نمونه سوالات تشریحی فصل 7 علوم تجربی نهم همراه با جواب تشریحی

لایه لایه بودن - داشتن فسيل

رسوبات دریایی

صمغ درختان

مواد معدنی - آهک - سیلیسی

غربی آفریقا - شرقی آمریکای جنوبی

افقی - لایه لایه

بعد

گرم و کم­ عمق

ساده ­تر - پیچیده ­تر

تفسیر - بازسازی

برخورد یک شهاب سنگ بزرگ به قسمتی از زمین و بلند شدن گرد و غبار زیادی در هوا که مانع رسیدن نور خورشید به سطح زمین شد و در نتیجه هوای سطح زمین سرد شده و گیاهان از بین رفتند به مرور جانداران دیگر از بین رفتند و باعث شد این عصر به عصر یخبندان مشهور شود.

آثار و بقایای جانداران قدیمی در بین مواد پوسته زمین فسیل نام دارند.

دور ماندن اجساد جانداران از فاسد شدن فوری مهم­ترین عامل تشکیل فسیل است.

اکسیژن - رطوبت - باکتری تجزیه کننده

زیرا شرایط فسیل شدن برای جانداران دریایی بیشتر مهیا است (تنوع جانداران - رسوب ­گذاری شدید).

نمک زار - قیر - یخچال­ های قطبی و کوهستان - خاکستری ­های آتشفشان - صمغ درختان

 صمغ درختان - یخچال­ های طبیعی - نمک­زارها

آ) فسیل­ هایی که از قسمت­ های سخت مانند استخوان، دندان، شاخ و ... تشکیل می ­شود.

ب) فسیل­ هایی از آثار فعالیت­ های زیستی جانداران مانند شواهدی از راه رفتن، خزیدن، ردپا و ... که بر جای مانده ­اند.

اگر فقط آثار و شکل برجستگی و اجزای سطح خارجی صدف یا اسکلت جاندار در رسوبات بر جای بماند و به فسیل تبدیل شود قالب خارجی تشکیل شده است.

فسیل ­هایی که برای مطالعه گذشته زمین مناسب هستند را فسیل­ های راهنما می ­گویند.

1) همه جا پیدا می­ شوند.

2) تشخیص آن ­ها آسان است.

3) نمونه­ های موجود آن فراوان هستند.

4) متعلق به جانداران ساده ­اند.

1) یافتن سوخت ­های فسیلی

2) اثبات جا به­ جایی قاره ها

3) تعیین سن لایه ­های تشکیل دهنده پوسته

4) تعيين نوع آب و هوای گذشته

5) آشنایی با مسیر تکامل جانداران و نظم حاکم بر خلقت

1) ترتیب قدمت لایه­ ها

2) افقی بودن لایه ­ها

3) حال کلیدی برای گذشته است.

گیاهان - گرم و مرطوب

با فرسایش سطح خشکی ها مواد به دریا انتقال می ­یابد و لایه­ لایه ته­ نشین شده رسوبات تشکیل می ­شوند، همزمان اجساد جانداران در داخل رسوبات دفن شده و با گذشت زمان رسوبات و اجساد داخل آنها به سنگ­ های رسوبی فسیل دار تبدیل می شوند.

سنگ­های رسوبی:

1) لایه ­لایه ­اند.

۲) دارای فسیل می­ باشند، بنابراین در مطالعه تاریخچه زمین اهمیت زیادی دارند بخش وسیعی از سطح زمین را سنگ ­های رسوبی پوشانده است.

1) دور ماندن جانداران از فاسد شدن فوری؛ یعنی جسد جاندار باید در محلی قرار گیرد که تحت تأثیر عواملی مانند اکسیژن هوا، آب، گرما، باکتری ­ها و موجودات زنده دیگر قرار نگیرد.

2)وجود جاندارانی که دارای قسمت ­های سخت مانند استخوان، دندان و صدف­ هایی با پوسته آهکی و سیلیسی هستند. (این جانداران نسبت به جاندارانی که قسمت ­های سخت ندارند شانس بیشتری برای فسیل شدن دارند).

1) شرایط در محیط­ های دریایی مناسب­ تر از محیط­ های خشکی می ­باشد به همین دلیل بیشتر فسیل­ ها در اقیانوس­ ها و دریاها تشکیل شده­ اند.

2) در محیط­ های غیر دریایی مانند یخچال ­های طبیعی، خاکسترهای آتشفشانی، صمغ گیاهان، مواد نفتی، دریاچه­ ها، مرداب ­ها، باتلاق­ ها و معادن نمک هم فسیل تشکیل می ­شود.

