اسرار

قلب و بصرم به نور خود روشن کن / ای آن که مرا صاحب قلب و بصری

پهلوانی نیست قلب دوستان بر هم شکستن / به که قلب دشمنان هم بشکنی گر پهلوانی

نور کز قلب صافی‌اش تابد / صبح ارواح انبیا باشد

هیچ سنگین دل بی‌رحم به غیر از تو نبود / که سرود غم من در دل او کار نکرد

تو خورشیدی و یا زهره و یا ماهی نمی‌دانم / وزین سرگشتۀ مجنون چه می‌خواهی نمی‌دانم

درین دریا که نه چرخش صدف‌هاست / به تو این چار گوهر را شرف‌هاست

که حافظ چو مستانه سازد سرود / ز چرخش دهد زهره آواز رود

در سرم زلف تو سودا انداخت / کار من زلف تو در پا انداخت

بودیم بر کنار ز تیمار روزگار / تا داشت روزگار تو را در کنار ما

من خموشم ز افسرده جانی / شعله سرگرم آتش زبانی

زمین نطع شقایق پوش گشته / شقایق مهد مرزن گوش گشته

همچو مجنون ناتوانی از کجا، عشق از کجا / یافت در صحرا مگر دیوانه جان خویشتن

ز شرم جلوۀ مستانۀ تو، سر و پا در گل / ز طوق قمريان چون دود از روزن هوا گیرد

به تنگ‌چشمی آن ترک لشکری نازم / که حمله بر من درویش یک قبا آورد

دگر پارسایان خلوت‌نشین / به عیبش فتادند در پوستین

به راستی که نه هم‌بازی تو بودم من / تو شوخ دیده مگس (مگس: بی‌شرم) بین که می‌کند بازی

کرده‌ام خاک در میکده را بستر خویش / می‌گذارم چو سبو دست به زیر سر خویش

برو طواف دلی کن که کعبۀ مخفی است / که آن خلیل بنا کرد و این خدا خود ساخت

در راه تو حافظ چو قلم کرد ز سر پای / چون نامه چرا یک دمش از لطف نخوانی

بتا بیش ازین قصد آزار من / مکن زانکه هر نیک و بد را جزاست

 گفت خیال تو که خواجو هنوز / عاشق و سرگشته و حیران ماست

میان عندلیب و برگ نسرین / هوای گلبن و بستان حجاب است

فتنه بنشان و یک زمان بنشین / که قیامت ز قامتت برخاست

سه

چهار

پنج

دو

روی جانان طلبی آینه را قابل ساز / ورنه هرگز گل و نسرین ندهد ز آهن و روی

ماییم و سینه‌ای که بود آشیان آه / ماییم و دیده‌ای که بود آشنای اشک

مشت خاشاکی کجا بندد ره سیلاب را؟ / پایداری پیش اشکم کار دامن نیست نیست

گفتم از ورطه عشقت به صبوری به درآیم / باز می‌بینم و دریا نه پدید است کرانش

دل و کشورت جمع و معمور باد / ز ملکت پراکندگی دور باد

گر برگ گل سرخ کنی پیرهنش را / از نازکی آزار رساند بدنش را

بگویم تا بداند دشمن و دوست / که من مستی و مستوری ندانم

صائب! مدد خلق نمودیم به همّت / در ظاهر اگر مالک دینار نبودیم

شفا

قانون

نجات

اشارات

زال – دستان

زال – طوس

دستان – طوس

زال – دستان – طوس

تشبیه

ایهام

ایهام تناسب

جناس

ناله

زار

هجر

گوشمال

بوی

بیخود

شوم

دوش

اغراق

ایهام

واج‌ آرایی (نغمۀ حروف)

تشبیه

تناسب (مراعات نظیر)

ایهام

اغراق

استعاره

جناس تام

ایهام تناسب

جناس ناقص

ایهام

درفش درفشان پسِ پشتِ او / یکی کابلی تیغ در مشت او

بزرگان بر او خواندند آفرین/ که ما را تویی افسر وتیغ کین

همانا که باران نبارد ز میغ / فزون زآنکه بارید بر سرش تیغ

زتیغ آمدم سوی آن غار تنگ/ کمندی که زنّار دارم به چنگ

حسن تعلیل و استعاره

جناس تام و جناس ناقص

کنایه و تشخیص

تشبیه و اغراق

ایهام و ایهام تناسب

جناس ناقص اختلافی و افزایشی

اغراق و تضاد (طباق)

تشبیه و تناسب

اغراق – ایهام

کنایه – مجاز

تشبیه – تلمیح

جناس – ایهام تناسب

شام و زلف

شام و لاله

چین و لاله

زلف و چین

ایهام تناسب

ایهام

اغراق

استعاره

جناس تام و جناس ناقص

ایهام و ایهام تناسب

تشبیه و تضاد

اسلوب معادله و حسن تعلیل

اسلوب معادله و حسن تعلیل

مجاز و کنایه

ایهام و اغراق

واژه‌ آرایی و تکرار

یک

دو

سه

چهار

امید هست که روی ملال در نکشد / ازین سخن که گلستان نه جای دلتنگی‌ست

تا خار غم عشقت آویخته در دامن / کوته‌ نظری باشد رفتن به گلستان‌ها

من آن مرغ سخندانم که در خاکم رود صورت / هنوز آواز می‌آید به معنی از گلستانم

خانه زندان است و تنهایی ضلال / هر که چون سعدی گلستانیش نیست

امید هست که روی ملال در نکشد / ازین سخن که گلستان نه جای دلتنگی‌ست

تا خار غم عشقت آویخته در دامن / کوته‌ نظری باشد رفتن به گلستان‌ها

من آن مرغ سخندانم که در خاکم رود صورت / هنوز آواز می‌آید به معنی از گلستانم

خانه زندان است و تنهایی ضلال / هر که چون سعدی گلستانیش نیست

غریب نیست که بیگانه گردد از همه عالم / هر آن غریب که در شهر آشنای تو باشد (امیرخسرو دهلوی)

تُرکم به خنده چون دهنِ تنگ باز کرد / دل را لبش ز تَنگِ شکر بی‌ نیاز کرد (اوحدی مراغه‌ای)

عینِ آب حیات دانی چیست؟ / آبِ سرچشمۀ روان من است (شاه نعمت‌ الله ولی)

ابر آبستنِ دُرّی است گران / وز گرانیش گهر ارزان است (انوری)

در این بیت دست کم دو نمونه اغراق وجود دارد.

آرایه‌های استعاره، تشخیص و تشبیه در بیت به چشم می‌خورد

در مصراع دوم آرایۀ ایهام به کار رفته است.

در مصراع اول آرایۀ ایهام به کار نرفته است.