گام به گام فعالیت1 صفحه 112 درس 12 تاریخ (1) ایران و جهان باستان (جامعه و خانواده)

الف) نمودار هرم اجتماعی ایران را در دوران هخامنشیان و ساسانیان به دقت ملاحظه فرمایید و تفاوت ها و شباهت های آنها را بیان کنید.

ب) با توجه به مطالب درس 11، صاحب منصبان عالی مرتبه دوران ساسانیان را ذکر نمایید.

الف) قبل از بیان شباهت ها و تفاوت های هرم اجتماعی هخامنشیان و ساسانیان لازم است برای روشن شدن بهتر بحث مطالبی بیان شود اگرچه ساختار اجتماعی ایران در روزگار ساسانیان نظم یافته و در طول عمر آن حکومت وقوع تحولات در ساختار سیاسی اجتماعی و اداری به دگرگونی و تحول در روابط اقشار اجتماعی منجر شد لیکن نظام طبقاتی و تفکیک جامعه به چند طبقه تا قبل از قرن ششم میلادی براساس متون سنتی و مذهبی سه قشر روحانیان جنگاوران و کشاورزان بودند که از سوی دولت و نهاد مذهبی رسمیت یافتند جمعیت در دوره هخامنشی عمدتا در روستا زندگی می کردند که با گذشت زمان و تحقق برنامه شهرسازی ساسانیان جمعیت بیشتری در شهرهای جدید و قدیم ساکن شدند ساسانیان با پی ریزی «ایرانشهر»، هنجارهای اوستایی و نیز ساختار طبقاتی آن را به جامعۀ درون فلات ایران انتقال دادند با این حال جامعه موجود جامعه ایلیاتی و چادرنشین دوران کهن نبود و ویژگی هایی داشت که در دوره هخامنشی و سپس اشکانی پرورده شده وتوسعه یفاته احداث شهرها وجه وجه مشخصه و اصلی برنامه دولت ساسانی بود که پیامدهای سیاسی اجتماعی و اقتصادی خاصی در جامعه ایران داشت به همین دلیل بایستی به شهر و سازمان های اجتماعی در شهرها بیشتر توجه کنیم تا تاریخ اجتماعی ایران را دریابیم.

دولت ساسانی از هامان ابتدا بر اساس یک ساختار متمرکز بنا شد که درآن جامعه به صورت قشر بندی بود  ساختار متمرکز پادشاهان ساسانی با بهره گیری از نهادهای دیوانی سلسله های پیشین در طی چند قرن توانست الگوی مناسب از شیوه حکومتی عرضه کند در قرن ششم میلادی این تقسیم بندی متحول شد و دبیران به عنوان قشر جدید و برزگران و پیشه وران در ردیف دیگر اقشار قرار گرفتند زیرا از آن پس امور دیوانی و غیره مذهبی که قبلا در اختیار روحانیون بود به دبیران سپرده شد و دیوان ها نقش محوری را در جامعه ییساسانی ایفا می کردند و امور تجاری و پیشه وری که وظیفۀ کشاورزان تلقی می شد از یکدیگر منفک شد.

شباهت ها: 1- در راس هرم اجتماعی هردو دوره شاه قرار داشت  2- صاحب منصبان عالی رتبۀ سیاسی و نظامی در هردو دوره بعد از شاه قرار داشتند  3- تودۀ مردم در دو دوره در طبقۀ پایین این ساختار قرار داشتند.

تفاوت ها:  1- طبقۀ دوم در ساختار اجتماعی ساسانیان گستردی تر شد و مناصب جدیدی نسبت به دورۀ هخامنشی به آن اضافه شد  2- در ساختار اجتماعی ساسانیان ساسانی طبقه سوم جدید با مناصب جدید شکل گرفت که در دوره هخامنشی از آن خبری نیست مناصبی مانند دبیران منجمان  3- تودۀ مردم در دورۀ ساسانی به گروه های متفاوتی تقسیم شدند و تقسیم کار جدید بر اثر تحولات اجتماعی شکل گرفت.

ب) شامل خاندان شاهی خاندان های قدیمی روحانیون زرتشتی حاکمان ولایات و مقامات دولتی و نظامی می شدند.