1) پس از مرگ قسمت ­های نرم جسد از بین رفته و قسمت ­های سخت قبل از اینکه از بین بروند، توسط رسوبات پوشیده شده و به فسیل تبدیل می­ شوند.

2) بدن جانداران پس از مرگ در محیطی دور از دسترس عوامل تجزیه کننده قرار می ­گیرند و به طور کامل به فسیل تبدیل می­ شوند حتی قسمت­ های نرم هم به فسیل تبدیل می ­شود. مانند حشرات داخل صمغ گیاه و ماموت­ های داخل یخچال ­های طبیعی.

3) گاهی ممکن است قسمت ­های سخت بدن جاندار که در رسوبات دفن شده به تدریج در آب حل شود و مواد معدنی آب جایگزین آن گردد یعنی بدن جاندار بدون اینکه شکل ظاهریش عوض شود با ترکیباتی از سیلیس با آهک جایگزین شده است.

4) آثار باقیمانده فعالیت­ های زیستی مانند آثار راه رفتن (رد پا)، آثار خزیدن و آثار استراحت کردن.

5) اگر فقط آثار و شکل برجستگی­ ها و اجزای سطح خارجی صدف یا اسکلت جاندار در رسوبات باقی بماند و به فسیل تبدیل شود قالب خارجی تشکیل می ­شود.

6) در صورتی که مواد و رسوبات نرم به داخل صدف یا اسکلت جاندار نفوذ کند و آثار سطح داخلی بدن جاندار در رسوبات ثبت و سپس سخت شود قالب داخلی به وجود می ­آید.

فسیل ­هایی که برای بررسی حوادث گذشته زمین مناسب ­اند، فسیل راهنما نامیده می شوند. ویژگی­ های خاصی دارند، مانند:

همه جا پیدا می­ شوند، تشخیص آنها آسان است، نمونه های فراوان دارند و متعلق به جانداران ساده ­اند نه پیچیده.

1) کشف سوخت­ های فسیلی: با حفر چاه ­های اکتشافی فسیل ­های ذره­ بینی را مطالعه کرده و احتمال وجود ذخایر نفت و گاز بررسی می ­شود.

2) اثبات جا به جایی قاره ها: دانشمندان با توجه به تشابه فسیل ­های سنگ ­های حاشیه غربی آفریقا و حاشیه شرقی آمریکای جنوبی اثبات کردند که در ابتدا این دو قاره به هم چسبیده بودند.

3) تعیین سن لایه های تشکیل دهنده پوسته زمین: هر فسیل راهنما محدوده سنی مشخصی دارد مثلا فسیل یک نوع دایناسور مربوط به ۱۲۰ میلیون سال پیش است بنابراین سنگ ­هایی که این فسیل را دارند، سنشان در همین حدود است.

4) تعیین نوع آب و هوای گذشته زمین و عمق حوضه­های دریایی: به عنوان مثال وجود زغال سنگ بیانگر وجود جنگل و آب و هوای گرم و مرطوب در گذشته آن منطقه است. ۵) کشف وجود نظم حاکم بر خلقت: دانشمندان دریافتند که خداوند در آفرینش جهان ابتدا جانداران اولیه با ساختمان بدنی ساده و در ادامه موجودات بعدی را با ساختمان بدنی پیچیده ­تر آفریده است.

فرایندهایی که امروزه تغییراتی در سطح زمین ایجاد می ­کنند مشابه شرایط گذشته است و می­ توان گفت حال کلیدی برای گذشته است.

1) محدوده سنی فسیل ­های راهنما.

2) هر لایه از لایه بالایی خود قدیمی­ تر و از لایه زیری خود جدیدتر است (به شرطی که لایه­ های رسوبی وارونه نشده باشند).

3) لایه ­ها هنگام تشکیل افقی می ­باشند، اگر از حالت افقی خارج شده باشد نشانگر تغییرات در مراحل بعدی است.

تشخیص آب‌وهوا، تعیین سن لایه‌های زمین

فسیل شدن قسمت‌های سخت جاندار، فسیل شدن به‌صورت جایگزینی

تنوع جانداران در محیط‌های دریایی بیشتر است و در محیط‌های دریایی رسوب‌گذاری شدیدتر و لاشه جاندار زودتر دفن من شود، به‌همین دلیل در محیط‌های دریایی امکان تشکیل فسیل بیشتر می‌باشد.

