شعری است که مصراع اول و مصراع های زوج آن با هم هم قافیه است و تعداد ابیات آن از پانزده بیت بیشتر است (تا هفتاد و هشتاد بیت)
موضوع قصیده: غالباً ستایش، نکوهش وصف طبیعت با مسائل اخلاقی است.
هر قصیده چهار بخش دارد:
الف) تغزل: مقدمه قصیده است بامضامینی چون عشق، یاد جوانی و وصف طبیعت
ب) تخلص: رابطه میان مقدمه باتنه اصلی قصیده است.
ج) تنه اصلی: مقصود اصلی شاعر با محتوایی چون مدح،رثا، پند و اندرز، عرفان، حکمت و...
د) شریطه: دعای جاودانگی ممدوح در پایان قصیده است.
مطلع: بیت اول قصیده را گویند.
مقطع: بیت آخر قصیده را گویند. به گفته ای قصیده مهمترین قالب شعری است چون میزان قوت و توانمندی شاعر را در شاعری می سنجد.
قصیده سرایان بزرگ شعر فارسی: رودکی، فرخی سیستانی، منوچهری، ناصر خسرو، مسعود سعد سلمان، انوری، خاقانی قاآنی، ملک الشّعرای بهار، دکتر مهدی حمیدی، امیری فیروزکوهی و مهرداد اوستا
* شکل گرافیکی قالب قصیده همانند غزل است .
فرق غزل و قصیده :
1- از نظر تعداد ابیات
2- درون مایه و محتوای
3- وحدت موضوع
نكته: اگر شاعر بیت نخست مطلع غزل و قصیده خود را زیبا و دلپسند بیاورد، از آن به حسن مطلع تعبیـر می شود به طوری كه شنونـده برای شنیدن باقی سخـن تشـویق گردد .
نكته: اگر شاعر بیت آخر شعرش را (معمولاً قصیده یا غزل) به نحوی شیوا و دلنشین بیاورد كه به عنوان حسن ختام در روح شنونده و خواننده اثر نیك و خوش باقی بگذارد، از آن به حسن مقطع تعبیر می شود.
نمونه ای از قصیده:
قصیده «بهاریه» فرخی شامل صد و بیست و پنج بیت و در مدح سلطان محمود غزنوی است که برای نمونه ابیاتی از آن نقل می شود:
بهار تازه دمید، ای به روی رشک بهار بیا و روز مرا خوش کن و نبید بیار
همی به روی تو ماند بهار دیبا روی همی سلامت روی تو و بقای بهار
رخ تو باغ من است و تو باغبان منی مده به هیچکس از باغ من، گلی، ز نهار!
به روز معرکه، بسیار دیده پشت ملوک به وقت حمله، فراوان دریده صف سوار
همیشه عادت او بر کشیدن اسلام همیشه همت او نیست کردن کفار
عطای تو به همه جایگه رسید و، رسد بلند همت تو بر سپهر دایره وار
کجا تواند گفتن کس آنچه تو کردی کجا رسد بر کردارهای تو گفتار؟
تو آن شهی که ترا هر کجا شوی، شب و روز همی رود ظفر و فتح، بر یمین و یسار
خدایگان جهان باش، وز جهان برخور به کام زی و جهان را به کام خویش گذار
* طول قصیده از 15 بیت تا 60 بیت می تواند باشد.