شرایط فسیل شدن برای همه جاندارانی که در گذشته می‌زیسته‌اند، مهیا نبوده است. به‌همین دلیل اجساد کمی از آن‌ها به فسیل تبدیل شده‌است و بقیه، قبل‌از فسیل شدن توسط عوامل تجزیه‌کننده، از بین رفته‌اند.

فسیل شدن قسمت‌های سخت جاندار مثل استخوان، دندان و صدف‌هایی با پوسته آهکی و سیلیسی و دور ماندن جسد جاندار از عوامل تجزیه‌کننده مثل اکسیژن هوا آب گرما باکتری‌ها و موجودات زنده دیگر برای تشکیل فسیل اهمیت زیادی دارد

فسیل‌ها، آثار و بقایای اجساد جانداران قدیمی هستند که در که در بین مواد، رسوبات و سنگ‌های رسوبی پوسته زمین وجود دارن.

فسیل شناسان از آن‌ها به‌عنوان شواهدی برای تفسیر و بازسازی تاریخچه‌ی زمین استفاده می‌کنند.

اگر قسمت‌های سخت بدن جانداران در داخل رسوبات مدفون شوند، هنگام نفوذ آب‌های زیرزمینی به داخل این رسوبات، هم‌زمان با حل شدن بخش‌هایی از جسد جانداران در آب، مولکول‌هایی از مواد معدنی موجود در آب زیرزمینی، جایگزین آن می‌شود. به‌این‌ترتیب پس‌از مدتی جسد جاندار کامل حل می‌شود و به‌جای آن را مواد معدنی موجود در آن آب می‌گیرد یعنی بدون این‌که تغییر در شکل و ظاهری قسمت‌های سخت جاندار داده شود، ترکیب شیمیایی مواد تشکیل‌دهنده آن عوض می‌شود.

مواد معدنی جانشین شده معمولاً ترکیبات سیلیسی و آهکی هستند.

گاهی اوقات پس‌از مرگ موجود زنده، قسمت‌های نرم جسد توسط عوامل تجزیه‌کننده از بین می‌رود، اما قسمت‌های سخت و مقاوم بدن مانند فلس و استخوان و صدف در برابر عوامل فساد، مدت زمان بیشتری مقاومت می‌کند و قبل‌از آن‌که از بین بروند توسط رسوبات، پوشیده شد و به فسیل تبدیل می‌شوند.

یخچال‌های طبیعی، خاکسترهای آتش‌فشانی، صمغ گیاهان، مواد نفتی، دریاچه‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، معادن نمک

اگر فقط آثار و شکل برجستگی‌ها و اجزای سطح خارجی صدفی و اسکلت جاندار در رسوبات برجای بماند و به فسیل تبدیل شود، قالب خارجی تشکیل می‌شود

اگر رسوبات نرم داخل صدفی استخوان جاندار نفوذ کند و آثار و سطح داخلی بدن جاندار در رسوبات ثبت و سپس سخت شوند یا قالب داخلی فه وجود می‌آید.

ساختار ساده-تشخیص آسان- نمونه‌های موجود فراوان-محدوده جغرافیایی مشخص

او با توجه به تشابه فسیل های موجود در سنگ‌های حاشیه‌ی غربی آفریقا و حاشیه شرقی و آمریکای جنوبی اثبات کرد که در ابتدا این دو قاره به‌هم چسبیده بودند اما به‌علت حرکت ورقه‌های سنگ‌کره، آن دو قاره از هم دور شدند.

فسیل های راهنما دارای محدوده سنی مشخص هستند. به‌عنوان مثال اگر فسیل دایناسوری مربوط به ۱۲۰ میلیون سال قبل باشد، سنگ‌های دربرگیرنده آن نیز سنی در همین حدود دارند. بنابراین با استفاده از این فسیل ها می‌توان سن آن‌ها را تخمین زد.

در توالی لایه‌های رسوبی، هر لایه از لایه بالایی خود قدیمی‌تر و از لایه پایینی خود جدیدتر است. لایه‌های رسوبی هنگام تشکیل به‌صورت تقریباً افقی ته‌نشین می‌شوند. بنابراین اگر از حالت افقی خارج شده باشند، بیانگر تغییرات در مراحل بعد رسوب‌گذاری است.

آب‌وهوای گرم و خشک با تبخیر زیاد

به شرط این‌که لایه‌های رسوبی وارونه نشده باشند.

در سنگ‌های رسوبی، چون لایه لایه هستند

سنگ رسوبی

فسیل ها

نبوده

دریایی

خارجی

شناسایی،اکتشاف

قدیمی تر

افقی

سخت

تفسیر،بازسازی